DİNLEME VE ETKİLİ DİNLEME www.ogretmen.info

DİNLEME Dil dört temel beceriye dayanmaktadır. Bunlardan ilki çocuğun anne karnından itibaren edinmeye başladığı dinlemedir. İletişimin en önemli işlevlerinden bir tanesidir dinleme. Dinleme konusunda bilgi verirken iletişimin tanımını da vermek gerekir. Bireylerarası iletişim, bir duygunun bir düşüncenin bir fikrin bir kişiden diğerine geçme sürecidir.

İletişim çift yönlüdür İletişim çift yönlüdür. Yani mesajı iletme kadar gelen mesajı dinleme de o kadar önemlidir. İletişim işleminde arada başka faktörler olmakla birlikte iki ana faktör vardır. Bilginin, haberin çıktığı kimseye kaynak diyoruz. Bilginin alındığı faktöre alıcı diyoruz.

Şimdi burada iletişimin ikinci cephesi olan dinlemeyi ele alalım.

Dinleme Nedir? Konuşan ya da sesli okuyan bir kişinin vermek istediği mesajı tam olarak anlayabilme becerisidir.

Dinleme; ilgi, işitme, dikkat, kavrama, dinleme, değerlendirme, tepki-karşılık verme gibi aşamalardan oluşur.

DİNLEMEYLE DUYMA ARASINDAKİ FARK Dinlediğiniz birisinin söylediklerinin daha sonra hiçbirini hatırlamadığınızın farkına vardınız mı? Oysa onun konuşmasını duydunuz.İşte bu durum dinleme ile duyma arasındaki farkı gösteriyor. Duyma; pasif, biyolojik bir süreçtir.Çevreden gelen sesler kulak tarafından alınır. Dinleme ise; bilişsel bir etkinliği kapsayan bir süreçtir ve gelen bilgi yorumlanır. Dinleme amaçlı ve kısıtlıdır,düşünmeyi içerir.

İLETİŞİMİ ENGELLEYEN DİNLEME ÇEŞİTLERİ Görünüşte Dinleme: Bazen karşınızdaki kişi dış görünüşüyle dinliyormuş gibidir. Fakat iç dünyası bambaşka yerlerdedir ya da kafasında sizin söylediklerinizden daha önem konu vardır.

Seçerek Dinleme: Kimileride konuşanın söylediklerinden sadece kendi ilgilendikleri bölümü duyar, diğer söylenenleri dinlemez. Bunların dikkatlerini çekecek bir sözcük ya da ifade ortaya çıkıncaya kadar görünürde dinleyici olarak kalırlar, daha sonra ilgilendikleri bölümü dinlemeye başlarlar. İlgilerini çeken para, bir meslek, belirli bir kimse cinsiyet gibi farklı konular olabilir. Eğer onların ilgilendiği bir konuda konuşmuyorsanız, bir duvarın karşısına geçip konuşmanız pek farklı olmaz.

Saplantı Dinleme: Duygusal yönden saplanmış dinleyiciler vardır. Devamlı belirli bir duygusal tonu taşımak isterler. Ne söylerseniz söyleyin ondan bir hüzün çıkarmak isteyenler olabileceği gibi, her söylenenden de bir espri, gülecek bir şey çıkarmaya çalışanlar da vardır. Böyle belirli bir duyguya saptanmış dinleyiciler, kendi ilgilendiklerinin dışında işittiklerini hemen o anda unuturlar bir daha hatırlamazlar. Bu duygusallığın dışında da herhangi bir olay ve fikir saplantısında olan kişilerde vardır. Bir şeyin doğruluğunu ve yanlışlığını peşinen kabullenmişler, onun dışındaki her şeye kulak tıkamışlardır.

Savunucu Dinleme: Ne duyarsa duysun her şeyi kendine yönelmiş bir saldırı sayar ve hemen karşı savunmaya geçer. İlgisi tartışılan konu değildir. Konuşma bireylerin kişiliklerini zedeleyici duruma dönüşür. Konuyu anlamaya çalışarak karşı düşüncemizi söyleyeceğimiz yerde karşımızdakinin fikrini dinlemeden bazen de sözünü keserek sözlü saldırıya geçeriz. Konu ortada kaybolmuş sözlü atışmalarla karşısındakini yönelmiştir.

Tuzak Kurucu Dinleme: Bu tür dinleyiciler hiç seslerini çıkarmadan dinlerler, çünkü bunlar dinledikleri bilgilerden yararlanarak karşıdakini zor duruma sokacak fırsatlar yakalamaya çalışırlar.

Yüzeysel  Dinleme: Bazı dinleyicilerde yüzeysel dinleyen olarak adlandırabiliriz. Bu tür dinleme özelliğine sahip olan kişiler konuşanın kullandığı kelimelerin yüzeyinde kalır ve asıl yatan anlama ulaşamazlar.

Dinleme, okuma gibi ,bilgi almanın öğrenmenin önemli yollarından biridir.İyi bir dinleme olmadıkça iyi konuşmaya ve iyi yazmaya da imkan yoktur. Yalnız örgün eğitimde değil iş ve çalışma hayatında kurulan dostluk , arkadaşlık gibi ilişkilerin de dinleme ile ilgisi vardır.

Dinleme becerisi eğitim ve öğretim faaliyetlerinde önemli bir noktada durmasına karşın eğitim kurumlarından mezun olan öğrencilerin yeterli dinleme eğitimi almadıkları ve hayata sağlıklı bir dinleyici olarak atılmadıkları bir gerçektir.

Dinleme alışkanlığı kazandırılmasının yanında dinleyici konumunda bulunan çocukların dinlemekten çabuk usandıkları ve dikkatlerini toplayamadıkları bilinmektedir. Dinlemede dikkatin ders süresince sürdürülebilmesi ve anlatılanların öğrenilebilmesi dinleme becerisinin geliştirilmesine bağlıdır. Derste dinleme yolu ile öğrenme, öğrencinin kendi başına öğrenmesinden hem daha etkili hem de daha kısa sürede gerçekleşir. Çünkü;

1-Sınıf içinde yapılan sözlü anlatımlar konunun özünü ve en can alıcı yanlarını öğrenciye verme olanağı sağlar. 2-Anlatımda yazı tahtası, harita, çizelge vb. görsel araçların kullanılması görsel-işitsel dinleme olanağı sağlar.

3-Sınıf içi grup etkileşimi öğrenmede etkilidir. 4-Sınıf içi etkileşimde öğrenci,sınavlarda sorumlu olduğu yerlerin ipuçlarını öğrenir.Buda öğrencinin sınav hazırlığını daha bilinçli yapmasına yardımcı olur. Dolayısıyla ders başarısını artırır.

Anlama becerilerinden biri olan dinleme her sınıf seviyesi için ayrı bir öneme sahiptir.İlköğretim birinci sınıfta sesleri dinleyerek öğrenmeye başlayan öğrenci üst sınıfların her basamağında bu becerisini geliştirmelidir. Örneğin;

İlköğretim altı,yedi ve sekizinci sınıfa geldiğinde ise düzeyine uygun ortalama 30-40 dakikalık bir konuşmayı, bir semineri, bir konferansı rahatlıkla dinleyip anlayabilmelidir.

Okulda öğrenmeler büyük ölçüde okumaya ve dinlemeye dayanır Okulda öğrenmeler büyük ölçüde okumaya ve dinlemeye dayanır. Özellikle sınıflarda öğrenci sayısının fazlalığı, uygulamalı dersler için gerekli ortamın oluşturulmaması, derslerin dinleme ağırlıklı olmasına neden olmaktadır. Günlük yaşamda da dinleme temel bir iletişim becerisidir. Bir yetişkin ortalama olarak günün %31’ni dinleyerek geçirir. diğer iletişim becerileriyle karşılaştırırsak; %7’si yazma, %1’i okuma ve %21’ini konuşma kapsar.

İnsan iletişiminin yaklaşık %90 ı sözel olarak yapılmaktadır İnsan iletişiminin yaklaşık %90 ı sözel olarak yapılmaktadır. Bu iletişimin ancak yarısı kısa bir süre sonra hatırlanabilir. Aradan daha fazla zaman geçtiğinde ise %20 -25 ini bile zor hatırlarız. Tüm bu nedenlerden dolayı etkili dinleme ilke ve yöntemlerini öğrenmek ve bunları uygulamak daha da önem kazanmaktadır.

İşte burada etkili dinleme becerisi devreye girer.

Etkili dinleme sadece söylenilenleri duymak değil aynı zamanda bu söylenilenleri önemli bulmak, kavramak ve değerlendirmektir.Ayrıca etkili dinleme aktif bir süreçtir.

Etkili dinleme öğretmen öğrenci ilişkilerini de olumlu bir yönde etkiler. Öğretmen genellikle kendini dinleyen ve dinlediğini çeşitli biçimlerde belli eden öğrencilere daha fazla ilgi gösterir ve onlara dönerek konuşur.Öğretmen dersi anlatırken dinleyicilere ihtiyaç duyar. Bu nedenle başını sallayan, not tutan , dikkatini yoğunlaştıran aktif öğrencilere daha fazla ilgi gösterir.

Öğretmenin sınıf içindeki en önemli görevlerinden biri öğrenciye bilgi aktarmaktır ve bunu öğretmen bunu genellikle anlatarak gerçekleştirir.Öğrenci ise öğretmenin bu anlattıklarını anlamak amacıyla dinlemektedir.İşte önemli olan da öğrencinin bu dinleme işlevini nasıl yaparsa daha başarılı olacağıdır.

Faal bir dinleyici olmak için İFİKAN adlı bir yöntemi uygulayabiliriz. Bu yöntem; İ-İleriye bak F-Fikirler İ-İşaretler K-Katıl A-Araştır N-Not tut olmak üzere 6 basamaktan oluşmaktadır.

İleriye bak basamağında öğrenci sınıfta öğretmenini dinlerken öğretmenin anlattıklarından yola çıkarak daha sonra neler söyleyebileceğini tahmin etmeye çalışmalıdır.Bu da öğrencinin dikkatinin dağılmasını engeller ve öğrenciyi devamlı uyanık tutar.

Fikirler basamağı ise bize önemli fikir ve düşüncelere önem vermemiz gerektiğini ve bunları göz ardı etmememiz gerektiğini anlatmaktadır.Öğrenci öğretmenin bir ders boyunca anlattıklarının ana fikrini bulmaya çalışmalıdır.

İşaretler basamağında öğrenci sınıf içinde devamlı uyanık olmak zorundadır. Öğretmenin işaretlerine karşı dikkatli olmalıdır.Bir öğretmen konuyu anlatırken mutlaka ipuçları verir.Bu ipuçlarına dikkat edildiği taktirde öğrenci sınavda sorulabilecek soruları tahmin edebilir.

Katıl basamağı; öğrenci sınıf içinde devamlı aktif olmalıdır Katıl basamağı; öğrenci sınıf içinde devamlı aktif olmalıdır. Pasif bir öğrenci hiçbir zaman başarılı olamaz.Öğrenci her fırsatta derse katılmalıdır.Ve ders sırasında öğretmenin söylediklerine gülümseyerek, kaşlarını çatarak, başını sallayarak tepki göstermelidir.Böylece öğretmen de anlaşılan yada anlaşılmayan yerleri rahatlıkla görebilir. Öğretmene tepkide bulunarak dersin kalitesini yükseltmek öğrencilerin elindedir.

Araştır basamağı; öğrenciler genelde ders sırasında soru sormaktan çekinmektedirler ve fikirlerini , görüşlerini rahatça söyleyememektedirler.Halbuki ders sırasında anlaşılmayan bir yer yada merak edilen bir soru varsa bu soru rahatlıkla sorulmalıdır.

Not tutma; dinleme yoluyla öğrenilen bilgiler çok uzun süre hafızada duramaz. Öğrenilenlerin zaman zaman tekrar edilmesi gerekir. Bu yüzden not tutmak çok önemlidir. Not tutmanın 2 önemli yararı vardır. Aktif katılımı sağlar Unutmayı engeller

Etkili Dinleme Alışkanlıkları Olumlu bir tutum içinde dinlemek Aktif dinlemek Sözel olmayan mesajları dikkate almak Önemli bilgiyi işaret eden ipuçlarına dikkat etmek Ders için ön hazırlık yapmak Not almak

Olumsuz Dinleme Alışkanlıkları Anlatılan konuya ilgi göstermemek veya önemsememek Anlatana karşı olumsuz tutum geliştirmek Yarım yamalak dinlemek veya dinliyormuş gibi görünmek Anlatılan her şeyi aynen not almaya çalışmak Pasif dinlemek

BİR SORU

Hangisi sınıfta etkili ders dinleme için yapılması gerekenlerden değildir? A-) Dinlediği kişiye bakmak B-) Ana noktaya dikkat etmek C-) Anlatılanları aynen not almak D-) Erken sonuca varmaktan kaçınmak E-) Dikkatinizi dağıtan şeylerden kurtulmaya çalışmak

SON www.ogretmen.info