Gündüz Ulusoy1 Bölgesel Rekabet Dinamikleri - Bilim ve Teknoloji Prof. Dr. Gündüz Ulusoy Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi Sabancı Üniversitesi, İstanbul Direktör, TÜSİAD-Sabancı Üniversitesi Rekabet Forumu 6. Sanayi Kongresi, Cevahir Kongre Merkezi, İstanbul, Kasım 2007

Gündüz Ulusoy2 İçindekiler  Bölge tanımı  Ekonomik ilişkiler  Dünya Ekonomik Forumu: Türkiye ve komşu ülkeler  Bilim ve teknoloji: Girdiler ve insan kaynakları  Bilim ve teknoloji: Çıktılar  Bazı görüşler

BÖLGE TANIMI

Gündüz Ulusoy4 Akdeniz ve komşu ülkeler

Gündüz Ulusoy5 Bölgeler ve ülkeler  AKDENİZ ÜLKELERİ Fransa, İtalya, İspanya, Yunanistan, Hırvatistan, İsrail, Tunus, Cezayir, Mısır, Fas.  KOMŞU ÜLKELER Bulgaristan, Romanya, Yunanistan, İsrail, Ukranya, Rusya, Gürcistan, Azerbeycan, Ermenistan, İran, Suriye.

EKONOMİK İLİŞKİLER

Gündüz Ulusoy7 Akdeniz ve komşu ülkelerde nüfus ve gelir 2006 Nüfus ve Gelir SıraEkonomi Büyüklüğü (cari USD)SıraNüfus (milyon kişi)SıraKişi Başı GSYİH (cari USD) 6Fransa Fransa60,717Fransa İtalya İtalya58,121İtalya İspanya İspanya43,424İspanya Rusya Rusya142,553Rusya Türkiye Türkiye74,260Türkiye Yunanistan Yunanistan11,125Yunanistan İsrail İsrail6,831İsrail Romanya Romanya42,658Romanya Cezayir Cezayir33,472Cezayir Mısır Mısır75,493Mısır Ukranya Ukranya46,086Ukranya Fas Fas31,972Fas Hırvatistan Hırvatistan4,645Hırvatistan Suriye Suriye19,591Suriye Tunus Tunus10,278Tunus Bulgaristan Bulgaristan7,768Bulgaristan3.995 Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy8 Türkiye’nin Akdeniz ve komşu ülkelerle ihracat ve ithalatı İhracatİthalat Akdeniz%22,4%23,6%22,0%17,9 Komşu%12,0%15,0%15,8%21,3 Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

Gündüz Ulusoy9 Bölge ülkelerinin Türkiye’ye Doğrudan Yabancı Yatırımı (milyon USD) TOPLAM Yunanistan Fransa Rusya İtalya Yunanistan% 0,00% 3,22% 2,94% 0,13% 15,64 Fransa% 3,54% 16,11% 2,63% 24,69% 2,49 Rusya% 0,00 % 18,81% 0,04 İtalya% 38,75% 0,13% 1,16% 8,11% 1,17 TOPLAM% 42,28% 19,46% 6,74% 51,73% 19,35 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı

DÜNYA EKONOMİK FORUMU: Türkiye ve Komşu Ülkeler

Gündüz Ulusoy11 Dünya Ekonomik Forumu (WEF) rekabetçilik modeli Temel Gereklilikler  Kurumlar  Altyapı  Makroekonomik istikrar  Sağlık ve temel eğitim Üretim faktörleri odaklı ekonomiler Verimlilik Artırıcılar  Yüksek öğrenim ve hizmet içi eğitim  Ürün piyasalarının etkinliği  Emek piyasalarının etkinliği  Finansal piyasaların çeşitliliği  Teknolojik altyapı  Pazar büyüklüğü Verimlilik odaklı ekonomiler İnovasyon ve Çeşitlilik Faktörleri  Faaliyet çeşitliliği (İş Gelişmişliği)  İnovasyon İnovasyon odaklı ekonomiler Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy12 Dünya Ekonomik Forumuna göre ülke grupları 1. Aşama1 → 22. Aşama2 → 33. Aşama *<2000 $* $* $* $*> $ EndonezyaArnavutlukArjantinBarbadosAlmanya ErmenistanAzerbaycanBrezilyaÇek CumhuriyetiABD FasBosna HersekBulgaristanEstonyaBelçika GürcistanÇinCezayirHırvatistanFinlandiya HindistanKazakistanMakedonyaMacaristanFransa KenyaKolombiyaMalezyaMaltaİngiltere KırgızistanTunusMeksikaSlovakyaİspanya MısırUkraynaPolonyaTayvanİsrail NijeryaRomanyaİtalya PakistanRusyaJaponya SenegalŞiliKanada SuriyeTaylandKore VietnamTÜRKİYEYunanistan *Kişi başına GSYİH Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy13 Komşu ülkeler (batı ve kuzey) Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy14 Komşu ülkeler (doğu ve güney) Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy15 Akdeniz ülkeleri (kuzey) Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy16 Akdeniz ülkeleri (doğu ve güney) Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy17 Teknolojik altyapı ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy18 İnovasyon ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy19 Yüksek öğrenim ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

BİLİM VE TEKNOLOJİ: Girdiler ve İnsan Kaynakları

Gündüz Ulusoy21 GSYİH içindeki Ar-Ge payı 2004 *2003, **2002, ***2000 yılı verisi Kaynak: WDI online, TÜBİTAK BTYK Kararı 2004/1-4: 2010 yılına kadar GSYİH içinde Ar-Ge payının %2’ye çıkması için 2005 yılı bütçesinden başlayarak yeterli bütçe tahsisi edilmesi yılı için tahsis edilen ek bütçe 446 milyon YTL.

Gündüz Ulusoy22 GSYİH içindeki Ar-Ge payı artışı  GSYİH içindeki Ar-Ge payı ortalama yıllık artışı [İlk 5 ülke]  Çin ( dönemi): %18  İzlanda ( dönemi): %12  Türkiye ( dönemi): %11  Meksika ( dönemi): %10  Güney Afrika ( dönemi): %8 OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2007, OECD, Paris, 2007.

Gündüz Ulusoy23 Ar-Ge harcamaları içinde özel sektörün payı Ar-Ge Harcamaları İçinde Özel Sektörün Payı YılYüzde Pay , , , , , , ,2

Gündüz Ulusoy24 Bir milyon kişiye düşen tze 1 Ar-Ge personeli Tam zaman eşdeğeri *2003, **2002 Kaynak: WDI online, TÜBİTAK BTYK Kararı 2004/1-5: 2004 yılında olan tze bilim insanı sayısının 2010 yılına kadar e çıkarılması.

Gündüz Ulusoy25 Akdeniz ülkeleri okul kayıt oranları 2005 *Ortaöğretim 2003 yılı verisi, **Ortaöğretim 2004 yılı verisi, ***2003 ve 2004 yılı verileri Kaynak: WDI online

Gündüz Ulusoy26 Komşu ülkeler okul kayıt oranları 2005 *İlköğretim 2002 yılı verisi, **İlk ve ortaöğretim 2004 yılı verisi Kaynak: WDI online

Gündüz Ulusoy27 Kayıtlı öğrenci adedi ve yüzdesi Yüksek lisansDoktora SayıYüzdeSayıYüzde Matematik ve Fen Bilimleri , ,7 Teknik Bilimler , ,6 TürkiyeAB Öğrenci Giden Gelen Öğretim üyesi Giden Gelen AB Erasmus programı kapsamında AB31 ülkeleri ve Türkiye arasındaki öğrenci ve öğretim üyesi mübadelesi ve AB31 ülkelerinin kendi içindeki toplam hareketi Kaynak1: YÖK Kaynak2: European Commission, Education and Training, Erasmus

Gündüz Ulusoy28 Eğitimin kalitesi Eğitim Sisteminin Kalitesi SıraÜlke 12Tunus 25İsrail 27Fransa 46Rusya 47Ukranya 52İspanya 58Romanya 61Hırvatistan 70Türkiye 76Bulgaristan Matematik ve Fen Bilimleri Eğitiminin Kalitesi SıraÜlke 6Fransa 7Tunus 12Romanya 28Hırvatistan 31İsrail 38Rusya 42Fas 44Ukranya 50Bulgaristan 52Yunanistan 59İtalya 60Türkiye

Gündüz Ulusoy29 Temel eğitim ve yüksek öğrenime yatırım Temel Eğitime ve Yüksek Öğrenime Yatırım (Gayri Safi Ulusal Gelirin Yüzdesi) SıraÜlke 5İsrail 1717Fas 1818Tunus 35Fransa 47İtalya 4848Cezayir 51Mısır 52Ukranya 62Hırvatistan 63İspanya 7979Rusya 80Azerbeycan 81Türkiye 82Bulgaristan 83Romanya

BİLİM VE TEKNOLOJİ: Çıktılar

Gündüz Ulusoy31 Bilimsel ve teknik dergilerdeki makale sayısı 2003 Kaynak: WDI online, TÜBİTAK Dünya toplam yayınları içinde payı %0,9 (2003). ABD, AB15 ve Japonya %70,3 (2003). Kendi ülkesi dışında dünyadan aldığı referans verilme oranının dünya payına oranı %27. OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2007, OECD, Paris, 2007.

Gündüz Ulusoy32 Patent başvuruları (TPE) 2004 *2003, **2000 yılı verisi Kaynak: WDI online, TÜBİTAK

Gündüz Ulusoy33 Patent sayılarında (triadic) artış  dönemi (triadic) patent sayılarında ortalama yıllık artış [İlk 5 ülke]  Çin: %36,7  Türkiye: %29,8  Hindistan: %27,6  Yunanistan: %25,9  Kore: % 25,6 OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2007, OECD, Paris, 2007.

Gündüz Ulusoy34 Patent sayılarında (EPO) artış  dönemi yüksek ve orta yüksek teknoloji alanlarında (EPO) patent sayılarında ortalama yıllık artış [İlk 5 ülke]  Çin: %43  Hindistan: %42  Türkiye: %39 ( büyük çoğunluğu yüksek teknoloji )  Slovenya: %31  Kore: % 30 OECD Science, Technology and Industry Scoreboard 2007, OECD, Paris, 2007.

Gündüz Ulusoy35 Faydalı model (TPE) başvuruları 2002 Kaynak: World Intellectual Property Organization, TÜBİTAK

Gündüz Ulusoy36 Fen Bilimleri, Matematik ve Mühendislik alanlarındaki mezun sayısı Tüm düzeylerde. Kaynak: OECD

Gündüz Ulusoy37 Doktora ve yüksek lisans mezun öğrenci sayısı 1 1 Tıp hariç tüm dallar. Kaynak: YÖK

Gündüz Ulusoy38 Sanayi ihraç ürünleri içinde yüksek teknoloji mal grubu ihracatı (Akdeniz ülkeleri) *2004 yılı verisi Kaynak: WDI online

Gündüz Ulusoy39 Sanayi ihraç ürünleri içinde yüksek teknoloji mal grubu ihracatı (Komşu ülkeler) *2004 yılı verisi Kaynak: WDI online

Gündüz Ulusoy40 Bazı görüşler  Türkiye bir yol ağzındadır. Kaybetmekte olduğu ucuz işçiliğe dayalı rekabet avantajından inovasyon yolu ile üretkenliğini artırma, katma değerini yükseltme, pazarlarını genişletme yoluna geçiş aşamasındadır.  Türkiye’nin inovasyon alanında sorunları var. Örneğin, finansman gibi. Ancak inovasyon Türkiye’de imalat ve hizmet sektörlerinin gündemine girmiştir. İnovasyon göstergeleri arasında yer alan patent ve faydalı model sayıları düşük olmakla birlikte son yıllarda önemli artışlar gözlemekteyiz. Benzer şekilde, yayın sayılarında da önemli artışlar gerçekleşmektedir.  Türkiye temel eğitim ve yüksek öğrenimde önemli atılımlar yapmak durumunda. Yoksa mevcut rekabetçilik pozisyonunu kaybedecektir. Ekonominin diğer sektörlerinde gelişme sağlama veya bazen salt sürdürülebilirliği sağlama amacı ile verilen teşviklerin bilgi sektörünün gelişmesi için de sağlanması gerekir. Eğitimin, özellikle yüksek öğrenimin yönlendirilmesinde özel sektöre de önemli görevler düşmektedir.

Gündüz Ulusoy41 İmalat sanayiinde inovasyon

Teşekkür ederim…

Gündüz Ulusoy43 Yüksek teknoloji mal grubu ihracatı (USD) Fransa İtalya İspanya İsrail Rusya Yunanistan TÜRKİYE Ukrayna Romanya Fas Hırvatistan Bulgaristan İran* Gürcistan Tunus* Mısır* Cezayir* Suriye* Ermenistan Azerbaycan *2004 yılı verisi Kaynak: WDI online

Gündüz Ulusoy44 Akdeniz ve komşu ülkelerin toplam ve Türkiye’den ithalatı, Türkiye (milyon ABD $)Türkiye (%) TOPLAM (milyon ABD $) Türkiye (milyon ABD $)Türkiye (%) TOPLAM (milyon ABD $) Fransa , , İtalya , , İspanya 865 0, , Rusya 349 1, , Yunanistan 396 1, , İsrail , Romanya 271 2, , İran 231 1, , Ukrayna 159 1, , Fas 99 0, , Cezayir 286 3, , Mısır 200 1, , Hırvatistan 23 0, , Bulgaristan 214 3, , Tunus 156 1, , Suriye 190 5, , Azerbaycan , , Gürcistan , , Ermenistan 33 4, , Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

Gündüz Ulusoy45 Akdeniz ve komşu ülkelerin toplam ve Türkiye’ye ihracatı, Türkiye (milyon ABD $) Türkiye (%) TOPLAM (milyon ABD $) Türkiye (milyon ABD $) Türkiye (%) Türkiye (milyon ABD $) Fransa , , İtalya , , Rusya , , İspanya , , İran197 0, , Cezayir , , İsrail434 1, , Ukrayna868 6, , Romanya627 6, , Yunanistan550 5, , Bulgaristan494 10, , Fas52 0, , Mısır84 1, , Tunus54 0, , Hırvatistan38 0, , Suriye482 10, , Azerbaycan104 6, , Ermenistan1 0,5 2940,7 0,1 936 Gürcistan72 22, ,1 866 Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

Gündüz Ulusoy46 Türkiye’nin ihracatı ($) Milyon ABD $% % TOPLAM İtalya , ,6 Fransa , ,2 İspanya704 2, ,1 Rusya639 2, ,2 Romanya325 1, ,4 İsrail622 2, ,0 Bulgaristan251 0, ,6 Yunanistan434 1, ,5 İran234 0, ,2 Ukrayna255 0, ,1 Cezayir376 1, ,1 Mısır370 1, ,9 Suriye182 0, ,8 Azerbaycan229 0, ,7 Fas68 0, ,5 Tunus161 0, ,4 Gürcistan131 0, ,4 Hırvatistan23 0, ,2 Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

Gündüz Ulusoy47 Türkiye’nin ithalatı ($) Milyon ABD $% % TOPLAM Rusya , ,1 İtalya , ,5 Fransa , ,0 İspanya , ,0 İran814 1, ,0 Ukrayna977 1, ,3 Romanya671 1, ,0 Cezayir , ,5 Bulgaristan464 0, ,0 İsrail503 0, ,7 Yunanistan430 0, ,6 Gürcistan154 0, ,3 Azerbaycan95 0, ,2 Suriye545 1, ,2 Mısır140 0, ,2 Fas71 0, ,1 Tunus64 0, ,1 Hırvatistan25 0,0 85 0,1 Ermenistan- - 0,4 0,0 Kaynak: UN Commodity Trade Statistics Devision, Comtrade

Gündüz Ulusoy48 İş ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy49 Kişi başına GSYİH ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy50 Temel eğitim ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy51 Hizmet içi eğitim ve Küresel Rekabet Endeksi Kaynak: World Economic Forum, Global Competitiveness Report

Gündüz Ulusoy52 Okul kayıt oranları (%) 2005 İlköğretimOrtaöğretimYükseköğretim İspanya99,3498,466,87 Yunanistan98,9481,0289,1 İtalya98,6492,4765,62 Fransa98,699,1256,39 İsrail97,4288,7857,87 Tunus96,8464,97**30,18 Cezayir96,666,24*20,34 İran95,2576,9523,94 Suriye94,52***62,03.. Mısır93,7482,133,91 Bulgaristan93,1487,9243,64 Gürcistan92,8*80,68*46,13 Romanya92,6580,4244,79 Rusya92, ,04 Türkiye89,3866,7931,19 Hırvatistan87,35**85,02**41,8* Fas86,0535,15**11,27 Azerbaycan84,5377,614,92 Ukrayna83,3479,4768,96 Ermenistan78,884,3428,03 *2004, **2003, ***2002 Kaynak: WDI online