www.cilginbiyologlar.com  Hazırlayan:Feride Paksoy  Erciyes Üniversitesi Biyoloji Bölümü.

... konulu sunumlar: "www.cilginbiyologlar.com  Hazırlayan:Feride Paksoy  Erciyes Üniversitesi Biyoloji Bölümü."— Sunum transkripti:

1

2 www.cilginbiyologlar.com  Hazırlayan:Feride Paksoy  Erciyes Üniversitesi Biyoloji Bölümü

3 GAZ DEĞİŞİMi  Böceklerde gaz değişimi bir trake sistemi aracılığıyla sağlanır.Trake sistemi vücut örtüsünün içeri doğru çökmesiyle meydana gelmiş olan ve stigmalarla dışarı açılan borular halindedir.

4 Stigma böceklerin neresinde bulunur?  Böceklerde genellikle ikinci ve üçüncü ya da yalnız üçüncü çift bacakların kaide kısımları ile karın bölgesinin ilk yedi veya sekiz segmentinin iki yanında birer stigma bulunur.  Basit yapıdaki stigmalar vücut yüzeyinde sade delikler halindedirler.Bu tip stigmalar Apterygota’nın bazılarında görülür.

5 GAZ DEĞİŞİMİ  Böceklerin büyük bir kısmında ise stigmalar küçük bir odacığın (atrium) tabanında yer alırlar ve genellikle bir kapama sistemine sahiptirler.  Karada yaşayan böceklerin çoğunda stigmalar elek plakları ve keçemsi tıkaçlar gibi filtre aygıtları taşırlar.  Filtre aygıtları toz veya parazitlerin trake sistemine girmesine engel olurlar.

6 GAZ DEĞİŞİMİ  Stigmaların açılıp kapanması sinir sistemi tarafından kontrol edilir.Açılma veya kapanmanın frekansı ve süresi kandaki oksijen-karbondioksit oranına bağlıdır.

7 Böceklerde trake sisteminin yayılma şekli  Böceklerde trake sisteminin vücut içindeki yayılma şekli oldukça değişkendir.Fakat türlerin büyük bir çoğunluğunda vücut boyunca uzanan iki ana boru ile bunları birbirine bağlayan enine borular şeklindedir.Ana boruların kitin astarı yiv ve setler içerirler.  Taenidium adı verilen kitin halkalar halindeki setler trakelere daha sağlam bir yapı kazandırırlar.Vücudun çeşitli yerlerinde genişleyen trakeler,taenidium içermeyen hava keseler oluştururlar.

8 GAZ DEĞİŞİMİ  Trakeler dokular içinde trakeol hücreleri ve bu hücrelerden itibaren dallanarak uzanan çok ince borucuklarla sonlanırlar.  Trakeol adı verilen ve çapları 1mm den daha az olan bu borucukların her biri,doku içinde yenden ağ şeklinde dallanma gösterir.  Deri değiştirilirken trakelerin içini astarlayan kutikula atıldığı halde trakeollerin astarı atılmaz.Deri atıldıktan sonra yeni trakeler bileşimi bilinmeyen bir yapıştırıcı vasıtasıyla eski trakeollere bağlanırlar.

9 Trake sistemi içindeki havanın sirkülasyonu  Trake sistemi içindeki havanın sirkülasyonu,konsantrasyon farkından doğan difüzyonun veya yüksek basınçtan alçak basınca doğru oluşan hava akımının yahutta her ikisinin ortak etkisiyle gerçekleşir.  Ancak hava akımını doğuran basınç daha çok vücut hareketleriyle sağlanır.

10 GAZ DEĞİŞİMİ  Özellikle karın bölgesinin hareketleri,belirli yerlerdeki hava keseleri ile bazı elastik trakelerin sıkışmasını,bu ise sirkülasyon için gerekli olan basıncın oluşmasını sağlar.  Diğer taraftan trake sistemi içindeki hava akımı belirli stigmaların bir düzen içinde açılıp kapanmasıyla hızlandırılabilir.  Küçük böceklerde difüzyon tek başına yeterli oksijeni sağlayabildiği halde,ağırlığı br gramdan fazla olanlar ile fazla aktif formlarda hava akımını sağlayan yukardaki ilave etkenlere ihtiyaç duyulur.

11 Doku ile trakeol arasındaki gaz değişimi  Konsantrasyon farkından doğan difüzyonla sağlanır.  Trakeollerin çeperi sıvılar için geçirgendir.Dolayısıyla birçok böcekte trakeollerin içi sıvıyla doludur.Bu sıvının oksijen taşınımı ile ilgili olduğu sanılmaktadır.  Dokuların osmotik basıncına bağlı olarak trakeol içindeki sıvının seviyesi yükselip alçalır.

12 Trake kimde yok?  Rutubetli ortamlarda yaşayan ve çok küçük böcekleri içine alan Protura ve Collembola da trake sistemi yoktur.Bunlarda gaz değişimi genel vücut yüzeyi ile sağlanır.  Sularda yaşayan bazı böcek larvalarında, özellikle gelişimin erken dönemlerinde trake sistemi yoktur.

13 Trake,Trakeol,Stigma

14 Trake

15 Gaz değişimine uyum sağlayanlar  Bazı grupların larva ve nimfleri su içinde gaz değişimi yapmaya uyum sağlamışlardır.Örneğin;  Odonata ve Ephemeroptera’nın nimflerinde,karın bölgesinin son kısmında, trake sistemi içeren karın solungaçları bulunur.Gaz değişimi buralarda gerçekleşir.  Odonata nimflerinde anüsten bağırsağa alınan suyun,rektum tarafından dışarı pompalanması gaz değişimini hızlandırır.

16 Sivrisinek larvaları  Sivrisinek larvaları gibi bazı larvalarda da soluk borusuyla bağlantılı stigmalar bulunur.Larva peryodik olarak soluk borusunu su yüzeyine çıkararak hava alır.  Suda yaşayan böceklerin erginlerinde ise daima trake sistemi vardır.Bunlar sadece kabarcıklar halinde vücut yüzeyiyle tutulan havayı kullanabilirler.

17 Böceklerde trake solunumu

18 Dev Leopar Güvesi

19 Su içen bir arı

20