Hazırlayan: Çankırı Halk Sağlığı Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Hazırlayan: Çankırı Halk Sağlığı Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi

Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Nedir? Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA), çoğunlukla keneler(özellikle Hyalomma cinsi) aracılığıyla hayvanlardan insanlara bulaştırılan mikrobik bir hastalıktır. Ancak, hastalık hayvanlarda belirtisiz seyrederken insanlarda öldürücü olabilmektedir.

Hyalomma KKKA hastalığına neden olan ısırıkları, çürüterek öldüren bir etki gösterir ve ölüm birkaç gün içerisinde gerçekleşir. Hyalomma marginatum marginatum hemen hemen Türkiye'nin bütün coğrafi bölgelerinde tespit edilmiştir. Erişkinlerine ilkbahar yaz aylarında (Mart-Eylül) daha çok sığırlarda vücudun arka 1/3’ünde rastlanır. Bu kene alt türü koyun, keçi, deve, at sığır, yabani kemiriciler, kuş, tavuk, kirpi, köpek,domuz, geyik ve tavşanlarda da tespit edilmiştir. Hyalomma’lar erişkin dönemlerinde daha çok sığır gibi büyük hayvanları tercih ederler ve kırsal kesimde daha yaygın bulunurlar.

Keneler zorunlu kan emici ektoparazitlerdir.

Hyalomma Marginatum

Hyalomma Marginatum-2 dİŞİ marginatum Ön ve arkadan görünüşü Erkek marginatum Ön ve arkadan görünüşü

Hyalomma anatolicum(Anadolu Kenesi)

KKKA Tarihçesi Sendroma ilk kez 1944 yılında Batı Kırım'da rastlanmıştır. Daha sonra aynı belirtilerle 1956 yılında Kongo’da görülen hastalığa Kongo ateşi adı verilmiştir. 1969 yılında her iki hastalığın da aynı olduğunun anlaşılması üzerine hastalık Kırım-Kongo kanamalı ateşi adıyla anılmaya başlamıştır. Afrika dışında Türkiye dahil birçok Asya ve Doğu Avrupa ülkesinde rastlanmıştır. Sendrom Türkiye'de ilk kez 2002 yılında ortaya çıkan epidemi sırasında tanımlanmıştır. Yurt genelinde TÜBİTAK destekli yapılan bir çalışmada, Türkiye’de yaşayan 46 kene türü belirlendi. Bunlardan 38’inin Kırım Kongo kanamalı ateşi (KKKA) hastalığını bulaştırdığı tespit edildi.

KKKA Nasıl Bulaşır? Daha çok vücudumuza kene tutunması ile bulaşmakla birlikte; Kenelerin çıplak elle çıkarılması ya da ezilmesi ile Hasta insanların tükürük ve kan gibi vücut sıvılarına temas etmekle, Mikrobu taşıyan hayvanların kanları, vücut sıvıları ve dokularına korunmasız temasla da bulaşabilir. Sağlık Bakanlığı verilerine göre 2002 - 2007 yılları arasındaki 1820 vakanın: %68’3 ünda kene tutunması veya kene ile temas %31.7’sinde hayvanlarla temas öyküsü

MİKROBU TAŞIYAN HAYVANLARA KORUNMASIZ TEMAS İLE KENE TUTUNMASI MİKROBU TAŞIYAN HAYVANLARA KORUNMASIZ TEMAS İLE

Hasta insanların tükürük kan gibi vücut sıvılarına temas ile Kenelerin çıplak elle çıkarılması ile ya da ezilmesi ile Hasta insanların tükürük kan gibi vücut sıvılarına temas ile

Keneler halk arasında yavsı, sakırga, kerni gibi isimlerle bilinmektedir. Kenelerin yoğun olarak bulunduğu yerler özellikle hayvancılığın yapıldığı; orman kenarı parçalı arazi yapısına sahip çalı ve çırpılı alanlar ile otlakların bulunduğu yerlerdir. Ülkemiz kenelerin yaşamaları için coğrafi açıdan oldukça uygun bir yapıya sahiptir.

Nimf (deriye yapışmış) Larva Nimf Erkek Erişkin Kene Nimf (deriye yapışmış) Dişi Erişkin Kene Erkek Erişkin Hyalomma Dişi Erişkin Hyalomma Dişi Erişkin Hyalomma kan emmiş Bütün bu evrelerde hastalIk bulaşabİlİr!!!

16

Kimler Risk Altındadır? Ülkemizde ilk kez 2002 yılında görülen ve 2003 yılında tanımlanan hastalık, her yıl Nisan-Ekim ayları arasında görülmekte ve Haziran-Temmuz aylarında pik yapmaktadır Tarım ve hayvancılıkla uğraşanlar, Kasaplar, Çobanlar, Mezbaha çalışanları, Veterinerler , Kamp ve piknik yapanlar, Korunmasız olarak yeşil alanlarda (Bahçe, bağ, tarla, orman ve orman kenarı tarım arazisi vb.) bulunanlar risk altındadır. 17

ÜLKEMİZDE COĞRAFİK DAĞILIM Yoğun olarak görüldüğü iller: Erzurum, Erzincan, Gümüşhane Bayburt, Tokat, Yozgat, Sivas Amasya, Çorum, ÇANKIRI, Bolu Kastamonu ve Karabük

Bakanlığımızın çalışmalarıyla Kırım Kongo Kanamalı Ateşi hastalığına bağlı ölümler her geçen yıl azalmaktadır.

ÇANKIRI’DA 2014 yılı Çankırı ili 2014 yılında 180 adet kene tutunması vakası başvurmuş, 23 kişiden numune gönderilmiş, 10 pozitif vaka tespit edilmiş, Korgun ilçesinden 1 kişi exitus olmuş. Vaka çıkmayan tek ilçe kızılırmak.

KKKA’nın Kuluçka Süresi Ne Kadardır? Kuluçka süresi, mikrobun vücuda girmesinden sonra hastalık belirtilerinin başlamasına kadar geçen süredir. Bu süre KKKA hastalığında kene tutunmasından sonra genellikle 1-3 gündür; en fazla 9 gün olabilmektedir. 21

KKKA’nın Belirtileri Nelerdir? Yüksek ateş, Baş ağrısı, Yoğun halsizlik, Kollarda ve bacaklarda şiddetli ağrı, Bazen kusma, karın ağrısı veya ishal Yüzde kızarıklık, İlerleyen safhada vücudun değişik yerlerinde kanamalar , Gövde, kol ve bacaklarda morluklar, Burun kanaması, dışkıda ve idrarda kan görülebilir.

Kırım Kongo Kanamalı Ateşinin Aşısı Var mıdır? Hayır. Ancak aşı geliştirme çalışmaları yoğun bir şekilde devam etmektedir. Kırım-Kongo Kanamalı Ateşinin Tedavisi Var mıdır? Hastalığın kesin bir tedavisi bulunmamaktadır. Ancak tedavi,hastaya verilen destek tedavi ile sağlanmaktadır 25

KKKK’dan Nasıl Korunurum? Hayvan barınaklarına, kırsal alanlara, orman kenarı ve tarım arazileri ile bu gibi yerlere gidenler mümkün olduğunca vücutta açık kısım kalmamasına özen göstermeli kenelerin daha kolay fark edilmesi nedeniyle açık renkli elbiseleri giymeyi tercih etmelidirler. Kenelerin vücuda girebileceği yerlerin kapatılması (örneğin pantolon paçalarının çorap içine alınması, çizme giyilmesi) gerekmektedir. Kırsal alandan, orman kenarından ve tarladan dönüşte mutlaka vücut ve elbiseler kontrol edilmeli kene olup olmadığı araştırılmalıdır

KKKK’dan Nasıl Korunurum?

Vücudun Her Tarafı Kontrol Edilmelidir! Saç dipleri Kulak arkası Ense Kasıklar Kollar Bacaklar Gövde Koltuk altları 28

Vücuda Tutunmuş Kene Görülürse Kene tutunmaları sıklıkla ağrısız olduğu için, genellikle kişiler keneyi tutunduktan çok daha sonra (günlerce), hatta kene kan emerek şiştikten sonra fark ederler. Kene ne kadar kısa sürede vücuttan uzaklaştırılırsa hastalık riski de o kadar azalır.   Vücut üzerindeki keneler öldürülmemeli ve patlatılmamalıdır. Keneleri vücuttan uzaklaştırmak amacıyla, kenelerin üzerine sigara basmak, kolonya, gaz yağı, alkol ve benzeri kimyasal ürünler dökmek gibi yöntemlere başvurulmamalıdır.   Vücuda tutunan kene, HİÇ VAKİT KAYBEDİLMEDEN çıplak el ile dokunmamak şartıyla Eldiven, naylon poşet veya bez parçası ile tutularak , ince uçlu bir pens veya varsa kene çıkartma kartı ile ezilmeden çıkarılmalıdır. Çıkartılamıyorsa en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Vücuda tutunan kene ne kadar erken çıkartılırsa hastalığa yakalanma riski de o kadar azalır

Vücuda tutunmuş kene görülürse Eğer herhangi bir sağlık kuruluşuna ulaşma imkânınız yoksa, şu adımları izleyin: 1) Kenenin üzerine hiçbir şekilde kimyasal madde dökmeyin, bunu yaparsanız kene rahatsız olup sizi bırakabilir fakat bu esnada emdiği kanın bir kısmını kusar, midesinden gelen tehlikeli virüs ve mikroplar vucudunuza bulaşır. 2) Ucu ince bir cımbız yardımıyla, kenenin vucudunuza en yakın noktasından (kan emdiği hortum) nazikce ve sağlam bir şekilde kavrayın. 3) Sakın kenenin vücuduna dokunmayın, bu emdiği kanı geri boşaltmasına yol açar. 4) Kene çıktıktan sonra ısırılan yeri alkol, yoksa sabun ile temizleyin. 5)Keneyi öldürmek için ezmeyin, patlamasına neden olabilir. 6) En yakın zamanda bir sağlık kuruluşundan yardım isteyin, kontrol yaptırın.

Kenenin pens ile çıkarılması Kenenin, pensle ileri geri hareket ettirilerek çıkarılması önerilmektedir. 31

KENENİN İPLE ÇIKARTILMASI

KENE KARTIYLA KENENİN ÇIKARTILMASI

Kene tutunmasından sonra 10 gün içinde !!!

ATEŞ !!! Baş Ağrısı!!! HALSİZLİK!!!

İŞTAHSIZLIK!!! KARIN AĞRISI!!!

BULANTI, KUSMA!!! İSHAL !!!

Şikayetleri ortaya çıkarsa hemen bir sağlık kuruluşuna başvurunuz ve başvurunuzda kene yapışma öykünüzü mutlaka söyleyiniz.

39

Teşekkür ederiz…