TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASA DÜZENİ

ANAYASA NEDİR? Bir memleketin devlet çatısını kuran ve siyasi nizamının ana kaidelerini gösteren kanundur. Türkiye’de resmi adları “kanunu esasi”, “taşkilat-ı esasiye kanunu” idi. Başlıca kaynağını anayasa kaidelerinde bulan hukuk şubesine de esas teşkilat hukuku – anayasa hukuku denilmektedir.

ANAYASANIN İKİ FARKLI MANASI Maddi bakımdan anayasa: Devletin ve hükümetin şeklini, devletin organlarını ve bu organların yetkilerini, kuruluş tarzlarını, birbirleri karşısındaki hak ve yetkilerini, devlet iktidarı karşısında vatandaşların ana hak ve hürriyetlerini ilgilendiren hukuk kaide ve kurumlarıdır. Şeklî bakımdan anayasa: Anayasaların hazırlanma, düzenlenme ve değiştirilme şekilleri ile diğer kanunlar karşısındaki durumunu ifade eder.

ŞEKLÎ MANADA ANAYASA Dini Anayasalar Örfi Anayasalar Yazılı Anayasalar (1982 Anayasası)

YAZILI ANAYASALAR Monarşik Anayasalar Demokratik Anayasalar Meydana getiriliş tarzlarına göre yazılı anayasalar: Monarşik Anayasalar Misak şeklinde Ferman şeklinde (1876 Kanun-ı Esasi) Demokratik Anayasalar Kurucu meclis tarafından Parlamento tarafından Referandumla (1982 Anayasası) Yapılarına göre yazılı anayasalar: Yumuşak anayasalar Sert Anayasalar (1982 Anayasası) Uzunluklarına göre yazılı anayasalar: 1982 Anayasası uzun bir anayasadır.

MADDİ MANADA ANAYASA Devletin Şekli Hükümetin Şekli Devletin Siyasi Teşkilatı Temel Hak ve Ödevler Anayasayla İlgili Hükümler

DEVLETİN ŞEKLİ Monarşi Cumhuriyet (m.1) Üniter Devlet (m.3) Egemenliğin Kaynağı ve Kullananı Bakımından Monarşi Mutlak Monarşi Meşruti Monarşi Cumhuriyet (m.1) Aristokratik Cumhuriyet Oligarşik Cumhuriyet Demokratik Cumhuriyet (m.2) Teşkilatlanma Bakımından Üniter Devlet (m.3) Federal Devlet

TÜRKİYE CUMHURİYETİNİN NİTELİKLERİ İnsan haklarına saygılı Atatürk milliyetçiliğine bağlı Demokratik devlet Laik devlet Sosyal devlet Hukuk devleti Toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde olma  Başlangıçta belirtilen ilkelere dayanma

HÜKÜMET ŞEKİLLERİ Otokratik Hükümetler Halk Hükümeti Mutlak Hükümdarlıklar Diktatörlükler Halk Hükümeti Doğrudan Demokrasi Yarı Doğrudan Demokrasi Temsili Demokrasi (m.6)

DEVLETİN SİYASİ TEŞKİLATI Yasama Yetkisi (m. 7 - Türkiye Büyük Millet Meclisi) Yürütme Yetkisi (m. 8 - Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu) Yargı Yetkisi (m. 9 - Bağımsız Mahkemeler)

YASAMA YETKİSİ Kanun yapmak Soru, genel görüşme, meclis araştırması, meclis soruşturması ve gensoru ile hükümeti denetlemek Bakanlar kuruluna, yetki kanunu ile KHK çıkarma yetkisi vermek Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek Para basılmasına karar vermek Savaş ilanına karar vermek Milletlerarası antlaşmaların onaylanmalarını uygun bulmak Genel af ve özel af ilanına karar vermek

YÜRÜTME YETKİSİ Meclis Hükümeti Dar Anlamda Yürütme (Temsili Demokraside Hükümetin Teşkili) Meclis Hükümeti Parlamenter Sistem Devlet Başkanı (Monarşilerde Kral, Cumhuriyetlerde Cumhurbaşkanı) Bakanlar Kurulu (Başbakan ve Bakanlar) Başkanlık Sistemi Başkan Yarı Başkanlık Sistemi Geniş Anlamda Yürütme (Hükümet ve İdare)

CUMHURBAŞKANININ YASAMAYA DAİR YETKİLERİ Yasama yılının ilk günü tbmm’de açılış konuşması yapmak TBMM’yi toplantıya çağırmak Kanunları yayımlamak veya tekrar görüşülmesi için tbmm’ye geri göndermek Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları halk oyuna sunmak Anayasa mahkemesine iptal davası açmak TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek

CUMHURBAŞKANININ YÜRÜTMEYE DAİR YETKİLERİ Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek Başbakanın teklifi üzerine bakanları atamak ve görevlerine son vermek Gerekli gördüğü hallerde bakanlar kuruluna başkanlık etmek veya bakanlar kurulunu başkanlığı altında toplantıya çağırmak Yabancı devletlere temsilci göndermek veya gelenleri kabul etmek Milletlerarası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak TSK başkomutanlığını temsil etmek ve kullanılmasına karar vermek Genelkurmay başkanını atamak MGK’yı toplantıya çağırmak ve başkanlık etmek Başkanlığında toplanan bakanlar kurulu kararıyla sıkıyönetim veya ohal ilan etmek veya khk çıkarmak Kararname imzalamak Af çıkarmak Devlet denetleme kurulunun başkanı ve üyelerini atamak ve inceleme yaptırmak YÖK üyelerini seçmek Rektörleri seçmek

CUMHURBAŞKANININ YARGIYA DAİR YETKİLERİ Anayasa mahkemesi üyelerini seçmek Danıştay üyelerinin dörtte birini seçmek Yargıtay cumhuriyet başsavcısı ve yargıtay cumhuriyet başsavcı vekilini seçmek Askeri yargıtay üyelerini seçmek Askeri yüksek idare mahkemesi üyelerini seçmek HSYK üyelerini seçmek

BAKANLAR KURULUNUN GÖREVLERİ Ülkenin genel siyasetini yürütmek KHK çıkarmak Tüzük çıkarmak Kanun tasarısı hazırlamak Bütçe ve kesin hesap kanunu tasarılarını hazırlamak OHAL ve sıkıyönetim ilanı Milli güvenliği sağlamak Silahlı kuvvetleri yurt savunmasına hazırlamak Genelkurmay başkanını seçmek

BAŞBAKANIN GÖREVLERİ Bakanları seçmek ve görevden alınmalarını önermek Bakanlar kuruluna başkanlık etmek Bakanlıklar arasında işbirliğini sağlamak Bakanların görevlerini yerine getirmesini gözetmek Hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetmek MGK’ya katılmak Yönetmelik çıkarmak

BAKANLARIN GÖREVLERİ Devlet tüzel kişiliğini temsil etmek Hiyerarşi Yönetmelik çıkarmak Harcama İdari vesayet

GENİŞ ANLAMDA YÜRÜTME (HÜKÜMET VE İDARE) Merkezi İdare Başkent Teşkilatı Taşra Teşkilatı Yerinden Yönetim Kuruluşları Yer Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları Hizmet Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları

YARGI YETKİSİ Anayasa Yargısı: Anayasa Mahkemesi Adli yargı: Yargıtay, İstinaf mahkemesi, Hukuk mahkemesi, Ceza mahkemesi İdari yargı: Danıştay, Bölge idare mahkemesi, İdare mahkemesi, Vergi mahkemesi Askeri ceza yargısı: Askeri yargıtay, Disiplin mahkemesi, Askeri mahkeme Askeri idari yargı: Askeri yüksek idare mahkemesi Uyuşmazlık mahkemesi: Adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemeye yetkilidir.

ANAYASA MAHKEMESİNİN GÖREVLERİ Bireysel başvuruları incelemek Kanun, KHK ve TBMM içtüzüğünün anayasaya uygunluğunu denetlemek Cumhurbaşkanı, başbakan, bakanlar, yüksek mahkeme üyeleri gibi bazı kişileri yüce divan sıfatıyla yargılamak Siyasi partilerin kapatılmasına karar vermek Siyasi partilerin mali denetimini yapmak Yasama dokunulmazlığının kaldırılması kararlarını denetlemek Milletvekilliğinin düşmesi kararını denetlemek Uyuşmazlık mahkemesine başkan seçmek

İNSAN HAKLARI

İNSAN HAKLARI NEDİR? İnsanın başkaca özelliğe sahip olması gerekmeksizin salt insan olmasından ötürü, onurlu bir hayat sürmek için sahip olduğu haklardır.

İNSAN HAKLARININ ÖZELLİKLERİ Doğuştan kazanılma Mutlak olma Üstün olma Evrensel olma Vazgeçilmezlik Devredilmezlik Devlete karşı ileri sürülebilme

İNSAN HAKLARININ FELSEFİ TEMELLERİ Din Doğal Hukuk Vicdan Özgürlüğü İnsan Doğası İnsan Onuru

İNSAN HAKLARININ TARİHİ GELİŞİMİ İngiltere’de yaşanan gelişmeler ABD’de yaşanan gelişmeler Fransa’da yaşanan gelişmeler Türkiye’de yaşanan gelişmeler Dünyada yaşanan gelişmeler Avrupa’da yaşanan gelişmeler

İNSAN HAKLARININ SINIFLANDIRILMASI Tarihi Gelişim Sürecine Göre Birinci Kuşak Haklar İkinci Kuşak Haklar Üçüncü Kuşak Haklar Konularına Göre Kişisel Haklar Siyasal Haklar Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar

KİŞİSEL HAKLAR +Yaşama hakkı +Düzeltme ve cevap hakkı +İşkence yasağı +Dernek kurma hürriyeti +Zorla çalıştırma ve angarya yasağı +Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı +Kişi hürriyeti ve güvenliği +Mülkiyet hakkı +Özel hayatın gizliliği +Hak arama hürriyeti +Konut dokunulmazlığı +Kanuni hakim güvencesi +Haberleşme hürriyeti +Suç ve cezalarla ilgili haklar +Yerleşme ve seyahat hürriyeti +ispat hakkı +Din ve vicdan hürriyeti +Düşünce ve kanaat hürriyeti +Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti

SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER Vatandaşlık hakkı Seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı Siyasi faaliyette bulunma hakkı Kamu hizmetlerine girme hakkı Askerlik ödevi Vergi ödevi Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı

SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER Ailenin korunması ve çocuk hakları Eğitim ve öğrenim hakkı ve ödevi Çalışma hakkı ve ödevi Çalışma şartları ve dinlenme hakkı Sendika kurma hakkı Toplu iş sözleşmesi ve toplu sözleşme hakkı Grev hakkı ve lokavt Adil ücret hakkı Sosyal güvenlik hakkı

TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANDIRILMASI Olağan Dönemlerde Kanunla sınırlama Sebebe dayalı sınırlama Anayasanın sözüne, ruhuna; demokratik toplum düzeninin ve laik cumhuriyetin gereklerine uygunluk Temel hak ve hürriyetlerin özlerine dokunmama Ölçülülük ilkesine uygunluk Olağanüstü Dönemlerde Savaş, seferberlik, sıkıyönetim veya OHAL’den birinin mevcudiyeti Milletlerarası hukuktan doğan yükümlülüklere uygunluk Çekirdek alana dokunma yasağı

TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN KORUNMASI Siyasi ve İdari Koruma Mekanizmaları TBMM dilekçe ve insan haklarını inceleme komisyonları İnsan hakları kurumu İnsan hakları il ve ilçe kurulları Bağımsız idari otoriteler Kamu denetçiliği (ombudsman) Adli Koruma Mekanizmaları: Bireysel Başvuru

BİREYSEL BAŞVURU Kim? Güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenen herkes Neden? Önemli bir zarara uğrama Ne? Hem Anayasa hem AİHS’te yer alan bir hakkın kamu gücü tarafından ihlali Nerede? Anayasa Mahkemesine TR’de, AİHM’e üye devlette Nasıl? Olağan kanun yollarını tüketme, açıkça dayanaktan yoksun olmayan, anayasal öneme sahip, başvuru hakkını kötüye kullanmama Ne zaman? Anayasa Mahkemesine 30 gün, AİHM’e 6 ay

BİREYSEL BAŞVURUNUN KABULÜ Tazminata hükmetme Yeniden yargılamaya hükmetme Yapılması gerekenlere hükmetme