BÖCEK SOKMALARI VE ALLERJİLERİ Haz:Dr.Hüseyin A. Solğun Mod:Prof.Dr.Derya Altıntaş Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspot.com

SUNUM PLANI A-Pediatrik vakalarda en sık karşılaşılan böcek sokmaları nelerdir ; B-Hangi böcek sokmalarında alerjik reaksiyonlar söz konusudur ; C-Alerjik reaksiyonların tanımlanması ; D-Tedavi yaklaşımları .

A- BÖCEK SOKMALARI

PEDİATRİK VAKALARDA EN SIK BÖCEK SOKMALARI YILAN SOKMALARI AKREP SOKMALARI KENE ISIRMALARI

KENE ISIRMALARI

HUDUT ve SAHİLLER SAĞLIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Karantina Daire Başkanlığı Kırım – Kongo Kanamalı Ateşi HUDUT ve SAHİLLER SAĞLIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Karantina Daire Başkanlığı

HUDUT ve SAHİLLER SAĞLIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Karantina Daire Başkanlığı Kırım – Kongo Kanamalı Ateşi

HUDUT ve SAHİLLER SAĞLIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Karantina Daire Başkanlığı Kırım – Kongo Kanamalı Ateşi

HUDUT ve SAHİLLER SAĞLIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Karantina Daire Başkanlığı Kırım – Kongo Kanamalı Ateşi

HUDUT ve SAHİLLER SAĞLIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Karantina Daire Başkanlığı Kırım – Kongo Kanamalı Ateşi

KIRIM-KONGO KANAMALI ATEŞİ

KENE NEDİR? Ülkemizde halk arasında kene, sakırga, yavsı, kerni gibi isimlerle bilinmektedir. Keneler zorunlu kan emici artropodlar olup dünyanın her bölgesinde yaşamaktadırlar. Keneler morfolojik olarak diğer artropodlardan farklı olup, vücutları tek bir parçadan oluşmuştur. Vücudun ön tarafında ağız organelleri yer almaktadır. Günümüzde yeryüzünde yaklaşık 850 kene türü bilinmektedir.

Kırım – Kongo Kanamalı Ateşi Hyalomma

Hyalomma KKKA’nın bulaşmasında Hyalomma soyuna ait keneler daha büyük bir yere sahip olmakla birlikte, 30 kene türünün bu hastalığı bulaştırabileceği bildirilmektedir. Henüz ergin olmamış Hyalomma soyuna ait keneler, küçük omurgalılardan kan emerken virüsleri alır, gelişme evrelerinde muhafaza eder. Keneler, insan veya hayvanlardan kan emerken virüsleri de bulaştırırlar.

-Hyalomma soyuna ait keneler Ülkemizin de içinde bulunduğu çok geniş bir coğrafik alanda yerleşmişlerdir. Ülkemiz kenelerin yaşamaları için coğrafi açıdan oldukça uygun bir yapıya sahiptir. -Türlere göre değişmekle beraber kenelerin, küçük kemiricilerden, yaban hayvanlarından evcil memeli hayvanlara ve kuşlara kadar geniş bir konakçı spektrumları mevcuttur.

Ülkemizin coğrafik yapısı ve iklimi kenelerin yaşamaları için uygun bir yapıya sahiptir. Bu sebeple hastalık, özellikle hayvancılığın yapıldığı; nemin, çalı ve çırpılı alanlar ile gür otlakların bulunduğu yerler başta olmak üzere, ülkemizin her yerinde görülebilir.

Kırım – Kongo Kanamalı Ateşi Virüsün Tarihçesi Kırım Kanamalı Ateşi 1956 Kongo Kongo Hastalığı 1968 İki etkenin biyolojik olarak aynı olduğu bulunmuş 1979 İki coğrafik bölgenin adına uygun olarak Kırım-Kongo Kanamalı Ateş Virüsü (Crimean-Congo Hemorrhagic Fever Virus; CCHFV)

Virüsün Taksonomisi Aile: Bunyaviridae Genuslar Orthobunyavirus Phlebovirus Hantavirus Tospovirus (Bitkiler) Nairovirus (34 strain, 7 serogrup) Serogrup: Nairobi koyun hastalığı grubu Dugbe Virüsü Nairobi Koyun Hastalık Virüsü Serogrup: Kırım-Kongo Kanamalı Ateş Virüsü Kırım-Kongo Kanamalı Ateş Virüsü Hazara virüs

Nasıl Bulaşır ? Hastalık insanlara kenelerin ısırması veya kenelerle temas sonucu bulaşır; evcil hayvanlara da kenelerin ısırması ile bulaşabilmektedir. Ancak, hastalık hayvanlarda belirtisiz seyrederken insanlarda öldürücü olabilmektedir. Kemirici hayvanlar, kuşlar ve keneler hastalığın doğadaki devamlılığını sağlarlar. Keneler beslenmek için hayvanlardan kan emerler; kan emme sırasında aldıkları virüsü vücutlarında çoğaltırlar ve insanlara kan emerken bulaştırırlar.

Hastalık kene ısırmasının yanı sıra, vücudunda virüs bulunan hayvanların kanlarına, vücut sıvılarına veya diğer dokularına temas etmekle bulaşabildiği gibi bu hastalığa yakalanmış insanların kan veya vücut sıvılarına temas sonucu da bulaşma olabilmektedir.

Riskli kişiler ? Hastalık için çiftlik çalışanları, çobanlar, kasaplar, mezbaha çalışanları, hayvancılık ile uğraşanlar, veteriner hekimler, veteriner sağlık teknisyenleri, akut hastalarla temas olasılığı bulunan salgın bölgelerde görev yapan sağlık personeli, askerler, kamp yapanlar risk altındadır.

Kuluçka süresi ? Kene tarafından ısırılma ile virüsün alınmasını müteakip kuluçka süresi genellikle 1-3 gündür; bu süre en fazla 9 gün olabilmektedir. Enfekte kan, ifrazat veya diğer dokulara doğrudan temas sonucu bulaşmalarda bu süre 5-6 gün; en fazla ise 13 gün olabilmektedir.

KLİNİK-1 Klinik semptomlar ; kene ısırmasıyla vücuda giren virüsün neden olduğu trombositopeni ve vasküler hasarın sonucudur.Bu da KKKA’indeki kanamaların nedenidir. Karaciğerde: Hemorajik nekroz, hepatosellüler nekroz, mononükleer hücre infiltrasyonu Dalakta: Lenfosit tüketimi Akciğerde: Hemoraji ve ödem Kİ: Hemofagositoz

KLİNİK-2 ateş ani başlayan baş ağrısı kollarda, bacaklarda ve sırtta şiddetli ağrı kırıklık, halsizlik belirgin iştahsızlıkla başlar; bulantı, kusma, karın ağrısı ve ishal gibi şikâyetler de görülebilir.

KLİNİK-3 (İleri evrede) Santral sinir sistemi tutulumu Karaciğer yetmezliği Böbrek yetmezliği Solunum yetmezliği DIC Şok Koma

TEDAVİ DESTEK TEDAVİSİ: Sıvı elektrolit izlenmesi ve gerekirse replasmanı Kan komponentlerinin izlenmesi ve gerekirse replasmanı (taze donmuş plazma ile faktör, trombosit süsp. ile trombosit verilmesi) Kanama takibi ve gerekirse tam kan replasmanı Şok durumunda vazopressörlerin kullanımı ETKENE YÖNELİK TEDAVİ: Antiserum kullanılması Ribavirin kullanılması

PROGNOZ Hafif ve orta derecede klinik seyir gösterenler yaklaşık 9-10 günde iyilebilmektedir İyileşen olgularda sekel görülmez Mortalite oranı ortalama %10 (% 8-80) Ülkemizde mortalite %5.2 (13/249) Ölüm sıklıkla klinik bulguların 2. haftasında görülür

Hastalığın boyutu Yıl Olgu sayısı Ölüm sayısı 2002 17 - 2003 133 6 2004 249 13 2005 230 11 2006 107 Toplam 736 36

Isırınca ne yapmalıyız ? Yapışan keneler ise kesinlikle öldürülmeden, ezilmeden/patlatılmadan ve kenenin ağız kısmı koparılmadan, bir pensle doğrudan düz olarak, döndürmeden yavaşça çekilip alınmalıdır. Isırılan yere; bol sabunlu suyla yıkanıp temizlendikten sonra iyotlu antiseptik(tendürdiyot) sürülmelidir. (şayet sabunlu su bulunmaz ise alkol içeren mendiller kullanılabilinir). Çıplak elle keneye temas edilmemeli eğer elle tutulacaksa eldiven giyilmeli veya naylon bir poşet yardımı ile keneler toplanmalıdır.

Vücuttaki kenelerin üzerine herhangi bir kimyasal madde dökülmemeli, sigara veya ateş kullanarak keneler uzaklaştırılmamalıdır. Çünkü bu maddeler kenenin kusmasına sebebiyet vereceğinden hastalık bulaştırma riskini artırmaktadır. Isırılan kişi iki hafta süreyle ateş, halsizlik, baş ağrısı, bulantı, kusma gibi belirtiler yönünden takip edilmelidir (ateşin 38,3 °C veya üzerinde olması halinde hasteneye başvurulmalıdır.)

HUDUT ve SAHİLLER SAĞLIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Karantina Daire Başkanlığı Kırım – Kongo Kanamalı Ateşi

HUDUT ve SAHİLLER SAĞLIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Karantina Daire Başkanlığı Kırım – Kongo Kanamalı Ateşi

SAĞLIK ÇALISANLARINI İÇİN KORUNMA: 1. KKHA’nin nozokomiyal yayılım riski vardır. 2. Tanı alan ya da şüphelenilen hastalar izole edilmelidir. Temas önlemleri alınmalıdır. 3. Tanı amacıyla kan ve doku örnekleri alınırken ve laboratuvara yollanırken korunma önlemleri alınmalıdır. 4. Lab. uygulamaları 4. derece emniyet düzeyi (biosafety level 4) özelliklerine sahip lab.larda yapılmalıdır.

5. Kesici ve delici aletler, vücut atıkları güvenli bir şekilde atılmalı veya dekontamine edilmelidir. 6. Sağlık çalışanları cerrahi prosedürler esnasında oluşabilecek kesici yaralanmalar nedeniyle de yüksek risk altındadırlar. (Abdominal semptomların nedenini araştırmak için cerrahi girişim yapan hekimlere infeksiyonun bulaştığı gösterilmiştir.) 7. İnfekte kan ve doku ile temas eden sağlık çalışanları temastan sonraki 14 gün boyunca ateş ve semptomlar yönünden günlük olarak izlenmelidir.

8. Şüpheli veya doğrulanmış olgu ile temas sonrasında ribavirin ile proflaksi de uygulanmalıdır: 4 x 0.5 gr/ 7gün PO. Aşı: KKHA’ne karşı fare beyin derivesinden inaktif bir aşı elde edilmiş ve Doğu Avrupa’da küçük çapta kullanılmış olmasına rağmen insanlar için etkin ve emniyetli aşı henüz mevcut değildir. Akarisidler (akar ilaçları) ile kene kontrolü en etkin ve akılcı uygulamadır.

B-BÖCEK ALERJİLERİ

BÖCEK ALERJİLERİ Sokucu böcek allerjileri (insect) Isırıcı böcek allerjileri Inhalan böcek allerjileri

Sokucu Böcek Allerjileri Hymenoptera türü kastedilir Hymenopteralar içinde allerjide önemli olan 3 süperfamilya vardır. Apidea (balarısı) Vespidea (eşek arısı, sarıcı arı) Formisidea (karınca)

Hymenoptera türleri

Apidea=Bal arıları Gurup halinde sokarlar Kovan civarında saldırgandır. Bumble bee denen daha sakin bir türü de vardır

Balarısı bumblebee honeybee

Vespidea=Sarıcıarılar ve eşek arıları Provake edilmeden de saldırgandır. Büyük / tek lokal allerjik veya enfeksiyöz reaksiyona yol açabilirler.

Formisidler=Karıncalar Gemi çapası gibi bir çene yapısı vardır. Aynı eksen üzerinden çok defa zehir verir. Güney Amerikalı toplumun %50 si her yıl sokulmaktadır.

Alerjik reaksiyonların sınıflandırıolması: Lokal reaksiyon: 10cm< ve 24 saatten uzun reaksiyon. Sistemik allerjik reaksiyon :Ürtiker, anjiyoödem, bronkospazm, anafilaksi. Çeşitli şiddette hatta fatal olabilir. Gecikmiş reaksiyon: Vaskülit, glomerulonefrit.

Lokal Reaksiyonlar Sokulan bölgeyle sınırlıdır Genellikle geç faz reaksiyon rol oynar 12-24 saat arası başlar 20 cm< Kasık ve koltuk altında olursa tüm ekstremiteyi tutabilir 5-10 günde iyileşir Baş-boyunda olursa ciddi

Lokal reaksiyonlar

LOKAL REAKSİYONLAR

Lokal reaksiyonlar

Sistemik reaksiyonlar Birden fazla organ sistemini tutar IgE aracılıklıdır Çeşitli şiddetlerde anaflaksi oluşur Deri: Generalize ürtiker Anjio-ödem Flaşing Kaşıntı

Sistemik reaksiyonlar.2 Solunum sistemi Solunum güçlüğü Disfaji Stridor Ses kısıklığı Wheezing Dolaşım sistemi Baş dönmesi Hipotansiyon Bilinç kaybı Şok

Sistemik reaksiyon.3 Sindirim sistemi: Daha Nadir Kramplar Diare Bulantı Kusma Uterus krampları Daha Nadir RDS Rabdomiyoliz Hemoliz Renal yetmezlik Nöbet Serum Hastalığı Ansefalit Glomerulonefrit Guillain-Barre

Epidemiyoloji 2602 arı allerjili olguda %16 yalnız deri bulgusu %16 bilinç kaybı ile sistemik bulgu % 24 hayatı tehdit eden anaflaksi % 44 orta şiddette sistemik reaksiyon

Mortalite Her yıl ; Amerika’da 40 kişi Fransa’da 16-38 kişi eksitus olmakta 45 yaş< ve bebekte fatal reaksiyon fazla Ölenlerin %50 sinde önceden arı allerjisi biliniyor.

C-Tanı: Öykü; Ciddi reaksiyonlarda öykü tanıda tam yardımcıdır. Isırılma tarihi, reaksiyonla arasındaki süre ve tipi önemlidir. Isırılan bölge, önceden alınan ilaçlar (beta bloker v.b) Sokan böcek bulunmuş mu? Sorulmalıdır.

D-Tedavi Proflaksi ve eğitim Sokucu böceklere alerjisi olan hastalara öneriler Yazın ev dışı aktivitelerden kaçınmalılar Ev dışında tatlı, şekerli yiyecekler ve içecekler tüketmemeliler Ev dışında bahçede uzun kollu ve pantolon kullanmalılar Renkli ve parlak giysilerden , parfümden, saç sprey ve jölesinden kaçınmalılar Kovanlardan uzak durmalılar Meyve depoları, çiçek bahçelerinden uzak durmalılar Acil kitleri her an yanlarında olmalı ve Yinede hemen hastaneye ulaşmalılar.

Medikal tedavi A-LOKAL REAKSİYON (Baş-boyun) 40-60 mg /gün oral veya parenteral steroid başlanır. 5 günde azaltılarak kesilir. Sellülitten ayırt edilmelidir. (Ödem steroidle saatler içinde azalır)

B-SİSTEMİK REAKSİYON 3-6 saat moniterize edilmelidir. Kaşıntı için antihistaminik Anaflaksi için 1:1000w/v epinefrinden 0.01mg/kg Taburcu olmadan önce eğitim ve proflaksi verilmelidir Epinefrin kiti reçete edilmelidir 25kg>Epipen-Jr® 0.01, 25kg<Epipen ® 0.3 otoenjektör

Immünoterapi Sistemik reaksiyon geçirenler Erişkinler Riskli işlerde yada ortamlarda bulunanlara önerilir. 100µg venom proteini ile 3-5 yıl IT %95 korur.

Isırıcı Böcek Allerjileri Sivrisinek, atsineği v.b. Sokucu böcek allerjilerine bağlı lokal geniş reaksiyon bildirilir. Anaflaksi nadirdir.

Inhalan Böcek Allerjileri 1- Mevsimsel evdışı allerjen böcekler Caddisflies Midges Lake flies 2- Perennial ev içi allerjen böcekler -Hamamböceği -Akarlar

Ev Tozu Akarı Astım için bir risk faktörüdür. Antijeni: dışkılarında bulunan bazı enzimler Partiküller yere çökme özelliğinde Yerleşik tozda tahribat yapıldığında kısa süreli olarak havada asılı bulunurlar

Türkiye’de Astım ve/veya Rinitli Hamamböceği Allerjisi Dağılımı Olgularda Hamamböceği Allerjisi Dağılımı %12-21 - Istanbul Istanbul %23.5-43 %9.5-15* Bursa Bursa Ankara Ankara %49 Izmir Izmir % 35.2 %16.2 Adana %52 Gaziantep Antalya Mungan D ve ark. Allergy 1998 Yılmaz A ve ark. 1999 Ediger D ve ark. 2001 Kokuludağ ve ark. 2001 Akçakaya N ve ark. 2002 Dikensoy Ö ve ark. 2001 *Pediatrik grup

DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Sağlık Slaytları http://hastaneciyiz.blogspot.com