STRATİGRAFİ-SEDİMANTOLOJİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ STRATİGRAFİ-SEDİMANTOLOJİ OLİSTOLİT

OLİSTOLİT Olistolit terimi, ilk defa Flores (1955), tarafından kullanılmıştır. Latince'de kayma anlamına gelen "Olistomai" ve taş anlamına gelen "Lithos" sözcüklerinden türemiş olup, sedimanter bir ortama kayma sonucunda gelmiş bir kayaç kütlesini anlatmaktadır. Bu kütleler "exolitler" veya "erratikler" olarak da bilinirler. Rigo de Righi (1956), 105 m3' ün üzerindeki kütleleri "makro-olistolitler", bir kaç bin m3 hacmindeki kütlelere "meso-olistolitler" ve onlarca m3 hacminde olanlara "mikro-olistolitler" olarak sınıflandırmıştır. Bir çok yerbilimci tarafından bir kütlenin olistolit olarak adlandırılması için 4 m'den büyük bir boyuta sahip olması gerektiğini savunurlar. Fakat çoğu yerbilimciler olistolitin boyutunun 4 m'den büyük olması gibi katı bir boy sınırlamasını benimsememektedir. Önemli olan husus, blokun boyundan çok bulunduğu yere geliş şeklidir.

Purcareni olistolith, near Braşov and the Bucegi Mountains , Romania

OLİSTOSTROM Flores (1955)'e göre olistostrom, Latince kayma anlamına gelen "Olistomai" ve yığışım anlamına gelen "Stroma" sözcüklerinden türemiş olup, kaymaya bağlı bir yığışımı anlatmaktadır. Çoğu yazarlar olistostrom tanımını yaparken; olistostromun içerisinde bulunduğu normal sedimanter istifin çökelme ortamı, altında ve üstünde bulunan birimle taban-tavan ve yaş ilişkisi, yapı, doku, köken, yerleşim gibi öğelerin temel alınmasının uygun olacağını; Ancak konum, boyut, pekişme derecesi, hamur-kayaç parçaları oranı gibi çok değişken olabilecek öğelerle olistostromun tanımının sınırlandırılmasının uygun olmayacağını benimsenmemiştir.

Bir çok yazar tarafından öne sürülen özellikler göz önünde bulundurularak olistostromların özellikleri aşağıdaki şekilde verilmiştir; Çok tür bileşenli değişken derecede şistsel, killi ve kumlu bir hamura sahiptir. 2. Hamur içinde yüzer konumda, değişken boyutlu (birkaç mm'den 60-130 cm'ye kadar değişen çapta), bazen keskin ve cilalı-çizikli yüzeyli çok tür kayaç parçaları içerir. 3. Normal sedimanter istiflerde arakatmanlar şeklinde bulunurlar. 4. İçinde bulunduğu normal sedimanter istifle tabanda keskin ve belirgin, tavanda ise daha az belirgin dokanaklı, mercekler şeklindedir. 5. Karmaşık yapılıdır.

6. Daha önce katmanlanmış litoloji parçaları içerebilir. 7. Değişik ortamları karakterize eden değişik yaşta kayaç parçaları içerir. 8. Yerleşim yaşı, içinde bulunduğu normal sedimanter istifin oluşum yaşıyla aynıdır. 9. Yerleşimleri büyük bir ihtimalle çekim kaymalarına bağlıdır. 10. Karmaşık yapılı arakatmanlar ve breş görünümlü yığışımlar şeklinde bulunurlar. 11. Çok tür kayaç parçacıkları alttaki birimin parça ve bloklarını kapsadığı halde üstteki birime ait parça taşımaz. Bazı yazarlar olistostromların haritalanabilir boyutta olmasını savunurlar. Fakat çoğu yerbilimciler olistostrom teriminin kullanımını resmi stratigrafiye bağlılıktan çok jenetik-sedimentolojik anlamda kullanmaya taraftardır.

MELANJ Değişik tür ve provensten gelen iri kayaç bloklarının ileri derecede makaslanmış ince taneli bir matriks içinde dağıldığı bir karışıktır. Bu karışık dalmaya bağlı olarak kayaçların deformasyonuyla sonuçlanan özel bir tektonik breş türüdür. Karışık içindeki bu bloklar alttaki birimlerden koparılır ve üstlerinde bindirme ya da gravite kayma kütleleri olarak hareket eden birimlere dahil edilir. Çoğu melanjlar konverjan levha sınırları boyunca bir dalma-batma zonundaki derin-deniz trenc (hendek) dolgularının deformasyonuyla oluşmuştur.

Melanj içindeki bloklar iki grupta toplanır; 1. Exotik Bloklar: Melanjın ana kütlesinden farklı bileşimlerdeki kayaç birimlerinden kopan tektonik parçacıklardır. 2. Yerli bloklar: Duktil olarak deforme olmuş matriksle aratabakalı olan kırılgan tabakalardan kırılarak taşınmış bloklardır. Melanjlar her zaman yanal tektonik hareketler sonucu türemiş blokların birikimini temsil eder. Levha tektoniği açısından, melanjlar dalan litosfer levhasının kırpıntılarıdır.