CÜMLE Bir duyguyu, düşünceyi, isteği, haberi, durumu, olayı vb. ifade etmek için kurulan ve kendi içinde anlam ve yargı bütünlüğü olan sözcüğe veya söz dizisine cümle denir.
Özellikleri Her cümle bir yüklem ve varsa ona bağlı diğer öğelerden oluşur. Cümlede yargı bildiren unsur yüklemdir. Cümle yüklem üzerine kurulur. İhtiyaca göre başka ögelerle desteklenir.
Örneğin: Geldim. Ben geldim. Ben buraya geldim. Ben evden buraya geldim. Ben evden buraya koşarak geldim.
CÜMLE ÇEŞİTLERİ
ÖGELERİN DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER Türkçe cümle yapısında öge dizilişi şöyledir: Özne + tümleçler + yüklem. Yüklem sonda bulunur.
Yüklemin cümle sonunda olup olmamasına göre cümleler ikiye ayrılır:
1. Kurallı (Düz) Cümle: Yüklemi sonda bulunan cümledir. Dilimizin söz dizim özelliğine göre yüklem sonda, yardımcı ögeler de başta bulunur.
Örnek: Kapalıçarşı'da birkaç istikametten düdük sesleri gelmeye başladı.
2. Devrik Cümle: Yüklemi sonda olmayan, cümlenin herhangi bir yerinde bulunan cümlelerdir. ●Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,
○Şiirde ve günlük konuşmalarda çok kullanılır. Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak...
YÜKLEMİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLELER: Yüklemin türü bakımından cümleler ikiye ayrılır:
1. Fiil Cümlesi: Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelerdir. Türkçede (başka dillerde de) fiil cümlesi isim cümlesinden daha çok kullanılır.
Annem dün sessizce odama girdi. Hakikaten de hiç yanılmamıştım. Bol bir nefes aldı.
2. İsim Cümlesi Yüklemi isim soylu bir kelime olup, ek-fiilin zamanlarından biri ile çekimlenmiş olan cümlelerdir.
Uzun bir yolculuktan sonra İncesu’daydık. Bir handa, yorgun argın, tatlı bir uykudaydık.