HASTANIN DEĞERLENDİRİLMESİ ÖĞR. GÖR. ÖZLEM KARATANA ACİL BAKIM II

Belirti ve Bulgular Semptom (belirti); hastanın söylediği Bulgu; paramediğin bulduğudur.

TANIYA GÖTÜRÜCÜ (DİAGNOSTİK) BULGULAR NABIZ SOLUNUM KAN BASINCI VÜCUT ISISI DERİ RENGİ; solukluk-sarılık-kırmızı-siyanoz? KAPİLLER DOLUM; tırnak üstü

PUPİLLA BÜYÜKLÜĞÜ- IŞIK REFLEKSİ; Beyin fonksiyonlarında bir sorun olduğunu pupillerden (gözbebeklerinden) anlayabiliriz PEARRL kısaltması kullanılarak soruna daha sistematik ulaşılabilir. P E® pupils equal - gözbebekleri eşit A R® and round - ve yuvarlak R L® reactive to light - ışığa reaksiyon var Kısaltmadaki maddeler normalde olması gerekenlerdir. Gözbebeği yuvarlağının milimetrik ölçümü sonucu daralması veya aşırı büyümesi, eşitsizliği veya ışığa tepki vermemesi( ışık tutulduğunda daralmaması, karanlıkta genişlememesi) bir sorun olduğunun göstergesidir.

Pupil Konstriksiyonu ve Dilatasyonu

KAFA TRAVMASI YA DA FELÇ UYUŞTURUCU KULLANIMI YA DA MSS HASTALIĞI DİNLENME YA DA ŞUUR KAYBI

BİLİNÇ DURUMU BİLİNÇ ; Bireyin kendisinin ve çevresinin farkında olma durumudur. Hastaya sözel, dokunarak veya ağrılı uyaran verilerek bilinç düzeyi anlaşılabilir. AVPU, bilinç düzeyini belirlemek üzere kullanılan bir kısaltmadır. A ® Alert - uyanık - bilinçli V ® Verbal stimuli - sözel uyarıya yanıt var P ® Painful stimuli - ağrılı uyarana yanıt var U ® Unresponsive - bilinci kapalı - uyarılara yanıt vermiyor

Bilinç Düzeyleri; 1-Bilinçli olma : Uyanık ve farkında olma 2-Konfüzyon:Hasta uyanık olmasına rağmen, hem kendisinden hem de çevresinden haberdar değildir. Şaşkınlık hali vardır. 3-Letarji :Hasta normal uykuda gibidir. Sesli uyaranlarla uyandırılır, uyaran kesilince tekrar uykuya dalar. Uykulu hal ve farkında olma. 4-Stupor : Tekrarlayan ağrılı uyaranlarla uyanma ve farkında olma durumu baskılanmış.Tümüyle bilinçsiz görünümdedir.Tam koopere değildir 5-Vejetatif (bitkisel) : Uyanık fakat farkında değil. Komadaki bir hastanın bilinçte düzelme olmadan uzun süre bazen yıllarca yaşamasıdır. 6-Koma: Hem uyanık değil hem de farkında değil

HAREKET EDEBİLME Şuuru açık bir insanın istemli hareketleri yapamamasına paralizi (felç) denir. Vücudun bir tarafında olan paralizi (hemipleji) beyinde kanama veya pıhtılaşma sonucu olabilir. Kollar normalken bacakları hareket ettirememek, boyundan daha aşağı seviyede medulla spinalis yaralanmasını gösterir.

DİAGNOSTİK BULGULARIN KULLANILMASI: Uygun tedaviye başlamak için diagnostik bulguların tam değerlendirilmesi gerekir. Diagnostik bulgular her 10-15/ dk bir değerlendirilmelidir. Bu hastaların iyiye veya kötüye gittiği hakkında bizlere bilgi verir. Gözlemlerin yapıldığı saat ile birlikte kayıt edilmesi çok önemlidir.!!!!!!

DEĞERLENDİRME VE TEDAVİDE ÖNCELİKLER İLK DEĞERLENDİRME

OLAY YERİNE VARIŞ

Ambulans ve Acil Bakım Teknikeri (AABT) veya Acil Tıbbi Teknisyen (ATT) olay yerine vardığında, öncelikle çevreyi tehlike açısından araştırmalıdır. Aksi halde, çevreyi yeterince değerlendirmeme sonucunda hem yardım yapacak kişi yaralanmakta hem de yardım başarısızlıkla sonuçlanmaktadır. Kazazedeye ulaşmaya çalışırken dikkatsizlik sonucu yaralanmanın anlamı  fazladan bir kazazede demektir.

ÖLÜ KAHRAMANLAR HAYAT KURTARAMAZ. YARALI KAHRAMANLAR İSE SADECE SORUN OLUŞTURURLAR. O NEDENLE, OLAY YERİNE GİRMEDEN ÖNCE OLASI TEHLİKELERİ ARAŞTIRIN.

KAZA YERİNİN ÖZELLİKLERİ * Gaz (buharından oluşmuş) bulut * Tehlikeli kimyasal madde tabelası veya kaplar * Kimyasal madde levhaları olan araçlar * Sıvı veya toz kimyasal madde yayıntısı * Rüzgarın yönü, su, arazi ve kötü hava gibi tehlikeler Elektrik kabloları vb. tehlikeler * Yanıcı maddeler * Kazazedenin tepesinde bulunan stabil olmayan malzemeler(örneğin: yıkık tavan vb. gibi) * Olay yerini görmeyi engelleyen unsurlar * Birbirine girmiş araçların tipleri ve sayıları * Yaralıların ortalama sayısı

İLK MUAYENE Kritik ve birçok sistemin etkilendiği yaralanmalarda (multisistem travma), yaşamsal tehlike oluşturan durumların acilen tanınması ve tedavi edilmesi önceliklidir. Travmalı hastaların % 90 dan fazlasının yaraları hafiftir. Bu tip hastalarda ilk ve ikinci muayeneyi yapmak için vakit vardır. Ancak kritik durumdaki yaralılarda sadece ilk muayene için yeterli vakit vardır. Bu hastalarda hedef, bir an önce sorunu saptamak, resüstasyonu başlatmak ve hastaneye ulaştırmaktır. Bunun nedeni, sadece hastanın hastane bakımına duyduğu gereksinim değildir; en basit anlatımla, acil bakımın hemen yapılması, etkili yapılması ve hastaneye götürürken ambulansta bu acil bakımın devam ettirilmesidir.

İLK MUAYENEDE 5 ADIM A - Airway management and cervical spine control (soluk yolunun ve boyun omurlarının kontrol edilmesi) B - Breathing (solunum - soluk alıp verme eyleminin kontrol edilmesi) C - Circulation and bleeding ( dolaşımın durumunun ve kanamanın olup olmadığının kontrol edilmesi) D - Disability ( hastanın yetersizliklerinin belirlenmesi) E - Expose and protect from the enviroment (hastanın maruz kaldığı çevresel tehlikelerin farkına varılması ve hastanın korunması)

İlk muayene hayati tehlike oluşturan durumları tespit etmenizi, ikinci muayene ise vücudun diğer bölümlerindeki yaralanmaları veya ilk anda göze görünmeyen yaralanmaları  saptamayı sağlar.

İKİNCİ MUAYENE Baştan ayağa muayene olarak da adlandırılan ikinci muayenede amaç ilk muayenede fark edilemeyen sorunları saptamaktır. Kritik durumdaki travma hastası ilk muayene sonrası mümkün olduğunca kısa sürede hastaneye götürülmeli (gerekli acil bakım sağlandıktan sonra ! ), alanda ikinci muayene ile vakit kaybedilmemeli. Vakit olursa ambulansta ikinci muayene yapılabilir. Oksijen tedavisi ilk muayenede hastanın gereksinimine göre yüksek yoğunlukta olacak şekilde başlanılmalıdır.

BAŞ Başta saçlı deri ile kemik yapı, yüzde kemik yapı ve cilt önce gözle sonra elle muayene edilerek sıyrık, kesik, morluk, kemik asimetrisi, kanama, yüz kemiklerinde hasar, ağızda, burunda, kulaklarda, gözlerde herhangi bir sorun var mı araştırılır.

Burundan ve kulaktan kanama varsa, beyin omurilik sıvısı (BOS) sızıntısı da var mı araştırılmalıdır. BOS sızıntısı genellikle kafatası travmalarında görülür, şeffaf bir sıvı akar, kanın rengi de daha açıktır. Kafa travması olan hastalarda kulak arkasında Battle sign’s, göz çevresinde de raccoon eyes denilen morluklar olabilir. Gözler eşitlik, büyüklük, ışığa tepki yönünden muayene edilir. Ağız içi yara bere, yabancı cisim, takma dişler ve nefes kokusu (aseton kokusu hiperglisemi, alkol kokusu alkol koması, petrol ürünleri zehirlenme tanısına yardımcı olur) yönünden değerlendirilir.

BOYUN Önce gözle morluk, sıyrık, kesik, trakea hattında sapma, boyun venlerinde şişkinlik, elle ile servikal omurlarda hassasiyet, deformite var mı araştırılır. Boyun omurlarında hassasiyet varsa boyun mutlaka boyunluk veya benzeri malzeme ile hareketsiz tutulmaya çalışılır. Trakea normal hattından ayrılmışsa bu tansiyon pnömotoraksın belirtisidir. Boyun venleri şişkin ise bu kalp yetmezliği, akciğer ödemi belirtisidir

GÖĞÜS Göğüs gözle, elle ve steteskop ile muayene edilir. Gözle yara bere, göğüs hareketlerinde eşitsizlik, görünür anomali; elle sternum, kaburga kemikleri dokunarak kırık; steteskop ile her iki akciğer üst-orta - alt loblarda solunum sesleri yönünden araştırılır.

KARIN Gözle morluk, sıyrık, kesik, ameliyat izi, araştırılır. Göbek merkez olacak şekilde karın dört kadrana bölünür ve her kadran el ile ağrı, sertlik, kitle, hassasiyet yönünden muayene edilir. Eller soğuk olmamalıdır. Eli karna sert bastırıp aniden çekmek çok tehlikelidir, peritonit gelişmiş hastalarda ani ağrıya, dolayısıyla ağrı şokuna neden olup hastanın durumunun daha kötüleşmesine yol açabilir. Bastırıp aniden çekme sonucu ağrı oluşmasına REBOUND denilmektedir ve hastane öncesinde ASLA muayene yöntemi olarak kullanılmaz! Alanda gürültü nedeniyle iyi duyulamayacağından ve vakit kaybı nedeni olacağından hastane öncesi barsak seslerinin dinlenilmesi önerilmemektedir.

PELVİS Kırık açısından değerlendirilmelidir. İki el ile kalça kemiğine önce yanlardan sonra üstten, ayrıca tek el ile simfisiz pubis üzerinden bastırılır. Ağrı, krepitus (çıtırtı hissi) ve deformite araştırılır. Çünkü, kalça kemiğindeki kırıklar aşırı iç kanamalara ya da iç organlarda ciddi yaralanmalara neden olabilirler.

EKSTREMİTELER Öncelikle tüm muayenede olduğu gibi gözle kollarda ve bacaklarda yara-bere, şekil bozukluğu var mı araştırılır. Üst ekstremitelerin elle muayenesi klavikula(köprücük) kemiği ile başlar, parmak uçları ile biter. Kas ve kemik yapı tüm ekstremitelerde dikkatle incelenir. Aynı şekilde, kalça kemiğinden başlayan alt ekstremiteler incelenir. Hem kol hem de bacak dolaşım ve nörolojik sistem yönünden muayene edilir. Dolaşım için tüm periferik nabızlara ve kapiller geri doluma bakılır. Nörolojik muayenede, dokunarak duyular; hastadan kollarını ve ayaklarını havaya kaldırması istenerek hareket muayenesi; ellerinizi tutmasını sonra sıkmasını isteyerek ellerdeki güçler, ellerinizi hastanın ayakları altına dayayarak ileri itmesini isteyerek ayaklardaki güçler saptanabilir.

NÖROLOJİK MUAYENE İkinci muayenedeki nörolojik muayeneye göre daha detaylı olmalıdır. Onun için Glasgow Koma Skalası (GKS; Erişkin, Çocuk) değerlendirilir. GKS ‘ de pupiller, motor ve duyusal fonksiyonlar değerlendirilebilir.

PUPİLLER RESPONSE Gözbebekleri PEARRL kısaltmasına göre değerlendirilir. PEARRL, gözbebeklerinin büyüklüğünün, eşitliğinin ve ışığa tepkisinin ölçümü için kullanılmaktadır. Önemli nokta: toplumda önemli oranda gözbebekleri büyüklüğü farklı olan insanlar var. Ancak ışığa verilen tepki aynıdır. Işık tutulduğunda gözbebekleri farklı sürelerde tepki veriyorsa bu eşitsizlik olarak değerlendirilir. Eşit olmayan pupiller kafaiçi basıncının arttığının veya üçüncü kafa sinirine bası olduğunun belirtisi olabilir.

Fiziksel muayene sonrası hastaya gereksindiği acil bakım verilir ve en kısa zamanda ambulansa taşınarak hastaneye götürülür. Hastaya muayene esnasında ve nakil esnasında rahat edeceği pozisyon verilebilir. Ancak, omurgalarda zedelenme olasılığında veya varlığında sırt üstü sırt tahtasında yatmalıdır. Komada ise, kusma olasılığı göz önünde bulundurularak yan yatırılır(omurgada sorun varsa, sırt üstü yatırılıp soluk yolu açıklığı sağlandıktan sonra gerektiğinde aspire edebilmek için aspirasyona hazırlıklı olunur).

BAŞTAN AYAĞA DEĞERLENDİRME Tıbbi sorunlu hastalar (nontravmatik) ile yaralanan (travmatik) hastaların değerlendirilmesinde öncelikler;

HASTAYI DEĞERLENDİRMEK İÇİN İZLENEBİLECEK ADIMLAR

Hastadan veya yakın çevresinden kısa sürede öykü almak üzere kullanılabilecek bir kısaltma: HİKAYE H : Hastalık öyküsü - Geçmiş hastalık, ameliyat, travma öyküsü İ : İlaçlar - Kullandığı ilaçlar (Sürekli, geçici, doğum kontrol hapları) K : Kazanın veya hastalığın ortaya çıkış nedeni A : Alerjileri ve alışkanlıkları (sigara - alkol içimi gibi) Y : Yedikleri/içtikleri - Son yediği saat, son yediği ve içtiği, miktarları E : Emareler - Belirti ve bulgular

FİZİKSEL MUAYENE ESNASINDA RASTLANABİLECEK SORUNLARIN SAPTANABİLMESİ İÇİN İPUÇLARI