Ahlak Gelişimi

Ahlak; bireylerin öznel olarak geliştirdikleri iyi, kötü, doğru, yanlış biçimindeki yargılarından oluşur.

Bireyler ahlak ilkeleri doğrultusunda toplumsal ilişkilerde görece ortak bir paydada buluşup davranışlarını biçimlendirebilmektedir.

Bu yargıların temeli önce ailede atılır Bu yargıların temeli önce ailede atılır. Sonrasında ise okul, arkadaş ve farklı çevreler de ahlak yargılarının oluşturulup benimsenmesinde etkili duruma gelir.

Burada ahlak gelişimiyle ilgili olarak Piaget ve Kohlberg’in görüşlerine yer verilecektir.

Piaget, ahlak gelişimini iki dönemde incelemektedir Piaget, ahlak gelişimini iki dönemde incelemektedir. Bunlar dışa bağlı dönem ve özek dönemlerdir.

Dışa bağlı dönem 10 yaşına kadar sürmektedir Dışa bağlı dönem 10 yaşına kadar sürmektedir. Bu dönem çocukları olayları gözlenebilir somut etkilerine göre değerlendirdikleri için eylemin başındaki amacı dikkate almadan olayın etkilerini göz önünde alarak karar verir.

Bu dönem çocuklarında “ahlaki gerçekçilik” vardır Bu dönem çocuklarında “ahlaki gerçekçilik” vardır. Yani kuralların sabit ve değişmez olduğuna inanırlar, kurallara eleştirel yaklaşmazlar.

Özerk dönem ise dışa bağlı dönemden sonra gelen dönemdir Özerk dönem ise dışa bağlı dönemden sonra gelen dönemdir. Bu dönemde yargılar salt sonucuna bakarak değil, eylemin temelindeki düşünceye de bakarak verilir. Bu dönemde gelişen bilişsel yapılar bireyin empatik, esnek ve çok yönlü düşünebilmesine olanak sağlar.

7-11 yaşlarındaki çocuklar bilişsel gelişimlerine göre hem dışa bağlı hem de özerk dönemin özelliklerini sergileyebilmektedir.

Kohlberg’in Ahlak Gelişim Kuramı Kohberg, Ahlak Gelişim Kuramı’nı Piaget’nin Bilişsel Gelişim Kuramı’na dayalı olarak geliştirmiştir.

Birey, bilişsel gelişimine paralel olarak daha üst düzey ahlaki yargılarda bulunmaktadır. Bireyler ahlaki düşüncenin en yüksek seviyesine bilişsel gelişimin soyut işlemler dönemine eriştiklerinde gelmektedir.

Kohlberg’in kuramının üç düzeyi bulunmaktadır: Gelenek öncesi düzey Geleneksel düzey Gelenek sonrası düzey

Gelenek öncesi düzeyde birey benmerkezci bir bakış açısına sahiptir Gelenek öncesi düzeyde birey benmerkezci bir bakış açısına sahiptir. Eylemler sonuçlarına göre değerlendirilir. Karar vermede ödül, ceza, bireysel çıkar ve otoritenin gücü etkilidir.

Geleneksel düzeyde olan birey başkalarını dikkate almaya başlar Geleneksel düzeyde olan birey başkalarını dikkate almaya başlar. Yargıda bulunurken kabul edilmiş olan sosyal kurallar ve diğer insanların beklentileri ön plana çıkmaya başlar.

Geleneksel düzeyde çocuklar diğer insanların da hakları olduğunu, insanların toplumsal bir sistem içinde yaşadıklarını, bireylerin toplumsal sorumluluklarının bulunduğunu anlayabilir.

Gelenek sonrası düzeyde ahlaki değerler standartlar ve haklar çerçevesinde tanımlanır. Bu dönemde ahlaki davranış kurallara uymaktan ve otoriteye boyun eğmekten daha karmaşık biçimde anlaşılır.

Birey kuralların farkındadır ancak kuralların akılcı olmasını ve değişen sosyal durumlara göre uymasını ister. Ahlak gelişiminin bu evresindeki bireyler çevrelerinin beklediği biçimde değil, kendi mantık ve vicdanları doğrultusunda hareket etmeye başlar.

Kaynaklar Selçuk, Z. (2014). Eğitim Psikolojisi. Nobel: Ankara. Türküm, A. S. (2013). Fiziksel Gelişim. G. Can, (Ed.), Eğitim Psikolojisi. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını: Eskişehir.