Lipoprotein Metabolizma Bozuklukları Dr. Emre SARANDÖL

Lipoprotein Metabolizma Bozuklukları Hiperlipidemi Hipolipidemi

HİPERLİPİDEMİ: Toplum dağılımının en yüksek % 5-10’u Trigliserit > 200 mg/dL Kolesterol > 240 mg/dL Çocuklarda trigliserit > 140 mg/dL kolesterol > 200 mg/dL

Lipit değerleri değişkendir Yaş Genetik Beslenme Japonya’da kolesterol: 165 mg/dL Batı ülkelerinde: 210 mg/dL

Lipoproteinin Yapımında artış Uzaklaştırılmasında azalma

Lipoprotein Metabolizma Bozukluğu Apolipoprotein Reseptör Enzim Kofaktör

Lipoprotein Metabolizma Bozukluğu Birincil (genetik) İkincil (Diabetes Mellitus, hipotiroidizm, ilaçlar...) İkisi birlikte

Fredrickson Sınıflandırması Fenotip Bozukluk Lipit değişikliği Tip I Şilomikron Trigliserit Tip IIa LDL Kolesterol Tip IIb LDL - VLDL Tip III VLDL ve şilomikron kalıntısı Kolesterol ve trigliserit Tip IV VLDL Tip V Şilo - VLDL Trigliserit kolesterol

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Tip Kolesterol LDL-K trigliserit Bozukluk I Yüksek Düşük-N Şilomikron IIa Yüksek-N Normal LDL IIb LDL-VLDL III kalıntıları ve IDL IV VLDL V Şilomikron ve VLDL

Lipoprotein fenotiplerinin etiyolojisi Birincil neden İkincil neden I LPL, Apo CII eksikliği SLE IIa Ailesel Hiperkolesterolemi Hipotiroidizm IIb Ailesel kombine hiperlipidemi NS, DM, AN III Aillesel tip III hiperlipoproteinemi Hipotiroidizm, DM, Obesite IV Ailesel hipertrigliseridemi DM, KBY V Ailesel hipertrigliseridemi Apo CII eksikliği Alkol, diüretik, beta-bloker, OC

Ailesel Hiperkolesterolemi (Tip IIa) LDL reseptöründe gen kusuru Plazma total kolesterol ve LDL-kolesterol artışı Total kolesterol heterozigotlarda 2-3 kat, homozigotlarda 3-6 kat artar Hiperlipidemi doğumla başlar Erken yaşta koroner kalp hastalığı görülür

Ailesel Hiperkolesterolemi (heterozigot) 1/500 Kolesterol > 300 mg/dL LDL-K > 250 mg/dL Trigliserit düzeyleri normal Koroner kalp hastalığı erkeklerde 45, kadınlarda 55 yaş öncesinde görülür

Ailesel Hiperkolesterolemi (homozigot) 1/ 1.000.000 10 yaşlarında KKH Tedavi edilmezsa 20’li yaşlarda MI Kolesterol > 600 mg/dL LDL-K > 550 mg/dL Planar ksantom

Lipoprotein Metabolizma Bozukluklarının Önemi Hastaların tanısı Ailelerinin takibe alınması Lipoprotein metabolizmasının anlaşılması Atheroskleroz oluşumunun anlaşılması TUS sorularının yanıtlanması

Ailesel Defektif Apo B 100 Apo B 100 mutasyonu 1/500 - 700 Total kolesterol ve LDL-kolesterol yüksek Trigliserit normal Erken koroner kalp hastalığı riski yüksek Ailesel hiperkolesterolemiden daha hafif seyirli

Ailesel Kombine Hiperlipidemi Sebebi bilinmiyor Orta derecede kolesterol ve/veya trigliserit artışı Hiperapobetalipoproteinemi Küçük yoğun LDL artmış Tip IIa, IV veya IIb Koroner kalp hastalığı riski yüksek Obesite, hiperürisemi, glukoz intoleransı ile birlikte olabilir Sendrom X’e benzerlik gösterir.

Sendrom X İnsülin direnci Küçük yoğun LDL’de artış Trigliserit düzeylerinde artış HDL-K’de azalma

Tip III Hiperlipoproteinemi (ailesel disbetalipoproteinemi) Apo E mutasyonu Kolesterolden zengin artık lipoproteinler birikir (beta VLDL) Kolesterol ve trigliserit 300-400 mg/dl düzeylerindedir HDL-K’ün normal olması tipiktir LDL-K düşüktür Palmar ksantomlar patognomonik

Tip III Hiperlipoproteinemi (ailesel disbetalipoproteinemi) Erken yaşta koroner kalp ve periferik damar hastalığı görülür Obesite, alkol kullanımı, D.M. Ve hipotiroidizm tip III fenotipini arttırır

Lipoprotein Lipaz Eksikliği LPL gen mutasyonu Bebek veya çocukta tekrarlayan karın ağrısı veya pankreatit ve hipertrigliseridemi Plazma trigliserit düzeyi > 1000 mg/dL (şilomikronemi sendromu) Döküntülü ksantomlar ve lipemia retinalis

Lipoprotein Lipaz Eksikliği Plazma bir gece buzdolabında beklediğinde üstte krema gibi şilomikronlar, altında bulanıklık ise VLDL’dir Homozigot 1/1.000.000 Yarı normal LPL 1/500

Apo C II Eksikliği LPL eksikliğine benzer bir tablodur Otozomal resesif geçişlidir

Ailesel Hipertrigliseridemi Apo B normal, trigliserit yapımı aşırı Trigliseritten zengin büyük VLDL HDL-kolesterol düzeyleri düşük Plazma kolesterolü referans aralıkta

Ailesel Hipoalfalipoproteinemi HDL-kolesterolü düşüktür Erkeklerde < 30 , kadınlarda < 40 mg/dL Erken yaşta ve artmış koroner kalp hastalığı riski Nedeni bilinmemektedir

Apo AI mutasyonları HDL-K < 10 mg/dL Koroner kalp hastalığı ile ilişkisi yok Ksantom Korneal opasite

Kolesterol Ester Transfer Protein Eksikliği Azalmış CETP aktivitesisonucu homozigotlarda HDL-K > 100 mg/dL Koroner kalp hastalığında olası korunma ?

Lesitin Kolesterol Açil Transferaz Eksikliği Korneal opasite Normokromik anemi Böbrek yetmezliği Hem periferde hem de lipoprotein partiküllerinde kolesterol birikimi olur Kolesterol seviyeleri değişkendir HDL-kolesterol düzeyleri çok düşüktür

Balık Gözü Hastalığı LCAT eksikliğinin hafif formudur Anemi, böbrek yetmezliği, erken koroner kalp hastalığı riski yoktur

Tangier Hastalığı HDL ve LDL kolesterol düzeyleri düşüktür Portakal rengi tonsiller Korneal opasite Hepatosplenomegali Periferik nöropati Aşırı miktarda kolesterol esteri RES makrofajlarında birikir ABC-1 mutasyonu

Aielesel Hipobetalipoproteinemi Heterozigotlarda kolesterol ve LDL-K düzeyleri normalin yarısı kadar, homozigotlarda < 50 mg/dL Heterozigot 1/500 HDL-K normal veya hafif artmış Yağ malabsorbsiyon bulguları (yağda eriyen vitaminlerin emilememesi sonucu)

Abetalipoproteinemi Apo B-içeren lipoproteinler yok 1 / 1.000.000

İkincil Hiperlipidemi Nedenleri Hormonal etkiler Metabolik bozukluklar Böbrek hastalıkları Tıkanma tipi karaciğer hastalıkları Toksinler iyatrojenik

Hormonal Etkiler Gebelik Ekzojen seks hormonları Hipotiroidizm

Metabolik Bozukluklar Diabetes Mellitus Gut Obesite Progresif parsiyel lipodistrofi Depolama bozuklukları

Böbrek Hastalıkları Nefrotik Sendrom Kronik Böbrek Yetmezliği, diyaliz veya transplantasyon sonrası

Toksinler Alkol Dioksin veya klorlu hidrokarbonlar

İyatrojenik Antihipertansifler İmmunosüpresanlar Diğer ilaçlar

Endokrin/Metabolik ikincil hiperlipidemi nedenleri Hastalık lipoprotein Mekanizma (?) Diabetes M. VLDL, şilo yapım, yıkım Hipotiroidizm LDL temizlenme Östrojen VLDL yapım Glukokortikoid VLDL, LDL VLDL yapımı LDL dönüşümü Hipopituitarizm Akromegali A. nervoza safra atılımı Lipodistrofi

Diabetes Mellitus Hipertrigliseridemi 1/3 vakada HDL-K düşük İnsülin eksikliği LPL aktivitesinde azalma Lipolizde artma Karaciğerde VLDL yapımı artar LDL de artabilir

Endokrin dışı ikincil hiperlipidemi nedenleri” “ Hastalık lipoprotein Mekanizma (?) Alkol VLDL, şilo Yapım Nefrotik Send. VLDL, LDL VLDL yapımı Üremi VLDL Temizlenme Safra tıkanıklığı LP-X Safra K ve FL dolaşıma geçmesi Hepatit LCAT SLE şilo LPL aktiv. Monoklonal gamopati VLDL, IDL, LDL Yıkım