Tüberküloz Dr.Haluk C.Çalışır

Dünyada Tüberküloz 2000 Saptanan Beklenen Tüm Hastalar Yayma (+) Global Tuberculosis Control. WHO Report 2002 Insidans(Tüm Vakalar) Saptanan 61/ Beklenen 147/ Nüfus

Türkiye’de yıllara göre tüberküloz insidansı (n/ ) WHO Report Global Tuberculosis Control 2003

0 300 Tüberküloz Morbiditesi Tüberküloz Mortalitesi

Tüberkülozlu Hasta (Yayma pozitif) Sağlıklı Kişi Konuşma Öksürme Hapşırma

Tüberkülozlu bir hasta her öksürük ile; 1-5 mikron çapında, 1-3 adet basil içeren, 3500 kadar enfeksiyöz parçacığı etrafa saçar.

Tb basili ile hiç karşılaşmamış birey Enfekte birey Hasta

Stage 1 Alveol Makrofaj Alveoler Lümen Tüberküloz Basili Alveoler Lümen Alveol Duvarı Kapiller

Stage 1 Tüberküloz Basilini Fagosite Etmiş Bir Alveol Makrofaj

Stage 2 Alveol Makrofaj İçinde Basiller Çoğalır

Stage 2 Makrofaj İnfiltrasyonu

Stage 3 Aktive Olmamış Makrofaj Kısmen Aktive Olmuş Makrofaj Lenfosit Tüberküloz Basili KazeözMerkez

Stage 4a Geniş Kazeöz Merkez Duyarlı Host

Stage 4b Dirençli Host Aktive Olmuş Makrofajlar Lenfositler Küçük Kazeöz Merkez

Stage 5 Kavite Oluşumu Bronş Ağacı Kavite

İnterstisyum T Hücresi KemotaktikLenfokinler Aktive T Hücreler

1 Enfeksiyöz hasta 20 Enfekte birey 2 Hasta %10’unda ilk 2 yıl içinde Yayma(+) Akciğer tbc. PPD +

Tüberküloz Kronolojisi Doğum Ölüm Primer Enfeksiyon Progresif Primer Tüberküloz Reenfeksiyon EksogenReenfeksiyon ile Hastalık EndogenReaktivasyon (PPD+) Yayma (+)

Progresif Primer Hastalık 1.Parankimal Konsolidasyon 2. Atelektazi 3. Lenfadenopati 4.Plevral Effüzyon 5.Miliyer Hastalık

Yayma (+) Akciğer Tüberkülozu %50 Yayma (-) Akciğer Tüberkülozu %15 Akciğer Dışı Organ Tüberkülozu %35

Tüberküloz Yerleşimi

Tanı Anamnez Fizik Muayene Balgam (Yayma/ Kültür) Akciğer filmi Tüberkülin testi İleri yöntemler

? Yayma (+) Akciğer Tüberkülozu Yayma (-) Akciğer Tüberkülozu Akciğer Dışı Organ Tüberkülozu Rieder HL. Epidemiologic Basis of Tuberculosis Control. IUATLD. First Ed.1999 s.22

? Yayma (+) Akciğer Tüberkülozu Yayma (-) Akciğer Tüberkülozu Akciğer Dışı Organ Tüberkülozu

Yayma (+) Akciğer Tüberkülozu Yayma (-) Akciğer Tüberkülozu Akciğer Dışı Organ Tüberkülozu ? Yeni Tüberküloz Hastaları

%50-60 Balgam yayma muayenesi

Yayma (+) Akciğer Tüberkülozu Yayma (-) Akciğer Tüberkülozu Akciğer Dışı Organ Tüberkülozu ? %90* Laboratory services in tuberculosis control. Part II: Microscopy. WHO/TB/ Önlenebilir bulaş

Tüberküloz tedavisinin amacı Kür sağlamak Ölümü önlemek, sekelleri önlemek, Relaps olmayı önlemek Hastalığın bulaşmasını önlemek Direnç gelişimesini önlemek

Bakteri Popülasyonları Teorisi ( Mitchison D.A) A grubu Sürekli Çoğalan bakteriler INH B Grubu Bakteriler Asit Ortam PZA C Grubu Bakteriler Yarı Dormant RİFAMPİSİN D Grubu Bakteriler Dormant

Tanı ve Tedavi kategorizasyonu için önemli noktalar Hastalığın yeri ( Akciğer // Akciğer dışı) Bakteriyolojik inceleme (Yayma) Hastalığın şiddeti Daha önceki tedavi öyküsü

Hastalığın şiddeti Ağır formlar: –Menenjit, perikard, periton,bilateral ya da massif plevral effüzyon, spinal, intestinal, genitoüriner, Daha az ağır formlar: –Lenf nodu, tek taraflı plörezi, kemik, periferik eklem,cilt

YENİ VAKA Daha önce hiç tbc. tedavisi almamış olan hastalar. Bir aydan daha az tbc tedavisi almış hastalar.

Kategori 1 Yeni yayma pozitif akciğer tüberkülozu Yaygın parankimal tutulumu olan yayma negatif akciğer tüberkülozu Tb.Menenjit Tb.Pericardit Tb.Peritonit Bilateral Tb.Plörezi Norolojik komplikasyonlu vertebra tüberkülozu GİS Tb. GÜS Tb HIV enfeksiyonunun eşlik etmesi Tedavi: 2HRZE (S)/4HR

Kategori 2 Tedavi öyküsü olan YAYMA (+) Akciğer Tbc –Relaps vakaları –Tedavi yetmezliği vakaları –Ara verip dönen hasta Tedavi: 2HRZES/HRZE/5HRE

Kategori 3 Yayma negatif akciğer tüberkülozu* Tek taraflı tüberküloz plörezi Lenf bezi tüberkülozu Kemik tüberkülozu Cilt tüberkülozu Periferik eklem tüberkülozu Tedavi: 2HRZE*/4HR *Kavitesiz, çocuk, duyarlı olduğu düşünülüyorsa E verilmeyebilir

Kategori IV Kronik veya MDRTB vakalar Gözetim altında yapılan re-treatment rejiminden sonra yayma (+) olan hastalar.

Tanımlar KÜR:Daha önce balgam konversiyonu gösterilmiş bir hastada tedavi bitiminde de balgam yaymasının negatif olması. TEDAVİ YETMEZLİĞİ: Tedavi altındaki bir hastada 5. ayda balgam yaymasının pozitif olması. TEDAVİ TAMAMLAMA: Tedavisini tamamlayan ancak, KÜR yada TEDAVİ YETMEZLİĞİ kriterlerine uymayan hasta. TEDAVİ BAŞARISI: KÜR ve TEDAVİ TAMAMLAMA olan hastaların toplamı. An Expanded DOTS Framework for Effective Tuberculosis Control. WHO/CDS/TB/

Yan Etkiler H: Hepatotoksitite, nöropati,SSS, R: Hepatotoksitite,trombositopeni, flu-like, ilaç etkileşimleri Z: GİS,Hepatotoksitite,Hiperürisemi,artralji, E: Renkli görme bozukluğu S: Ototoksitite

DOTS, DGTS 1) Kapsamlı ve kalıcı tüberküloz kontrol aktiviteleri için HÜKÜMET KARARLILIĞI 2) Ferdi başvuru yapan semptomatik hastalarda BALGAM YAYMA MİKROSKOPİSİ ile vaka bulma, 3) GÖZETİM ALTINDA kısa süreli kemoterapi, 1) Bütün yeni yayma pozitif hastalara ( en azından başlangıç fazında) (Kat I) 2) Rifampisin içeren tüm rejimlere 3) Tüm retreatment tedavi verilen hastalara (Kat II) 4) Temel ANTİ-TÜBERKÜLOZ ilaçların DÜZENLİ VE KESİNTİSİZ temini 5) Her bir hastanın vaka bulma ve tedavi sonuçları ile tüm tüberküloz kontrol programının performansını değerlendirebilecek bir STANDART KAYIT VE BİLDİRİM sistemi. An Expanded DOTS Framework for Effective Tuberculosis Control. WHO/CDS/TB/

Kat I+III (%90) Kat II (% 7-8) Ara Verip Dönen Relaps TYTY Kat IV