Sönmez ÇELİK Doğuş Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi Müdürü Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21.

... konulu sunumlar: "Sönmez ÇELİK Doğuş Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi Müdürü Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21."— Sunum transkripti:

1 Sönmez ÇELİK Doğuş Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi Müdürü scelik@dogus.edu.tr; snmzclk@gmail.com Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA Kurulumdan Kullanıma DSpace 3. Ulusal Açık Erişim Çalıştayı

2 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 2 Sunum Planı: Kurumsal Arşivler Üst Veri DSpace Kurulum Kullanım DSpace@Doğuş

3 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 3 Akademik çıktıları uluslararası standartlarda dijital ortamda toplayan, saklayan, koruyan ve erişime sunan kurumsal arşivler bir kurumda görev yapan kişilerin yayınlarının arşivlenmesi ve yönetilmesini sağlar. Günümüzde pek çok üniversite misyon ve vizyonunu; “bilimsel bilgi üretiminde mükemmele ulaşabilmek ve üretilen bu bilginin ulusal/uluslararası alanda yeni ürünler ve hizmetler ortaya konulmasında öncülük etmesini sağlayabilmek” çerçevesinde oluşturmaya çalışmaktadır. Akademisyenlerin ve araştırmacıların üretmiş oldukları bilimsel bilgi, diğer meslektaşları tarafından bilimsel etik kuralları çerçevesinde özgürce erişilebilir olmalıdır. Bugün ülkemizde üretilen akademik çıktıların tamamına değil erişebilmek, bunların tespitinde bile güçlükler yaşanmaktadır. Kurumsal Arşivler

4 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 4 Yıllar İtibariyle Dünyada Kurumsal Arşiv Sayısı

5 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 5 uketd_dc dim oai_dc marc etdms xoai qdc rdf ore mods mets didl OAI’nin desteklediği üst veri standartları: Üst veri, bilgi kaynaklarının derlenmesi, kimliklendirilmesi, kullanımı ve yönetimi ile ilgili yapılandırılmış bilgiler topluluğudur.

6 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 6 1) Başlık (Title) 2) Yazar / Oluşturan (Creator) 3) Konu / Anahtar Kelimeler (Subject) 4) Tanım (Description) 5) Yayıncı (Publisher) 6) Katkı Sağlayan (Contributor) 7) Tarih (Date) 8) Yayın Türü (Type) 9) Biçim (Format) 10) Kaynak Tanımlayıcı (Identifier) 11) Kaynak (Source) 12) Dil (Language) 13) İlişki (Relation) 14) Kapsam (Coverage) 15) Haklar (Rights) Temel Dublin Core (DC) Alanları Ek DC alanları: 16) Hedef Kitle (Audience) 17) Köken (Provenance) 18) Hak Sahibi (Rights Holder) Dublin Core biçimi en çok kullanılan üst veri standartlarından biridir ve 1995 yılında Online Computer Library Center sponsorluğundaki bir çalıştayda oluşturulmuştur.

7 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 7 DSpace MIT ve HP işbirliği 1700 Kurumsal Kullanıcı (üniversite, araştırma merkezi, konsorsiyum, sivil toplum kuruluşu, şirket, hastane, müze vb.) Web uygulamaları, yönetim, depolama, arama, erişim ve raporlama ara yüzleri PostgreSQL veya Oracle veri tabanı JSPUI ve XMLUI ara yüzleri OAI-PMH uyumlu Hiyerarşik yapı (ağ/sistem yöneticisi, bölüm yöneticisi, gönderici/içerik sağlayıcı ve kullanıcı)

8 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 8 Neden DSpace? Dünya çapında geliştirici ve kullanıcılardan oluşan büyük topluluk Ücretsiz açık kaynak kodlu yazılım İhtiyaçlarınız için tamamen özelleştirilebilir Eğitim, devlet, özel ve ticari kurumlar tarafından kullanılır Farklı işletim sistemlerine kurulabilir Her çeşit dijital içeriği korur ve yönetir

9 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 9 Dünyada Kurumsal Arşiv Yazılımlarının Kullanım Durumu

10 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 10 Donanım Gereksinimi Sana sunucu için en az 100GB sabit disk ve 4GB geçici bellek Fiziksel sunucu için daha yüksel kapasiteli sabit disk DSpace büyük ölçekli bir kuruluş için kurulacaksa yazılım ve donanım gereksinimleri için fizibilite çalışması yapılmalıdır. Yazılım Gereksinimi: Bir DSpace sunucusu için bazı üçüncü parti yazılımlara ihtiyaç duyulur. DSpace 4.1 sürümü için: OpenJDK 7 Apache Maven 3.x Apache Ant 1.8 veya üstü PostgreSQL veya Oracle Veri Tabanı Apache Tomcat 7 veya üstü Perl (sadece dspace-info.pl için gerekli) DSpace İçin Donanım ve Yazılım Gereksinimi

11 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 11 Ubuntu üzerine kurulum dokümantasyonu takip ederek Centos üzerine kurulum uygulamalarını takip ederek DSpace orijinal dokümantasyonunu takip ederek DSpace Kurulumu

12 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 12 Mirage Teması

13 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 13 Mirage2 Teması

14 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 14 JSPUI Teması

15 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 15 JSPUI Klasik Tema

16 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 16 Reference Tema

17 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 17 Kubric Tema

18 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 18 Kullanım Araçları

19 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 19 Kullanıcı: Toplumun birer üyesidir ve kurumsal arşiv içeriğinden listeleme veya arama yaparak bilgiye erişen kişidir. Gönderici: Kurum çalışanıdır ve kurum bünyesinde ürettiği akademik çıktıları sisteme kaydeden kişidir. Bölüm Yöneticisi: Ağ/sistem yöneticisi tarafından bölüm / bölümleri yönetmek üzere atanan kişidir. Ağ/Sistem Yöneticisi: Kurumsal arşiv sistemini yöneten kişidir. DSpace’de Hiyerarşik Yapı

20 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 20 DSpace’de İş Akış Süreci

21 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 21 DSpace@Doğuş’un Zaman Çizelgesi

22 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 22 Kurumsal: Üniversitenin görünürlüğü ve saygınlığı Üniversitenin desteklediği çeşitli tanıtım ve araştırma sonuçlarına erişim sınırlamasını ortadan kaldırılması Üniversitenin desteklediği araştırmaların tekrar ücret ödeyerek ticari kaynaklardan satın almasını önlenmesi Bireysel: İnternet sayesinde araştırma sonuçlarına ücretsiz ve hızlı erişim Bilgi kaynaklarının daha geniş kitlelere ulaşması Bilgi kaynaklarının başka araştırmalara temel oluşturması Araştırmaların tekrarını önlenmesi DSpace@Doğuş’tan Beklentiler

23 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 23 Kurumsal Arşivleme İlkeleri : Üniversitenin yayınladığı e-dergiler, e-kitaplar, web sayfaları Kartografik materyaller, nadir koleksiyonlar Video ve ses kayıtları, fotoğraf vb. görsel materyaller Öğrenim materyalleri Kişisel Arşivleme İlkeleri: Bilimsel dergilerde yayımlanmış ve yayımlama aşamasındaki makaleler Yüksek lisans ve doktora tezleri Bildiri ve sunumlar Seminer metinleri Teknik notlar Proje çalışmaları Kitaplar ve kitap içindeki bölümler. Ödüllü çalışmalar, patent belgeleri, raporlar, açık ders materyalleri Afiş, video kaydı vb. DSpace@Doğuş’un İlkeleri

24 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 24 Arşivleme: DSpace@Doğuş’ta depolanacak bilgi kaynağının yazarı tarafından üst verisinin oluşturularak dosya/dosyalarının yüklenmesidir. Arşivleme Sonrası: Yazarın, çalışmasının elektronik kopyasını DSpace@Doğuş’a yükleme işlemini yapmasından sonra, yayının araştırmacıların erişimine açıldığı süreçtir. Kaynağın üst verisinin kontrolü Üst veriye gerekli görülen eklemelerin yapılması Dosyanın geçerliliği, içerik bilgilerinin yeterliliği ve doğruluğunun kontrolü Yayım izni / telif durumu kontrolü Erişim / ambargo koşullarının düzenlenmesi DSpace@Doğuş’ta İş Akışı Süreci

25 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 25 Düzenlenen Formlar: Geleneksel Tez Rapor Kitap OpenAIRE Veri Tabanına Eklenen Alanlar: dc.relation.journal dc.contributor.department dc.contributor.authorID dc.identifier.volume dc.identifier.issue dc.identifier.startpage dc.identifier.endpage Daha fazla bilgi için tıklayınız … DSpace@Doğuş’ta Veri Giriş Formları

26 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 26 Kütüphane İçin oluşturulan gruplar: ktp_yönetici ktp_gönderici ktp_kontrol eden Fakülteler için oluşturulan gruplar: MF_Gönderici İİBF_Gönderici HF_Gönderici STF_Gönderici FEF_Gönderici Daha fazla bilgi için tıklayınız… DSpace@Doğuş’ta Üye Grupları

27 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 27 DSpace’e kayıt girişi için sırasıyla; bölüm ve koleksiyon sorumlusu olarak atanacak kişiler ile koleksiyonlara içerik sağlayacak kişilerin sisteme üye kayıtlarının yapılması bölümlerin, gerekli görülüyorsa alt bölümlerin oluşturulması ve yöneticilerinin atanması koleksiyonların oluşturulması Koleksiyonlara yönetici, gönderici ve editörlerinin atanması DSpace@Doğuş’ta Bölüm, Koleksiyon ve Yetkilendirme

28 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 28 DSpace@Doğuş’ta Kayıt Girşi

29 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 29 DSpace@Doğuş’ta Sosyal Medya Uygulaması

30 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 30 DSpace@Doğuş’un Üyelikleri

31 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 31 Doğuş Üniversitesi Açık erişim Yönergesi

32 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 32 Doğuş Üniversitesi Açık erişim Yönergesi Doğuş Üniversitesi adresli tüm yayınların, Doğuş Üniversitesi Açık Erişim Yönergesi hükümleri gereğince DSpace@Doğuş’ta arşivlenmesi zorunludur. Arşivlenen yayınların DSpace@Doğuş üzerinden açık erişime sunulabilmesi için yazarın veya Doğuş Üniversitesinin, yayının telif hakkına sahip olması gerekir. DSpace@Doğuş’ta arşivlendiği halde telif hakkı üçüncü kişi veya kurumlarda olan yayınların tam metinleri erişime kapalı tutulur. Ancak araştırmacıların sistem üzerinden yayının yazarına istek göndermesi sağlanır.

33 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 33 DSpace@Doğuş Rehberi

34 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 34 Kurumsal arşiv sistemi ile çalışmaların derlenmesi, uluslararası standartlarda kaydının oluşturulması, harmanlama sistemlerinde harmanlanması amaçlanmalıdır. Bilimsel iletişimin geniş platformlara taşınması, araştırma etkisinin artışına ve dijital mirasın korunmasına duyulan ihtiyaç kurumsal arşivleri zorunlu hale getirmiştir. Bilimsel bilginin özgürleşmesi, adil kullanım hakkı sağlanması, görünürlüğün artırılması, bilimsel etkisinin yükseltilmesi gibi unsurlar kurumsal arşivleri gerekli kılmaktadır. Değerlendirme

35 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 35 Akademik kurumlarımızda kurumsal arşivlerin kurulması ve hali hazırdaki harmanlama sistemleri ile YÖK bünyesinde çalışmaları devam eden merkezi harmanlama sistemi ile harmanlanması çok önemlidir. Kurumsal arşiv sistemlerimizde; bölüm, fakülte, üniversite ve ülkemiz genelinde üretilen akademik çıktılar derlenecek, bunlara bir ara yüzden erişim imkânı sağlanacaktır. Değerlendirme

36 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 36 Tartışma Listeleri: ANKOS Açık Erişim Tartışma Listesi ankos-ae@ankos.gen.tr ankos-ae@ankos.gen.tr DSpace Genel Tartışma Listesi https://lists.sourceforge.net/lists/listinfo/dspace-general https://lists.sourceforge.net/lists/listinfo/dspace-general DSpace Teknik Tartışma Listesi https://lists.sourceforge.net/lists/listinfo/dspace-tech https://lists.sourceforge.net/lists/listinfo/dspace-tech Web Sayfaları ANKOS Açık Erişim ve Kurumsal Arşivler Web Sayfası http://acikerisim.ankos.gen.tr/ http://acikerisim.ankos.gen.tr/ YÖK Ulusal Akademik Arşiv Projesi http://acikerisim.yok.gov.tr http://acikerisim.yok.gov.tr DSpace Web Sayfası http://www.dspace.org/ http://www.dspace.org/

37 Kurulumdan Kullanıma DSpace Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı, 20-21 Ekim 2014, ANKARA 37 DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM… DİKKATİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM… Sönmez ÇELİK Doğuş Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Merkezi Müdürü scelik@dogus.edu.trscelik@dogus.edu.tr; snmzclk@gmail.comsnmzclk@gmail.com