ÜNİVERSİTE KÜTÜPHANE BÜTÇELERİ İsmail ÇETİNKAYA Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanı ismailcetinkaya@yyu.edu.tr Üniversite Kütüphaneleri İçin Akademik Elektronik Kaynak Seçimi, Yönetimi, Paylaşımı ve Yeni Trendler, 18-20 Aralık 2011, İYTE, İZMİR

Modern Üniversite kavramında, Üniversitelerin işlevleri arasında, Bilginin Toplanması Eğitim-öğretim Araştırma Yayın Yorum Yayma gösterilmektedir.

Kütüphaneler ise bu işlevlerin yerine getirilmesinde içinde bulunduğu yapının en önemli öğesi olarak ortaya çıkmaktadır.

Kütüphane, İçinde bulunduğu Üniversitenin işlevlerini gerçekleştirebilmesi için kendisini oluşturan 5 ana unsur açısından Üniversite tarafından çok iyi yapılandırılması gerekmektedir.

Modern üniversite kütüphanesini oluşturan 5 ana unsur: Bina Personel Bütçe Koleksiyon Kullanıcılar

Üniversitenin vizyon ve misyonuna uygun olarak amaç ve hedefleri arasında gösterdiği yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde bilimsel bilgi üretimini üst seviyelere çekebilmesi, sanayi ve endüstri girdilerini arttırabilecek şekilde çağdaşları ile yarışabilmesi, ancak modern Üniversite kütüphanesini oluşturan BÜTÇE unsurunun güçlendirmesi ile mümkün olacaktır.

Bütçesi zayıf bir Üniversite kütüphanesi, araştırmacıların gereksinim duyduğu bilgiyi araştırmacıya, Emek Zaman Para’dan kazanç sağlayacak şekilde yerden ve zamandan bağımsız olarak günün 24 saati istediği anda istediği yerden istediği bilgiye ulaşmasını engellemiş olacaktır.

Bu da, Üniversitenin vizyon ve misyonuna uygun olarak hareket etmesine ve bilimsel üretimine en büyük darbe olacaktır.

ÜNİVERSİTE KÜTÜPHANE BÜTÇELERİNİ OLUMSUZ OLARAK ETKİLEYEN KAMU MALİ YAPISINDAKİ ÜNİVERSİTE KÜTÜPHANE BÜTÇELERİNİ OLUMSUZ OLARAK ETKİLEYEN DEĞİŞİKLİKLER

Yükseköğretim Kurumlarında 2010 yılından itibaren Birim Esaslı Bütçelemeden Kurum Esaslı Bütçelemeye geçilmesi (Torba Bütçe)

2. Her yıl Resmi Gazete’de yayınlanan yatırım programları içerisinde ayrı bir proje olarak yer alan Üniversite Kütüphanelerinin yayın alım projelerinin (2006HO32830 Yayın Alımı (DAP) / Van, Bitlis, Hakkari / Kütüphane Yayın Alımı / 2008-2008 / 900.000 TL) 2009 yılından itibaren Üniversitenin diğer birimlerinin projeleri ile birleştirilerek Muhtelif İşler projesi altında toplu olarak yer alması. Örnek: 2009HO32580 Muhtelif İşler (DAP) / Büyük Onarım-Tadilat, Makine Teçhizat, Bilgisayar Donanım ve Yazılım, Alt Yapı, Bakım Onarım, İdame-Yenileme, Kütüphane Yayın Alımı, Taşıt Alımı / 2009-2009 / 3.228.000 TL

3. Yıllar itibari ile Yatırım Programlarında yer alan Yayın Alım Projerinin de içinde yer aldığı projeler arası ödenek aktarma yetkisinin 2007 yılına kadar Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı’nda (Şu anki adı : Kalkınma Bakanlığı) olması, 2008 yılından itibaren bu yetkinin Milli Eğitim Bakanlığı’na geçmesi, 2009 yılından itibaren de Üniversitelerde Üst Yönetici olarak Rektöre geçmesi değişik oranlarda artan Üniversite Kütüphanelerinin Yayın Alım Bütçelerini olumsuz yönde etkilemesi.

4. Kütüphane Yayın Alımlarının 2009 yılından itibaren Toplulaştırılmış Muhtelif İşler Projesi’nde yer alması ile birlikte aynı projede parası olan diğer birimlerin pastadan daha fazla pay alması ve Kütüphane bütçelerinin hızla erimesi.

ÜNİVERSİTE KÜTÜPHANE BÜTÇELERİNİN İYİLEŞTİRİLMESİNE YÖNELİK ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Üniversite Kütüphane bütçelerinin iyileştirilmesi ve belli bir standarda bağlanması için Maliye Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı ile YÖK nezdinde ANKOS tarafından girişimde bulunulması, Üniversite Kütüphane bütçesi konusunda üst yönetime (Rektör, Rektör Yardımcıları, Genel Sekreter) Üniversitelerin kütüphane bütçeleri konusunda karşılaştırılmalı bilgi verilmesi,

3. Üniversite Kütüphane bütçesinin iyileştirilmesi konusunda bilimsel üretimde yetkin, kütüphanenin önemini bilen yönetici ve öğretim üyeleri üzerinden baskı gruplarının oluşturulması, 4. Üniversitenin bütçesi üzerinde etkili olan birimler ile ilişkilerin güçlendirilmesi (Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Yapı İşleri Daire Başkanlığı ve Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı gibi.)

5. Kütüphaneye ayrılan bütçenin etkin ve verimli bir şekilde kullanımını sağlamak, 6. Üniversitelerde yönetici düzeyinde oluşmuş olumsuz kütüphane algısının değiştirilmesine yönelik çalışmaların yapılması, 7. Kütüphane kaynaklarının kullanımı konusunda sahip olunan kaynak miktarı ile bunun Üniversitenin bilimsel üretimine yansıması konusunda raporlama yapılması,

8. Kütüphane yöneticileri tarafından Maliye Bakanlığı ve Kalkınma Bakanlığı bütçe hazırlama takviminin takip edilmesi,

Türkiye’nin toplam bütçesi, Yükseköğretim Kurumları toplam bütçesi ve Sermaye bütçesi ile Kütüphane bütçelerinin Üniversite bütçelerine oranı ve yıllara göre dağılımını inceleyeceğiz.

Türkiye Bütçesi (Toplam) Yükseköğretim Kurumları Bütçesi (Toplam) Türkiye’nin Genel Bütçeli İdareler, Özel Bütçeli İdareler ve Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar Bütçesi Toplamı ile Yükseköğretim Kurumları Bütçesinin Yıllara Göre Dağılımı Yıllar Türkiye Bütçesi (Toplam) Yükseköğretim Kurumları Bütçesi (Toplam) Oranı (%) 2008 233.956.370.463 TL 7.290.795.650 TL 3,12 2009 276.088.760.474 TL 8.729.104.225 TL 3,16 2010 301.656.587.292 TL 9.337.141.600 TL 3,10 2011 335.149.875.830 TL 11.484.800.500 TL 3,43 20121 377.666.625.921 TL 12.743.603.000 TL 3,37 NOT: 2012 Yılı Bütçesi kanunlaşmadı, ilgili rakamlar TBMM’de görüşülen tasarı rakamlarıdır. TBMM’de bütçe görüşmeleri devam etmektedir.

Yıllara Göre Kütüphane Bütçelerinin Üniversite Bütçelerine Oranı Devlet Üniversiteleri : Toplam Bütçesi Üzerinden Yayın Alımları Yıllar Yükseköğretim Kurumları Bütçeleri (Toplam) Yükseköğretim Kurumları Kütüphane Bütçeleri (Toplam) Oranı (%) 2008 7.290.795.650 TL 43.740.000 TL 0,62 2009 8.729.104.225 TL 46.191.000 TL 0,55 2010 9.337.141.600 TL 39.348.000 TL 0,51 2011 11.484.800.500 TL 49.000.500 TL 0,43 2012 12.743.603.000 TL ?

Yıllara Göre Kütüphane Bütçelerinin Üniversite Bütçelerine Oranı Devlet Üniversiteleri : Sermaye Bütçesi Üzerinden Yayın Alımları Yıllar Yükseköğretim Kurumları Bütçeleri (Toplam) Yükseköğretim Kurumları Kütüphane Bütçeleri (Toplam) Oranı (%) 2008 1.496.479.000 TL 45.154.455 TL 3,02 2009 1.858.897.000 TL 48.020.561 TL 2,58 2010 2.161.643.000 TL 47.901.152 TL 2,22 2011 2.363.332.000 TL 49.000.500 TL 2,07 2012 2.765.422.000 TL ?

Gelişmiş Ülkelerdeki Kütüphane Bütçelerinin Üniversite Bütçelerine Oranı : En az : % 3-4 Association of Research Libraries (ARL) Araştırma Kütüphaneleri Derneği’nin Amerika ve Kanada Üniversitelerinin 2008 yılı yayın alım bütçelerini incelersek,

S.N. K.K ÜNİVERSİTE ADI KURULUŞ YILI TOPLAM ÖĞRENCİ FTE TOPLAM AKADEMİK FTE 2011 YILI ÜNİVERSİTE BÜTÇESİ 2011 YILI ÜNİV. BÜT. (SERMAYE) 2011 YILI KÜT. BÜT. (TOPLAM) 2011 YILI KÜT. BÜT. (YAYIN AL.) 06.03 06.05 06.07 ORANI % 1 38.08 BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ 1863/1971 11.710 936 148.320.000 33.600.000 5.572.000 3.870.000 130.000 1.300.000 2,61 2 38.07 İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 1773/1944 25.569 2070 271.437.000 44.485.000 3.865.000 3.200.000 1,18 3 38.03 ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 1956 23.104 2577 276.386.000 26.292.000 3.856.000 2.860.000 40.000 1,03 4 38.09 MARMARA ÜNİVERSİTESİ 1883/1982 57.759 2754 283.888.000 25.483.000 2.215.000 1.600.000 0,56 5 38.05 GAZİ ÜNİVERSİTESİ 1926 67.631 3684 400.491.500 35.610.000 2.500.000 1.500.000 0,37 6 38.15 ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ 1975 43.482 2304 250.001.000 32.000.000 2.057.000 0,60 7 38.40 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ 1992 50.119 1260 141.532.000 19.812.000 1.530.000 1.150.000 0,81 8 38.13 DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ 1982 47.755 3046 320.100.000 48.600.000 1.886.500 1.100.000 0,34 9 38.24 ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ 1957 39.437 2391 289.535.000 28.800.000 2.032.000 0,38 10 38.04 HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ 1967 27.073 1380 449.046.000 72.630.000 2.273.000 1.000.000 30.000 0,22 11 38.12 EGE ÜNİVERSİTESİ 1955 49.093 3189 379.865.000 53.080.000 1.701.500 0,26 12 38.21 ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ 1973 35.343 1919 242.622.000 22.160.000 1.664.000 0,41 13 38.06 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ 1453/1933 69.712 4682 588.835.000 47.487.000 1.660.000 953.000 0,16 14 38.02 ANKARA ÜNİVERSİTESİ 1946 36.766 3359 438.475.000 55.474.000 1.639.000 800.000 0,18 15 38.18 AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ 25.349 207.764.000 45.150.000 1.112.000 0,39 Bütçe Büyüklüğüne Göre Sıralama : Kütüphane Bütçesi En Yüksek 15 Üniversite

S.N. K.K ÜNİVERSİTE ADI KURULUŞ YILI TOPLAM ÖĞRENCİ FTE TOPLAM AKADEMİK FTE 2011 YILI ÜNİVERSİTE BÜTÇESİ 2011 YILI ÜNİV. BÜT. (SERMAYE) 2011 YILI KÜT. BÜT. (TOPLAM) 2011 YILI KÜT. BÜT. (YAYIN AL.) 06.03 06.05 06.07 ORANI % 1 38.81 KIRKLARELİ ÜNİVERSİTESİ 2007 8.887 209 40.274.000 17.550.000 222.000 100.000 0,25 2 38.82 OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİ 4.627 119 37.722.000 18.700.000 259.000 0,27 3 38.87 ARDAHAN ÜNİVERSİTESİ 2008 1.400 51 26.211.000 16.822.000 161.000 0,38 4 38.89 BAYBURT ÜNİVERSİTESİ 2.249 85 23.268.000 11.400.000 321.500 0,43 5 38.93 ŞIRNAK ÜNİVERSİTESİ 660 48 27.290.000 16.900.000 287.100 0,37 6 38.92 IĞDIR ÜNİVERSİTESİ 2.044 68 27.069.000 14.900.000 205.000 92.000 0,34 7 38.71 AĞRI İBRAHİM ÇEÇEN ÜNİVERSİTESİ 2.667 124 34.273.000 16.750.000 237.000 88.000 0,26 8 38.45 KAFKAS ÜNİVERSİTESİ 1992 11.912 488 91.463.000 39.000.000 316.500 75.000 0,08 9 38.80 BİTLİS EREN ÜNİVERSİTESİ 3.088 87 32.457.000 17.500.000 215.000 60.000 0,18 10 38.62 ERZİNCAN ÜNİVERSİTESİ 2006 10.059 349 51.060.000 18.000.000 148.000 50.000 0,10 11 38.67 ADIYAMAN ÜNİVERSİTESİ 9.681 331 77.806.000 45.800.000 217.000 0,06 12 38.73 SİİRT ÜNİVERSİTESİ 3.809 67 33.364.000 18.200.000 142.000 0,15 13 38.69 AMASYA ÜNİVERSİTESİ 6.141 143 39.279.000 17.250.000 68.100 30.000 14 38.68 ORDU ÜNİVERSİTESİ 7.706 176 43.509.000 18.616.000 185.000 25.000 15 38.91 HAKKARİ ÜNİVERSİTESİ 892 27.601.000 14.300.000 31.000 0,00 Bütçe Büyüklüğüne Göre Sıralama : Kütüphane Bütçesi En Düşük 15 Üniversite

(Yayın Alımı Bütçesine Göre) S.N. K.K ÜNİVERSİTE ADI KURULUŞ YILI TOPLAM ÖĞRENCİ FTE TOPLAM AKADEMİK FTE 2011 YILI ÜNİVERSİTE BÜTÇESİ 2011 YILI ÜNİV. BÜT. (SERMAYE) 2011 YILI KÜT. BÜT. (TOPLAM) 2011 YILI KÜT. BÜT. (YAYIN AL.) 06.03 06.05 06.07 ORANI % 1 38.08 BOĞAZİÇİ ÜNİVERSİTESİ 1863/1971 11.710 936 148.320.000 33.600.000 5.572.000 3.870.000 130.000 1.300.000 2,61 2 38.30 İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ ENSTİTÜSÜ 1992 2.503 449 52.245.000 14.012.000 1.214.000 800.000 1,53 3 38.07 İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 1773/1944 25.569 2070 271.437.000 44.485.000 3.865.000 3.200.000 1,18 4 38.03 ORTA DOĞU TEKNİK ÜNİVERSİTESİ 1956 23.104 2577 276.386.000 26.292.000 3.856.000 2.860.000 40.000 1,03 5 38.76 KİLİS 7 ARALIK ÜNİVERSİTESİ 2007 3.748 125 32.903.000 17.900.000 432.000 300.000 0,91 6 38.54 GALATASARAY ÜNİVERSİTESİ 3.123 271 44.643.000 7.000.000 724.000 400.000 0,90 7 38.88 BARTIN ÜNİVERSİTESİ 2008 2.831 155 31.609.000 14.500.000 488.000 261.000 0,83 8 38.40 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ 50.119 1260 141.532.000 19.812.000 1.530.000 1.150.000 0,81 9 38.63 AKSARAY ÜNİVERSİTESİ 2006 6.915 392 44.919.000 17.250.000 504.000 350.000 0,78 10 38.85 MARDİN ARTUKLU ÜNİVERSİTESİ 1.393 93 32.236.000 17.700.000 397.000 250.000 11 38.95 YALOVA ÜNİVERSİTESİ 2.069 107 27.441.000 14.150.000 265.000 200.000 0,73 12 38.72 SİNOP ÜNİVERSİTESİ 2.706 170 36.426.000 17.800.000 417.500 0,69 13 38.86 BATMAN ÜNİVERSİTESİ 2.711 63 33.083.000 18.700.000 376.000 0,60 14 38.15 ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ 1975 43.482 2304 250.001.000 32.000.000 2.057.000 1.500.000 15 38.78 ARTVİN ÇORUH ÜNİVERSİTESİ 2.392 164 34.027.000 17.880.000 348.000 0,59 16 38.58 MEHMET AKİF ERSOY ÜNİVERSİTESİ 14.491 402 60.099.000 20.650.000 620.000 0,58 17 38.09 MARMARA ÜNİVERSİTESİ 1883/1982 57.759 2754 283.888.000 25.483.000 2.215.000 1.600.000 0,56 18 38.52 KIRIKKALE ÜNİVERSİTESİ 16.924 883 116.216.000 45.102.000 962.300 650.000 19 38.60 RİZE ÜNİVERSİTESİ 9.445 362 54.161.000 477.000 0,55 20 38.79 BİLECİK ÜNİVERSİTESİ 7.376 196 39.569.000 17.000.000 410.000 0,51 Kütüphane Bütçesinin Üniversite Bütçesine Oranına Göre Dağılımı - % 0.50 Üzeri- (Yayın Alımı Bütçesine Göre)

Bütçe Büyüklüğü (Yayın Alım Bütçesi) Üniversite Sayısı 25.000 - 100.000 10 100.000 - 200.000 18 200.000 - 300.000 300.000 - 400.000 13 400.000 - 500.000 9 500.000 - 1.000.000 14 1.000.000 - 2.000.000 2.000.000 Üstü 3 Üniversite Kütüphane Bütçelerinin Bütçe Büyüklüğü Aralığına Göre Dağılımı (Yayın Alımı Bütçesine Göre)

TEŞEKKÜRLER