ÜNLEMLER

Sevinç, korku, nefret, acıma, şaşırma, üzüntü gibi duyguları anlatmaya yarayan sözcüklerdir. Ünlemler cümlede bir öğe görevi almazlar. Cümleyi sadece "duygu" yönünden güçlendirirler: a, ha, ey, vay, ah, oh, of, eyvah, öf, yaşa, aman, yahu, aferin, varol, uf ,...

ÖRNEKLER: Bir ah çeksem karşı dağlar kül olur! Oh olsun! Ah, ne yazık! Ha gayret! Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker! Ey Türk gençliği! Oh! Dünya varmış! A! ... Sen de artık çok oluyorsun. A! ... Artık ben gideyim. Aman Allah'ım!

Coşkulu tonlarla söylenmiş isimlerle isim değerindeki seslenişler de ünlemdir: Ya Rab! Bu ne bitmez çile. Dua ve yemin sözcükleri de ünlem grubuna girer: Amin! Vallahi! Billah!

UYARI : Ünlemler, cümle içinde geçmedikleri ve tek başlarına kullanıldıkları zaman, yazıda sonlarına ünlem (!) işareti koyarız.

ÜNLEMLERİN ÇEŞİTLERİ 1. Seslenme Ünlemleri 2. Sorma Ünlemleri 3. Gösterme Ünlemleri 4. Cevap Ünlemleri

Bre yiğitler! Hey çocuk! Hû komşu!... 1. Seslenme Ünlemleri : Bu ünlemler, herhangi bir duygu bildirmezler, sadece hitap anlamı taşır: Hey! , Bre! , Hû! , Ulan! ... Bu ünlemler, seslenilen isimle beraber de kullanılabilir: Bre yiğitler! Hey çocuk! Hû komşu!...

İsimler de seslenme amacıyla kullanılırsa ünlem türüne girer: UYARI : İsimler de seslenme amacıyla kullanılırsa ünlem türüne girer: Arkadaşlar! Ahmet! Hasan! Çocuklar!... Heey! Ne duruyorsun be! At kendini denize; Geride bekleyen varmış, aldırma; Görmüyor musun, her yanda hürriyet; Yelken ol, kürek ol, dümen ol; balık ol; su ol! Git gidebildiğin yere ... Orhan Veli Kanık

2. Sorma Ünlemleri : Sayıları azdır. Tek başlarına kullanılabilir: Hani?, Acaba?... 3. Gösterme Ünlemleri: Bir varlığı, nesneyi işaret yoluyla göstermek için kullanılır: İşte!, Aha!...

4. Cevap Ünlemleri : Bu ünlemler, onaylama ya da reddetme anlamlarını taşır. Tek başlarına kullanılabilir: Evet! Hayır! Yok! Değil! Elbette! İmkansız! Hay hay! Kesinlikle!... UYARI : Söz arasında "İyi! Güzel! Olur! Olmaz!" gibi isim ve fiillerde cevap anlamında kullanılan sözcükler de cevap ünlemidir.

(BAĞLAÇLAR, EDATLAR, ÜNLEMLER) KONU TESTİ (BAĞLAÇLAR, EDATLAR, ÜNLEMLER)

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç, özneleri bağlamıştır? Hem seni hem beni çağırmış. Hem ağlarım, hem giderim, diyor. Hem paradan hem işimizden olduk. Hem sen hem de kardeşin gelsin. Hem susuz hem yemeksiz kalmışlar.

2."için" sözcüğü, aşağıdaki cümlelerden hangisine "süreklilik" anlamı katmıştır? Annesinin anlattığı öyküleri dinler de dinler. Bahçeye çıkarsan çiçekleri de sulayıver. O çocuktan ben de hoşlanmadım. Çarşıya çıkarsan gazete de alıver. Kitapta bu konuyla ilgili bir örnek de var.

3. "için" sözcüğü, aşağıdaki cümlelerin hangisine "amacıyla, maksadıyla" anlamı katmıştır? Borcunu ödemediği için telefonu kapatmışlar. Geç kaldığım için özür dilerim. Sağlıklı yaşamak için sürekli spor yapıyor. Bu ev için dünyanın parasını ödedim. Bütün günümü senin için harcadım.

4. "gibi" edatı aşağıdaki cümlelerden hangisine "kuşku" anlamı katmıştır? Cennet gibi güzel bir bahçeleri var. Rüya gibi bir tatil yaptık. Onun kaprisi çekilecek gibi değil. Bu ağaçlar kesilecek duruma geldi gibi. Gözleri kızarmış, ağlamış gibiydi.

5. "ile" sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaç olarak kullanılmıştır? Onun sözüyle yola mı çıkılır? Büyük çalışmalar küçük umutlarla başlar. Oraya gittiğini gözünle gördün mü? Bir kağıtla kalem getirirsen sana yazabilirim. Çocuk heyecanla annesinin boynuna sarıldı.

6. "de" bağlacı aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesneleri bağlamıştır? Çarşıya da pazara da çıkmadık. Ben de annen de bu konuda sana bilgi verebiliriz. Dün de bugün de seni aramıştık. Derslerini de sınavlarını da düşünmüyor. Burası hafta içinde de hafta sonunda da açıktır.

7. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde edat, "yüklem" görevindedir? Arkadaşınızı önceden tanıyor gibiyim. Hemen ümitsizliğe düşmenizi istemiyorum. Verimli çalışmak için kendine bazı kurallar koymalısın. Bizi aramanızı bekliyoruz. Bu yazarın Mısır doğumlu olduğunu okumuştum.

8. "için" edatı aşağıdaki cümlelerin hangisinde amaç-sonuç ilgisi kurmuştur? Senin için iyi şeyler söylemediler. Okula çocuğunu görmek için gidiyor. Bir bilet için bu kadar para ödenir mi? Zor durumda kaldığı için beni arıyor. Sizin için çabuk iyileşeceğinizi söylüyorlar.

9. "ile" edatı aşağıdaki cümlelerin hangisinde "araç" bildirmektedir? Şoför, polislere korkuyla baktı. Bizimle işbirliği yaptığınız için teşekkür ederim. Kağıtların hepsini makasla kesin. Bu problemi avukatınızla çözün. Zilin çalmasıyla kapıya fırladı.

10. "ki" bağlacı, aşağıdaki cümlelerden hangisinde amaç-sonuç ilgisi kurmuştur? Yaşadıklarını anlat ki ben de bileyim. Sen de bil ki ben onunla görüşmem. Sen ki İstanbul'u fethedecek yaştasın. Eve erken gel ki yüzünü görelim. Bu olumsuzluklar ki hayatımızın tuzu biberidir.

CEVAP ANAHTARI 1-D 2-A 3-C 4-E 5-D 6-D 7-A 8-B 9-C 10-D