YAPI İŞLERİNDE DERİNLİK VE SU ZAMMI ÖDENMESİ, İKSA - ŞEV   I.) DERİNLİK ZAMMI: Tüm Bayındırlık Bakanlığı Yapı İşlerinde Birim Fiyat Tarifleri ve Eki Fiyat Cetvellerindeki koşullara göre her cins zeminde el ile yapılan her çeşit dar ve geniş derin kazılarda, derinliği 2.00 mt’ yi geçen kazıların yalnızca 2.00 metreden sonraki kısımları için, kazı hacmi üzerinden “Derinlik Zammı” verilir. Makine ile yapılan derin kazılara kazı fiyatından başka ayrıca derinlik zammı verilmez. Seridöpri ve eki listelerde 14.012/1 ile 14.020/2 poz numaraları arasında bulunan kazı işlerinden derinliği 2.00 mt den fazla olanlarına, buradaki birim fiyatları dışında ayrıca 14.040 poz no’suyla gösterilen derinlik zammının ödeneceği belirtilmiştir. 14.040 poz no ile gösterilen; DERİNLİK ZAMMI FORMÜLÜ: *.) İksasız Kazılar için: F = 1.25*M*K*(H-2) dir. Burada; F: Her türlü malzeme, zayiat,yüklenici karı ve genel giderler dahil derinlik zammı (TL/ m3). M: Katsayı (iksasız kazılar için 0.50 alınır). K: Düz işçinin saat ücreti (TL/saat) H: Derin kazının derinliği (mt.); (kazı şartnamesindeki tarife göre, serbest kazının bittiği ve derin kazının başladığı kotla derin kazı taban kotu arasındaki farktır).

I **.)Karşılıklı, aralıklı, sık kaplamalı ve tam kaplamalı iksalı kazılar için: Y Yukarıdaki formül kullanılmakla birlikte “M” katsayısı (M=1.00) alınarak değerlendirilir. D DERİNLİK ZAMMI UYGULAMASIYLA İLGİLİ ÖRNEK:   Aşağıda plan ve kesitiyle ilgili şekilleri verilen binanın temel kazısından (çukurundan) çıkan malzemenin (klas tespitinde) %22 sinin sert toprak ve kalan kısmının da yumuşak kaya olduğu anlaşılmıştır. a) Döküm yeri şantiyeye 8.649 km olan sert toprağın Kazı+Taşıma Birim Fiyatı ile Toplam Taşıma Bedeli’ni (derinlik zamlı olarak) bulunuz. Poz No: 15.001/2 ile tanımlanan bu iş için 2010 yılı Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Normal Kazı Birim Fiyatı 2,76 TL/m3 dür ve A = 1.05 alınacaktır. B b)Döküm yeri şantiyeye 14030 m. olan yumuşak kayanın da Kazı+Taşıma Birim Fiyatı ile Toplam Taşıma Bedeli’ni (patlayıcı madde kullanılmadan ve derinlik zamlı olarak) bulunuz. Poz No: 15.010/4 ile tanımlanan bu iş için 2010 yılı Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Normal Kazı Birim Fiyatı 7,34 TL/m3 dür ve A = 1.25 alınacaktır. H Her iki durum için gerekli kazı, taşıma ve zemin klasına bağlı derinlik zamlı toplam kazı birim fiyatları ile kazı bedellerini; yükleniciye ödenecek toplam kazı ve taşıma bedelini hesaplayınız.

220 300 150 590 650 500 200 100 520 540 -2.90 -3.90 KAZI ALANI PLAN VE BOYUTLARI A -2.90 90 0.00

VERİLENLER:     Taşıma formülleri genel olarak yol durumu, mesafe, çeken-çekilen araç ve nesne ile diğer koşullar bakımından karışık olarak: F= K(0.0007M+0.01), F=K(0.0002M+0.025), F=0.013KM , F=0.00017K M1/2, F=K(0.00016M+0.03) alınabilir (uygun olan formül kullanılacaktır). ·   Kazı iksasız yapılacak: M = 0.50 alınacaktır. K = 3,41 TL/saat (düz işçi 2010 yılı saat ücreti rayiç bedeli olarak) ·      Derinlik zammı formülü: F=1.25*M*K*(H-2) “veriliyor” ·  Yoğunluklar : yumuşak kaya  = 2.400 ton/m3 , sert kaya  = 2.600 ton/m3 alınacaktır. ·       2010 yılı için motorlu araç katsayısı: K=150,00 TL/Ton

ÇÖZÜM: Toplam Kazı Alanı: A1=1.50*3.00=4.50 m2, A2=1.50*4.50=6.75 m2, A3=[6.50*5.20] / 2=16.90 m2, A4=[6.50+5.50] / 2 * 1.50=9.00 m2, A5=[2.00*6.50] / 2=6.50 m2, A6=[5.40*2.00] / 2=5.40 m2, A7=5.40*5.00=27.00 m2, A8=3.90*1.50=5.85 m2 Derin Kısmın Alanı: A5 + A6 + A7 + A8 = 6.50 + 5.40 + 27.00 + 5.85 = 44.75 m2 Sığ Kısmın Alanı: A1 + A2 + A3 + A4 = 4.50 + 6.75 + 16.90 + 9.00 = 37.15 m2 Derin Kısmın Hacmi: 44.75 * 3.90 =174.525 m3 (V1), Sığ Kısmın Hacmi: 37.15 * 2.90 = 107.735 m3 (V2) , TOPLAM (V*) = 282.260 m3 Normal Kazı Hacmi: (44.75 * 37.15)*2.00 = 163.800 m3 (V1) Derinlik Zamlı Kazı Hacmi: 282.260 – 163.800 = 118.460 m3 (V2), (*) Sert toprak taşıma birim fiyatı: M=8649 mt < 10 km, A=1.05, γ=2.400 ton/m3, K=150,00 TL/ton TF1= 1.05*0.00017*150*√8649*2.400 = 5,98 TL/m3 %25 Yüklenici karı ve genel giderler için: 1,50 TL/m3 Sert Toprak Taşıma Birim Fiyatı . . . . . . . . . . . .: 7,48 TL/m3 (**) Yumuşak kayanın taşıma birim fiyatı: M=14030 mt > 10 km, A=1.25, γ=2.600 ton/m3, K=150 TL/ton TF2= 1.25*150 *(0.0007 * 14.030 + 0.01) * 2.600 = 9,66 TL/m3 %25 Yüklenici karı ve genel giderler için: 2,42 TL/m3 Yumuşak Kayanın Taşıma Birim Fiyatı . . . . . . . . :12,08 TL/m3

(***) Paçal Derinlik Zammı Fiyatı: F = 1.25*M*K*(H-2), F1 = 1.25*0.50*3,41*(3.90 – 2.00) = 4,05 TL/m3 Ortalama (paçal) fiyat: F1 = 1.25*0.50*3,41*(2.90 – 2.00) = 1,92 TL/m3 F1*=2,99 TL/ m3   a) Sert Toprağın (15.001/2) Kazı+Taşıma+Derinlik Zamlı Birim Fiyatı: 163.80*0.22* (2,76 + 7,48) . . . . . . . . . = 369,01 TL 118.46*0.22* (2,76 + 7,48 + 2,99) = 344,79 TL Toplam Sert Toprak Hafriyat Bedeli: . . : 713,8 TL b) Yumuşak Kayanın (15.010/4) Kazı+Taşıma+Derinlik Zamlı Birim Fiyatı: 163.80*0.78* (7,34 + 12,08) . . . . . . . . . = 2481,18 TL 118.46*0.78* (7,34 + 12,08 + 2,99) = 2070,66 TL Toplam Sert Toprak Hafriyat Bedeli: . . : 4551,84 TL KAZIDAN ÇIKAN VE TAŞINAN ZEMİNİN GENEL BEDELİ: 5265,64 TL dir.

II) SU BOŞALTMA ZAMMI:   a) Alanı 100 m2 den az olan kazıların taban ve yan yüzlerinden sızan suyun saatteki ortalama debisi 0.300 m3 /sa.<Q<10 m3 /sa. olması halinde;   Birim Fiyat No: 14.042, Kazı alanı içine sızan suyun; kazı, inşaat ve imalatın kuruda yapılabilmesi için el veya motorlu tulumbayla boşaltılmasına karşılık yapılacak her türlü malzeme, işçilik gideri ile yüklenici karı ve genel giderler dahil su zammına tabi kazı inşaat ve imalata ödenecek su zammı fiyatı (YASS’ ne isabet eden ve ölçü birimi mt., m2 ,m3olan kazı, v.s.): F=1.25*A*M*(3H+1)*(0.011*Q+0.10)*K = .................. TL. Burada, 1.25 katsayısı yüklenici karı ve genel giderler karşılığıdır. A: İnşaatın özelliğine göre idare tarafından ihaleden önce tespit edilen A>1.00 olan bir katsayıyı göstermektedir. Tespit edilmemişse A=1.00 alınır. M: YASS altında yapılan kazı inşaat, imalatın cinsine göre değişen ve tablo ile verilen bir katsayıyı göstermektedir. H: Yeraltı su düzeyinin altında yapılan kazı inşaat veya imalatın ağırlık merkeziyle suyun fiilen çekildiği en yüksek nokta arasındaki metre cinsinden kot farkıdır. Q: İmalatın kuruda yapılabilmesi için boşaltılan suyun debisi (m3/sa) K: Düz işçinin saat ücreti (TL/saat). F: Ödenecek su zammı tutarı (Mlz.+İşç.+Yük.karı+Gn.Gid.dahil) (TL).

b) Alanı 100 m2 den az olan kazıların taban ve yan yüzlerinden sızan suyun saatteki ortalama debisi Q>10 m 3/sa. olması halinde;   Birim Fiyat No: 14.043, Kazı alanı içine sızan suyun; kazı, inşaat ve imalatın kuruda yapılabilmesi için aynı kazı alanı içinde ve Q debisinin gerektirdiği her güçte ve sayıda (yedekleriyle) tulumba kullanılması için her türlü malzeme, işçilik gideri ile yüklenici karı ve genel giderler dahil su zammına tabi kazı inşaat ve imalata ödenecek su zammı fiyatı (YASS’ ne isabet eden ve ölçü birimi mt., m2 ,m3 olan kazı, v.s.): F=1.25*A*M*(3H+1)*(0.00007*Q*K+ 0.50) = .................. TL. Burada, K=45 PS gücündeki tulumbanın saat ücretidir (TL/saat), diğer notasyonlar ve uygulama Poz No:14.042' deki gibidir.

c) Alanı 100 m2<A< 2000 m2 arasında olan kazıların taban ve yan yüzlerinden sızan suyun saatteki ortalama debisi 0.300 m3 /sa.<Q<10 m3 /sa. olması halinde;   Birim Fiyat No: 14.044, Kazı alanı içine sızan suyun; kazı, inşaat ve imalatın kuruda yapılabilmesi için el veya motorlu tulumbayla boşaltılmasına karşılık yapılacak her türlü malzeme, işçilik gideri ile yüklenici karı ve genel giderler dahil su zammına tabi kazı inşaat ve imalata ödenecek su zammı fiyatı (YASS’ne isabet eden ve ölçü birimi mt., m2 ,m3 olan kazı, v.s.): F=1.25*0.02*A*M*(41-n)*(3H+1)*(0.011*Q*K+ 0.10) = ...............TL. Burada, n=Kazı alanının 100 m ye bölünmesiyle elde edilen ve 1'den 20'ye kadar değişen değerler alabilen bir katsayıdır; diğer notasyon ve uygulama Poz No:14.042' deki gibidir.

d) Alanı 100 m2 < A < 2000 m2 arasında olan kazıların taban ve yan yüzlerinden sızan suyun saatteki ortalama debisi Q>10 m3 /sa. olması halinde;   Birim Fiyat No: 14.045, Kazı alanı içine sızan suyun; kazı, inşaat ve imalatın kuruda yapılabilmesi için aynı kazı alanı içinde ve Q debisinin gerektirdiği her güçte ve sayıda (yedekleriyle) tulumba kullanılması için her türlü malzeme, işçilik gideri ile yüklenici karı ve genel giderler dahil su zammına tabi kazı inşaat ve imalata ödenecek su zammı fiyatı (YASS’ne isabet eden ve ölçü birimi mt., m2, m3 olan kazı, v.s.): F=1.25*0.02*A*m*(41-n)*(3H+1)*(0.00007*Q*K+ 0.50) = .............. TL. Burada da diğer notasyon ve uygulama Poz No:14.042' deki gibidir.

SU BOŞALTMA ZAMMI UYGULAMASIYLA İLGİLİ ÖRNEK: Bir bina şantiyesinde “temel kazısı sırasında çıkan suyun sahadan uzaklaştırılması ve zeminin kuruda tutulması için” aşağıda verilen bilgilerden de yararlanarak bulacağınız uygun tulumbanın tahrik gücü ve su boşaltma debisini bulunuz ve yükleniciye ödenmesi gereken su boşaltma zammı birim fiyatını hesaplayınız VERİLENLER: *. Yapının ölçülen toplam temel çukuru alanı .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1075 m2 *. Temelde yapılan inşaat işleri için her m2 de . . . . . . . . . . . . . . . . . . m = 0.25 alınacaktır. *. Her 100 m2 alan için 1 olarak formülde n katsayısı kullanılacaktır. *. A katsayısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.00 *. Tulumbada kullanılabilecek motopomp tipleri ve 2010 yılı için 1 saatlik kârlı kira bedelleri (sırasıyla:5 PS’lik: 7,21 TL/h, 20 PS’lik: 13,88 TL/h, 45 PS’lik: 29,25 TL/h) *. Tulumba ve bağlantılı aksamıyla ilgili bilgiler: - Tulumbanın emme/basma boru çapları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0.10 m. - Tulumbanın emme/basma hızları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0.3 m/sn - Sıvı (su) katsayısı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0.02 - Su için birim hacim ağırlığı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1000 Kg/m3 - Emme borusu limit uzunluğu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.00 m. - Geodezik emme yüksekliği . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.85 m. - Basma borusu limit uzunluğu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.20 m. - Geodezik basma yüksekliği . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.00 m. - Hidrolik randıman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0.85 - Mekanik randıman . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .0.80 *. Yerçekimi ivmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.81 m/sn2 *. Tahrik Gücü Formülü: N=[ . Q . Hman] / [75 . h . m]; Debi, Q = [ . d2 / 4] * v

*. Tulumbalarda İş Verimi ve Gerekli Güç Hesabı Formülleri: Hman = Heman + Hbman, ve2 ve2 . le Heman = He +  + .  < A 2.g 2.g.de vb2 vb2 . lb Hbman = Hb +  +  .  2.g 2.g.db Q = ( . de2 / 4) . ve = ( . db2 / 4) . vb  . Q . Hman N =  75 . h . m *. Gerekli su boşaltma zammı birim fiyat formülleri (ilgili olan kullanılacaktır): A<100 m2; 0.300 m3/h<Q<10 m3/h debi => F=1.25 A M (3H+1)(0.011Q + 0.10) K, [Poz No:14.042] A<100 m2; Q>10 m3/h debi => F=1.25 A M (3H+1)(0.00007 Q K + 0.50), [Poz No:14.043] 100<A<2000m2; 0.300<Q<10 => F=1.25x0.02AxMx(41–n)(3H+1)(0.011QK+0.10), [Poz No:14.044] 100<A<2000 m2; Q>10 m3 debi=>F=1.25x0.02AxMx(41–n)(3H+1)(0.00007QK+0.50), [Poz :14.045]

ÇÖZÜM : Φ = [π.(0.10)2 . 0.3] / 4 = 0.002356m3/sn = 2.3 Lt/sn ; Q=0.002356 . 3600 = 8.48 m3/h Hman= Heman + Hbman; Heman= 2.85+[(0.3)2 / 2 * 9.81]+0.02* [(0.3)2 * 3.00/ 2 * 9.81*0.1] ≈ 2.857 m. Hbman= 2.00+[(0.3)2 / 2 * 9.81]+0.02* [(0.3)2 * 2.20/ 2 * 9.81*0.1] ≈ 2.007 m. Hman = 2.857+2.007= 4.864 m N = [1000*0.002356*4.864 / 75*0.85*0.80] = 0.2247 Kgm/sn ≈ 0.23PS< 5 PS 5 PS’lik tulumbanın (dalgıç pompa) 2010 yılı karsız saatlik kira bedeli 7,21/1.25 = 5,77 TL/h olduğundan; Q= 8.48 m3/h < 10 m3/h; A’ = 1075 m2 < 2000 m2 yapı alanı için Su Boşaltma Zammı Birim Fiyat Formülü olarak 14.044 poz nolu formülün kullanılacağı belirlenmiştir. Burada; F=1.25*0.02*1.00*0.5*(41-10.75)*(3*4.864+1)*(0.011*8.48*5,77+0.10) =3,76 TL/m3 bulunur.