DİYABETÜS MELLÜTÜS BÜLENT ECEVİT ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ DİYABET HEMŞİRESİ SAFİYE ÇATALÇAM

DİYABET İnsülin hormonunun yetersizliği, yokluğu ve/veya eksikliği sonucu oluşan karbonhidrat, protein ve yağ metabolizmasında bozukluklara yol açan, kronik hiperglisemiyle karakterize bir metabolik sendromdur. 08.04.2017

Diyabetes mellitus` a tarih yapraklarında ilk kez M. Ö Diyabetes mellitus` a tarih yapraklarında ilk kez M.Ö. 1500 yıllarında Mısır papirüslerinde rastlanmıştır. Bu papirüslerde bol su içme ve aşırı idrara çıkma ile seyreden bir hastalıktan bahsedilmektedir. M.Ö. 5. yüzyılda Hint uygarlığında "Medhumeh" adı verilen, aşırı susama ve ağız kokusu ile birlikte "ballı idrarla" seyreden bir hastalıktan bahsedilmiştir. Bu hastalığa sahip kişilerin genelde şişman insanlar olduğu ve hastaların kuruyarak ve ağızlarının kokarak öldükleri belirtilmektedir. Hastalığa ilk kez diyabet adını M.S. 130 - 200 yılları arasında yaşayan Kapadokyalı hekim Arataeus vermiştir. Dört ciltlik eserinde diyabeti "hastalık nemli vücut ve uzuvlardan oluşur. Salgılar böbrek ve mesane aracılığı ile dışarı atılır. Hastalardaki su yapımı asla kesilmez, fakat su kaybı bir bendin açılmış kapağı gibi sürer gider. Bir süre sonra zayıflama, daha sonra da ölüm gelir." diyerek tanımlarken diyabetle ilgili ilk önemli belgeyi hazırlamıştır. (1)

DİYABET NEDEN ÖNEMLİ BİR HASTALIK? 08.04.2017

IDF’e göre 20-79 yaş arası diyabet prevelansı %7.3’tür. DÜNYADA Dünyada 1985 yılında 30 milyon olan diyabetli birey sayısı 2007 yılında 246 milyona, 2011 yılında 320 milyona ulaşmıştır. IDF’e göre 20-79 yaş arası diyabet prevelansı %7.3’tür. 08.04.2017

Türkiye Diyabet Epidemiyoloji (TÜRDEP) Çalışması Genel Sonuçları (20 yaş üstü ) Yeni DM % 32.3 (832.000) Bilinen DM % 67.7 (2,400.000) IGT % 6.7 (2.8milyon) 08.04.2017

Diyabet ağır organ hasarlarına ve erken ölümlere sebep olabilir Avrupa’da 20 yaş üstü grupta körlük nedenleri arasında ilk sıradadır. Diyabetlilerde alt ekstremite ampütasyonları olmayanlara göre 10–15 kat fazla ABD’de yılda 60 binden fazla diyabetliye bacak ampütasyonu yapılmaktadır. Hemodiyaliz tedavisi altındaki Son Dönem Böbrek Yetmezliğinin 1/3’ünü Diyabetliler oluşturmaktadır. 08.04.2017

Diyabet Maliyeti çok yüksek bir hastalıktır Diyabet Maliyeti çok yüksek bir hastalıktır. Türkiye’de diyabetiklere yapılan total harcama 1.1 milyar dolar’dır. Komplikasyon sıklığında her %10’luk artış, maliyette yılda 180-190 milyon dolar’lık artışa neden olacaktır Aylık harcama 200-250 TL 08.04.2017

Diyabet her yaşta görülebilen bir hastalıktır Diyabet her yaşta görülebilen bir hastalıktır. 0-90 yaş arasında görülebilir 08.04.2017

Glukoz ve İnsülin Vücut, sürekli olarak kanda bir miktar şekere (glukoza) ihtiyaç duyar. İnsülin kan dolaşımındaki glukozu hücrelere taşımakla görevlidir. İnsülin pankreas tarafından üretilen bir hormondur. Hücrelerdeki glukoz, günlük yaşamımızı devam ettirmeyi sağlayacak enerji kaynağıdır.

Diyabetin Etyolojik Sınıflaması 1. Tip 1 Diabetes Mellitus 2. Tip 2 Diabetes Mellitus 3. Diğer Spesifik Tipler 4. Gestasyonel Diabetes Mellitus Sipesifik diyabetler: moddy tip diyabet(kromozomlar üzerindeki genetik defekt ile ortaya çıkan erken tip 2 diaybettir.) Lada diyabet: ileri yaşta ortaya çıkan tip 1 diaybet ,endokrinopatiler, İnsülin etkisinde genetik defektler ,genetik sendromların seyrindeki diabet şekilleri

Tip 1 Diyabet Pankreastan salınan insülinin eksikliğine veya yokluğuna bağlı gelişir. Tedavide mutlaka insülin gereklidir. Her yaşta ortaya çıkabileceği gibi en sık 30 yaş öncesi gelişir. Diyabetik semptomlar ani olarak başlar. Hastalarda sıklıkla kilo kaybı vardır. Bir kısım hastada tanı ve tedavinin gecikmesi ile diyabetik ketoasidoz tablosu gelişebilir.

Tip 1 Diyabet’in Belirtileri Sık idrara çıkma Aşırı acıkma Aşırı susama Açıklanamamış kilo kaybı Zayıflık veya yorgunluk Ani ve hızlı başlayabilir.

Tip 2 Diyabet En sık görülen diyabet tipidir. Gelişiminde 3 önemli faktör rol oynar; -Pankreas beta hücresi insülin salgısının bozukluğu -Salınan insülinin periferik dokudaki etkisizliği -Karaciğerde glukoz üretiminin artması Hastalar genellikle aile öyküsü pozitif olan, kilolu, 45 yaşın üstündeki kişilerdir. Çoğu vaka asemptomatiktir, tanı rastlantısal olarak konabilir.

Tip 2 Diyabet’in Belirtileri Zayıflık, yorgunluk ve kırıklık, Kuru kaşıntılı deri, Artan açlık, susama ve idrara çıkma, El ve ayaklarda karıncalanma veya his kaybı, Deride iyileşmeyen enfeksiyon durumu,

Gestasyonel Diyabet Gestasyonel diyabet ilk kez gebelik sırasında ortaya çıkan diyabettir. Gebelikten önce diyabeti olanlar bu tanıma girmez Genellikle gebeliğin ikinci yarısından sonra ortaya çıkar ve doğumu takiben düzelir. Gestasyonel diyabetten sonra tip 2 diyabet gelişme insidansı %40–60’dır. Gestasyonel diyabet taraması yapılması gereken risk grupları; -Ailesinde diyabet öyküsü olanlar -Şişmanlık -30 yaş üzeri gebelikler -İntrauterin ölüm -İri doğum (>4 kg) hikayesi bulunanlar

Diyabet Risk Grupları Obezite Anamnezde gebelik diyabeti ve/veya iri bebek anamnezi İleri yaş Ailede genetik yüklülük Erken yaşta hipertansiyon Dislipidemi Daha önceden bozulmuş açlık glukozu veya glukoz toleransı anamnezi Her hasta için diyabetin risk gruplarını tanımlarsak önlemek veya komplikasyonlarını azaltmak daha kolay olur.

DİYABET TANISI?

RASTLANTISAL KAN ŞEKERİ 200 mg/dl 111-199 mg/dl  110 mg/dl DİYABET VAR İki kez açlık kan şekeri ölçün DİYABET YOK 08.04.2017

AÇLIK KAN ŞEKERİ (ADA 2005) ≥126 mg/dl 111-125 mg/dl <110 mg/dl 75 gr glukoz ile OGTT yapın DİYABET YOK DİYABET VAR 08.04.2017

Diyabet Tedavisi DİYABET TEDAVİ PLANI EĞİTİM BESLENME EGZERSİZ İLAÇ Diyabet tedavisi eğitim, diyet, egzersiz ve gerektiğinde ilaç tedavisi olmak üzere multidisipliner yaklaşım gerektirir. Hastanın,diyabet hemşiresinin, diyetisyenin ve hekimin bir ekip olarak çalışması tedavinin başarılı olmasında kilit rol oynar. EĞİTİM BESLENME EGZERSİZ İLAÇ

Sn Vincent Bildirgesi; Eğitim Bir yıl sonrası ise düşündüğün, tohum ek; Ağaç dik, on yıl sonrası ise tasarladığın; Ama düşünüyorsan yüzyıl sonrasını, halkı eğit. Kuan Şu Sn Vincent Bildirgesi; “Diyabet yönetimi ve bakımı konusunda bütün diyabetik bireyleri,aileleri, yakın çevreleri, sağlık personeli için eğitim organize etmek;Diyabetin bakımı,eğitimi ve araştırmalarına yönelik var olan merkezleri yeniden yapılandırmak ve yenilerini açmak.... Günümüzde kronik hastalıkların tedavisinde başarılı olabilmenin yolunun hasta ve yakınlarının eğitimi ile tedaviye katılmalarının sağlanması olduğu kabul edilmektedir. San Vincent bildirgeside diyabet eğitiminin en iyi şekilde verilmesi hedefini belirlemiştir. Bu sayede, hastaların hastanede yatış sürelerinin kısalması ve organ hasarlarının azalması sağlanabilmektedir. Hastanın hastalığı konusunda bilgilenmesi,hastalığını daha iyi yönetmesi anlamına gelir. Eğitim alan hastaların metabolik kontrolleri daha iyidir.

GENLER SİLAHI DOLDURUR.YAŞAM TARZI TETİKLER. DR.ELLİOT JOSLİN

TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ Diyabetik diyete ihtiyaç yoktur. Diyabetli bireylerin kendi yaşam tarzlarına uygun bireyselleştirilmiş plan oluşturulmalıdır. Halk ve diyabetliler için önerilenler aynıdır. 08.04.2017

TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ Kişiye özel olarak düzenlenir. TBT’inde günlük enerjinin - < %45-55’ının CHO - %15-20’sini protein (0.8gr/kg), - %25-35’unu yağ 08.04.2017

Yiyecek Piramidi Yağlar ve tatlılar Kısıtlı kullanın Anahtar Yağlar ve tatlılar Kısıtlı kullanın Yağlar (doğal ve asitli) Şeker (eklenmiş) Bu semboller gıdalara eklenmiş yağları ve şekerleri göstermektedir. Süt, yoğurt ve peynir grubu 2-3 öğün Et, kümes hayvanları, balık, kuru bakliyat, yumurta ve kuruyemiş grubu 2-3 öğün Sebze grubu 3-5 öğün Meyve grubu 2-4 öğün Ekmek, tahıl, pirinç ve makarna grubu 6-11 öğün

TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ Ana ve ara öğünlerin zamanının belirlenmesi Ana ve ara öğünlerde hedef kan glukoz değerini koruyacak karbonhidrat düzeyinin belirlenmesi, Öğünlerde bol posa tüketimi Yeterli vitamin ve mineral desteğinin alınması CHO sayımının öğretilmesi Glisemik indeksi düşük gıdalar 08.04.2017

EGZERSİZ Daha önce aktif olmayan diyabetliler için yürümek iyi bir egzersizdir, Hoşa giden aktiviteler yapılmalıdır, Diyabetlinin yaşam tarzına uygun spor türü seçilmelidir. Haftada 5 gün 30 dk yapılan spor yeterlidir. Daha önce aktif olmayan diyabetliler için yürümek iyi bir egzersizdir, Hoşa giden aktiviteler yapılmalıdır, Diyabetlinin yaşam tarzına uygun spor türü seçilmelidir. 08.04.2017

EGZERSİZ Egzersiz öncesi kan şekeri kontrolü yapmalı Hipoglisemi ve hiperglisemiye karşı önlem alınmalı,ek gıda bulundurulmalı Açlık döneminde yada yemekten hemen sonra egzersiz yapmamalı, Uygun ayak malzemeleri seçerek egzersize başlamalı Egzersiz sırasında yeterli sıvı alımının sağlanması 08.04.2017

ORAL ANTİDİYABETİK TEDAVİ OAD’ler İNSÜLİN değildir. İnsülin yerine kullanılmazlar. Başarılı etki gösterebilmeleri için yenilen gıdalara dikkat edilmesi gereklidir. 08.04.2017

Tip 2 Diyabet Tedavisi DİYET + EGZERSİZ OAD İNSÜLİN 1 - 2 ay içinde anlamlı değişiklik yoksa veya 3 ay içinde hedef glisemi değerlerine ulaşılmadıysa Tip 2 diyabetli hastalarda tedavinin ilk basamağını diyet ve egzersiz oluşturur. Ancak 1- 2 ay içinde anlamlı bir düzelme sağlanamıyor ve 3 ay içinde hedef glisemi değerlerine ulaşılamıyorsa hastaya medikal tedavi uygulanmalıdır. Bilindiği gibi oral antidiyabetiklerle tedavi edilen tip 2 diyabetiklerin % 50 sinde ilk 5 yıl içinde ilaca karşı cevapsızlık gelişmektedir. Bu nedenle submaksimal dozda ( maksimum dozun bir alt seviyesi) oral antidiyabetik kullanılmasına rağmen 2- 4 haftada hedef glisemi değerlerine ulaşılamıyorsa insülin tedavisine başlanmalıdır. OAD Submaksimal dozda 2 – 4 hafta içinde hedef değerlere ulaşılamıyorsa İNSÜLİN

ORAL ANTİDİYABETİK TEDAVİ OAD’ler Sülfonilüreler Biguanidler Alfa-glikozidaz inhibitörleri Glitazonlar Meglitinidler/Glinidler 08.04.2017

Sülfonilüreler Pankreastan insülin salınımını artırırlar ve vücudu insüline daha duyarlı hale getirirler Aç karnına yemekten 20-30 dakika önce , genelde sabahları alınmalıdır.Genelde günde tek doz şeklinde verilir. Uzamış hipoglisemi yapabilirler. Piyasada kullanılan sülfanüre grubu ilaçlar: Diamicron,Betanorm,Glimax,Amarly, Glutril,Glutrol XL,Glukonorm,Diameprid amaryl,glimax,diameprid(glimeprid içeren ilaçlar) diamicron,betanorm,glumikron(gliklazid) Glukonorm(gluguidon) Glutril(glibornuride) Glutrol xl (glipizid) 08.04.2017

Biguanidler (Metformin) İnsülinin salınımı üzerinde etkisi yoktur. Çevre dokularda insüline duyarlılığı artırarak etki gösterirler İnsülinin varlığında hücrelere glikoz (şeker) girişini arttırırlar ayrıca bağırsaktan şeker emiliminde ve iştahı azaltmakta kullanılır. 08.04.2017

Biguanidler (Metformin) Günde 1,2 veya 3 kez yemek arası yada tok karnına alınmalıdır. Günlük maximum dozu 2-3 gr dır Hipoglisemiye yol açmazlar Glucophage, Glukofen, Diaformin,Glifor, Matofin vb. 500, 850, 1000mg. tabletleri vardır. 08.04.2017

Alfa Glukozidaz İnhibitörleri (Acarbose) Glukobay 50-100 mg. , yemeğin ilk lokmasıyla alınmalıdır. Mide boşalmasını, ince barsakta kompleks karbonhidratların sindirim ve emilimini geciktirerek yada engelleyerek tokluk kan şekerini düzenlerler Günde 3 kez alınmalı, Tokluk kan şekeri üzerine etki eder. 08.04.2017

Glitazonlar (Tiazolidinedionlar; Troglitazone, Pioglitazone, Rosiglitazone) Piagglitazon:Piondia 45 mg,Dropia yemeklerden 30 dk sonra alınmalıdır. İnsülin salınımına etkisi yoktur Karaciğer, kas ve yağ dokusunda insüline olan duyarlılığı artırarak hücrenin glikozu daha iyi kullanmasını sağlarlar ; özellikle tokluk kan şekerini düşürürler Hipoglisemiye yol açmazlar Kilo artışına ve periferal ödeme yol açabilirler Rosiglitazonlar yasaklandı…. Kalp krizi riskini arttırdığı için … 08.04.2017

Meglitinidler/Glinidler (repaglinide, nateglinide) Repaglinide: Novonorm tb,Diafree 2 mg tb. Nateglinide: Starlix 120 mg tb,Naglid 120 tb İnsülin salınımını artırırlar SU’lerden farkı etki sürelerinin çok kısa olmasıdır. 1 saatte doruk değere ulaşır ve süratle atılırlar. Post prandiyal hiperglisemiyi önlerler Aç karnına (yemekten 30 dk önce) alınmalıdır. 08.04.2017

İnsülin salınımını arttıran diğer ajanlar DPP-4 inhibitörü içeren vildagliptin .Piyasa adı Galvus GALVUS, bütün halinde su ile yutulmalı; çiğnenmemeli, ezilmemeli ve bölünmemelidir. GALVUS, yemeklerle birlikte ya da ayrı olarak uygulanabilir . Exanitidin içeren BYETTA Günde 1 sefer enjeksiyonluk form şeklindedir.

ORAL ANTİDİYABETİKLERİN KİMLERDE KULLANILMAZ Krc ve böbrek fonk. bozukluğu olanlar, Tip 1 DM si olanlar, Gebeler DKA ve HHGK olanlarda, Enfeksiyon durumlarında, GIS şikayeti olanlar

Glikozun yağ, kas ve karaciğer hücresine girişini artırır, İNSÜLİN TEDAVİSİ ETKİSİ Glikozun yağ, kas ve karaciğer hücresine girişini artırır, Karaciğerden glikoz çıkışını baskılar Glikozun glikojene çevrilerek depolanmasını, Yağların yağ asitlerine çevrilmesini ve trigliserid olarak depolanmasını, Protein sentezini artırarak depolanmasını sağlar. 08.04.2017

İnsülin Mucizesi J.L., 15 Aralık 1922 15 Şubat 1923 İlk defa insülin 1922 yılında DR leonard tompson adında bir doktor tarafından kullanılmıştır. J.L., 15 Aralık 1922 15 Şubat 1923

İnsülin Tedavisi Endikasyonları Tip 1 DM Tip 2 DM (OAD’lere sekonder cevapsızlık) Akut metabolik durumlar Diyabetik ketoasidoz koması Hiperozmolar Hiperglisemik Durum Özel durumlar Enfeksiyon Travma Cerrahi girişim KCFT VE BFT bozukluğu olanlar Diyabetli gebe veya emziren kadınlar   08.04.2017

İnsülin Pankreastaki Beta hücreleri tarafından salgılanan bir hormondur Kandaki glikozun ya da amino asitlerin artması durumunda salgılanır İnsülin 60 20 40 İnsülin Langerhans adacıklarındaki beta hücreleri tarafından salgılanan bir hormondur. İnsülin salınımı temel olarak şöyledir: Kan pankreasa girdiği zaman beta hücreleri glikoz düzeyini ‘okur’ ve uygun miktarda insülin salgılar. Kahvaltı Öğle yemeği Akşam yemeği

İnsülin Normal insülin salınımı, iki şekilde devam eder. Bazal insülin salınımı: Yemek yenmediği dönemlerde ve gece ihtiyaç duyulan düşük dozdaki insülini sağlar. Bolus insülin salınımı: Yemeklerden sonra ihtiyaç duyulan yüksek dozdaki insülini sağlar. İnsülin 60 20 40 Diyabeti olmayan sağlıklı bireylerde normal fizyolojik insülin salınımı iki şekilde gerçekleşir. Bazal insülin: Kan şekerinin çok yükselmediği öğün dışında saatlerde ve gece saatlerinde ihtiyacı karşılayan az miktardaki insülin salınımıdır. Başlangıçta daha düşük dozdadır, gece karaciğerden glikoz çıkışını (hepatik glikoz çıkışı) baskılamak üzere hafif bir artış gösterir. 2. Bolus insülin: Yemeği takiben glikoz ya da diğer maddelerin artışı ile tetiklenen insülin salınımıdır. Bolus düzeyleri (dalgaları) her bir öğünün miktarına ve içeriğine göre değişir. Tipik olarak insülin salgısı yemekten 20 ila 30 dakika sonra pik yapar ve 2 saat içinde bazal düzeylerine geri döner. Kahvaltı Öğle yemeği Akşam yemeği

İnsülin Türleri ve Etkileri HIZLI ETKİLİLER Jenerik adı Piyasa Etki Başlangıc Pik süresi Uygulama zamanı İnsülin glusilin apidra 5-15 dk 30-60 2-4 Yemekten önce lispro humolog 3-4 Yemekten Önce İnsülin aspart novarapid 5-10 dk 3-5 önce Bu insülinlerden novarapid(aspart) gebelerde kullanılabilir ve iv yapılabilir humolog (lispro)da bu şekildedir fakat apidra için yeterince çalışma yoktur.yemekten hemen önce yapılabilddiği gibi yeme problemi olanlarda yemek arsında veya yemekten sonrada yapıabilir.fizyolojik salınımda bolus salınımı taklit etmek için kullanılmaktadır

İnsülin Türleri ve Etkileri KISA ETKİLİLER(REGÜLER İNSÜLİN) Jenerik adı Piyasa Etki Başlangıcı Pik etki süresi Uygulama zamanı kristalize Humulin R 30-60 dk 2-4 saat 5-7saat Yemekten 20-30 dk Actrapid önce yapılır eskiden sadece iv oarak kullanılabilen tek insülindi ama artık diğer insülinlerdende kullanılmaya başlandı.bolus insülin görevinii görmesi için yapılır.

İnsülin Türleri ve Etkileri ORTA ETKİLİLER Jenerk adı Piyasa Etki Başlangıcı Pik etki süresi Uygulama zamanı NPH Humulin N 1-3 saat 8 saat 10-16 saat Yemekten 30-40 dakika insulatard 2-4 saat 10 saat Önce yapılır

İnsülin Türleri ve Etkileri KARIŞIM İNSÜLİNLER Jenerik adı Piyasa Etki Başlangıcı Pik etki süresi Uygulama zamanı Human karışım Humulin M 70/30 30-60 dk farklı 12-18 saat Yemekten 20-30 dk Mixtard 70/30 önce yapılabilir Analog karışım humolog Mix25-50 10-15 dk 10-16 saat Yemeğin hemen novamix30 Öncesinde yapılır. Human karışımlar gebelerde güvenle kullanılabilir fakat bu yıl içinde bazı human karışımlar piyasan çekilmektedir.anaolog karışımlar için çalışamlar devam etmektedir.

İnsülin Türleri ve Etkileri UZUN ETKİLİLER Jenerik adı Piyasa Etki Başlangıcı Pik etki süresi Uygulama zamanı Glargine Lantus 1-2 saat **** 20-24 saat Yemekle ilişkili Detemir Levemir değil. İv yapılamaz ve gebelikte kullanılamaz.bazal insülin görevini görmektedir.pik etki yapmadığı söylensede bazı vakalarda uygulamadan sonraki 10-12 saatlerde hipoglisemi yaşanmıştır.fizyolojik nsalınımda bazal insülin salınımını taklit için kullanılmaktadır.doz yükseldiğinde sabah ve akşam olarak ikiye bölmek etkinliğini arttırır.

Sabah hiperglisemisine dikkat! Etkisi 1. Gece yarısı hipoglisemi 2. Gece boyunca yüksek kan şekeri Nedenleri 1. İnsülin dozu fazlalığı 2. İnsülin dozu yetersizliği Tüm söylenenleri özetleyecek olursak; Sabah kan şekeri yüksek olan diyabetlide özellikle gece orta etkili insülin uygulaması yapılıyorsa mutlaka geceyarısı saat 3 civarinda kan şekerinin ölçülmesi gerekir. Bu değer hipoglisemiyi gösteriyorsa gece yatmadan önce yapılan insülin dozu azaltılır, yüksekse bu doz arttırılır. Ne Yapılmalı? Gece yarısı kan şekerine bakılmalı Düşükse son yapılan orta etkili insülin azaltılır.(SOMAGY OLAYI) Yüksekse son yapılan orta etkili insülin arttırılır.(DAWN FENOMENİ)

İnsülin Dozunun Hesaplanması Tip 1 diyabetlilerde ; 0,5-1ünite/kg/gün Tip 2 diyabetlilerde ; 0,3-1,5ünite/kg/gün Bazal insülin desteği için 0,1-0,2 IU/kg/gün

İnsülin Uygulama Araçları İnsülin 4 şekilde uygulanabilir İnsülin enjektörü insülin kalemi İnhaler insülin Günümüzde kullanılan insülin uygulama araçları resimde görülmetedir. İnhaler insülinler ülkemizde henüz piyasada bulunmamaktadır. İnsülin pompası

Geçmişten bugüne insülin pompaları İlk insülin pompası Pompalar 1979-1987 Soldaki resim kullanılan ilk insülin pompasını göstermektedir. Ortadaki resim ise son yıllarda kullanılan gelişmiş insülin pompalarından bir örnektir. Her geçen yıl daha kolay ve etkili kullanılabilecek yeni modeller üretilmektedir. Günümüzde kullanılan pompalar

Resimde insülin enjeksiyonunda kullanılabilecek uygun bölgeler görülmektedir.

Cildi kaldırma yöntemi Cildi 2-3 parmakla tutup hafifçe kaldırınız. İnsülin subkütan dokuya enjekte edilmelidir. Çok zayıf kişilerde bu sorun olabilir. Deri hafifçe kaldırılarıp kas dokusundan ayrılır ve böylece insülinin enjekte edilebileceği bir ‘torba’ oluşturulur. Yanlış! Tüm elle kavranarak kaldırılmış. Kas içi enjeksiyon riski yüksek. Doğru 2-3 parmakla kaldırılmış, böylece SC doku kastan uzaklaştırılmış.

İnsülin Emilimini Etkileyen Faktörler Enjeksiyon yeri Enjeksiyon derinliği İnsülin tipi –dozu Enjeksiyon aleti Deri ısısı Egzersiz Lipohipertrofi yada atrofi İnsülin kaynağı: insan insülini hayvansal kaynaklı insülinlere göre daha kısa etkilidir. Enjeksiyon yeri:en hızlıdan yavaşa doğru göbek çevresi,kol,uyluk, ve kalça şeklindedir. Ortam ısısı:sıcakta insülin emilimi, daha hızlı olur o nedenle insülin yapıldıktan hemen sonra duşa girmemelerini öneririz. Egzersiz:enjeksiyon yapılan bölgede bir hareket olduğunda kan akımı hızlanacağı için emilim daha hızlı olmaktadır.

İnsülin Tedavisinin Komplikasyonları Hipoglisemi, Kilo artışı, Masif hepatomegali, Ödem, Anti insülin antikorları ve alerji, Lipoatrofi ve lipohipertorfi, Kanama,ağrı, Hipoglisemi : tip 1 dm lilerde daha fazla karşılaşılır,yoğun insülin tedavisi alan hastalarda konvensiyonel tedaviye göre daha fazladır. Kilo artışı:insülin tedavisnden önce kaybedilmiş kas ve yağ dokusunu yerine konmasıyla alkalıdır,birde fazla gelen insülin dozuyla yaşanan hipglisemi durumunu bastırmak için sürekli yemek yenmesi de kilo artışına neden olmaktadır, Masif hepatomegali:glikojen depolarının dolmasına bağlı olarak gelişir, Ödem:tedavinin başlangıcında ozmotik diürezin azalmasına bağlı olarak ortaya çıkar, Alerji:artık analog insüklin kullnımı ile nadir görülen bir komplikasyondur, Lipoatrofi ve lipohipertorfi:sürekli yanı bölgelere enjeksiyon yapmyla alakalıdr.bölge değşimi ile düzelir, Kanama : aynı iğne uçalatrının kullanımıyla alakalıdır,

İnsülinin Saklanması Açılmamış şişeler son kullanma tarihine kadar buzdolabında 2-8 oC arasında saklanmalıdır. Şişe açıldıktan sonra buzdolabında ya da 30C'nin altında, oda sıcaklığında 28 gün saklanabilir (hastanede kullanırken açtığınız tarihi üzerine yazınız ve açılmış şişeyi kullanırken tarihi kontrol ediniz) Kesinlikle dondurulmamalıdır Isı kaynağından uzak tutulmalıdır Direk güneş ışığından ya da kuvvetli çalkalamadan hasar görebilir Açılmamış insülin flakon ve kartuşları son kullanma tarihine kadar buzdolabında 2-8 oC arasında saklanmalıdır. Dondurucu bölmeye yakın olamamak şartıyla buzdolabının kapağında veya 1. ya da 2.rafında tutulabilir. Flakon ya da kartuş açıldıktan sonra, içinde insülin kalmış olsa bile bir ay sonunda atılmalıdır, çünkü etkisi 1 ay sonra bozulacaktır. İnsülin soğuk ve sıcaktan etkilenir, dolayısıyla dondurulmamalı ya da direk güneş ışığında ya da ısıtılmış alanlarda saklanmamalıdır.

Diyabetli Bireylerde Glisemi Kontrol Hedefleri ( Diyabetli Bireylerde Glisemi Kontrol Hedefleri (*) IDF ve AACE/ACE ‘ye göre A1C %6.5, öğün öncesi ve açlık kan glikozu 70-120mg/dl ve öğün sonrası 2.st. KG <140 mg/dl olmalıdır. (**) ADA’ya göre öğün sonrası pik (öğün sonrası 90-120 dk) KG <160mg/dl olmalı ve öğün öncesi KG hedefleri sağlandığı halde A1C hedefine ulaşılmazsa ölçülmelidir. (***) Gebelerde öğün sonrası 1.st KG hedef alınmalıdır. İdeal Hedef Gebelikte A1C Öğün Öncesi KG Öğün Sonrası 1.st. KG Öğün Sonrası 2.st. KG <%6 70–100 gr/dl <120 mg/dl <130 mg/dl <%6,2 (*) (tercihen <%6) 70-120 mg/dl(*) - <160 mg/dl (**) <%7 60-90 mg/dl <140 mg/dl(***) (tercihen <120 mg/dl) HbA1C : 3 aylık hemoglabibe bağlanan glukoz değerinin ortalamsını gösterir. Bazen hastalığın seyri ile ilgili yanlı bilgi verebilir. Hemoglobine patisi olan hastalarda tanı için yeterli değildir.bu hastalarda fruktozamin bakılamsı önerilir.1-3 haftalık kan şekeri hakkında bilgi veriri. 08.04.2017 60 60

HbA1C – Komplikasyon İlişkisi <6.2 Risksiz alan 6.3-7.5 Makrovasküler komplikasyon >7.6 Makro ve mikrovasküler komp. 08.04.2017 61 61

KAN ŞEKERİ ÖLÇÜMÜ Glikoz Test Sonuçlarını Etkileyen Faktörler Çubuk üzerindeki kan yeterli olmalı ve uygun dağılım göstermeli, Glukometrenin camı temiz olmalı, Çubukların kullanım tarihi geçmemeli, Çubuklar uygun şekilde saklanmalı, Glikometrelerin kod ayarları doğru olmalı, Kan alınacak parmak temiz olmalı Cihazın Güvenirliği kontrol edilmeli 08.04.2017 62 62

Tedavi Hedefleri Sonucunda Amaçlanan Akut ve kronik komplikasyonların önlenmesi Yaşam kalitesinin yükseltilmesi Büyüme, fizik, mental ve sosyal gelişmenin sağlanmasıdır. 08.04.2017 63 63

DİYABETİN AKUT KOMPLİKASYONLARI

Hiperglisemi Kan şekeri 200 mg/dl’nin üstünde olduğunda Şekerin hücrelere girişini sağlayacak yeterli insülin olmadığında ortaya çıkar.

Hiperglisemi Semptomları Normalden daha fazla yorgun olmak veya daha fazla uyumak, Normalden daha fazla susamak veya açıkmak, Sık idrara çıkmak, Kuru veya kaşınan deri, Bulanık görme, Mide bulantısı. Kontrol edilen kan şekeri hastalara daha sağlıklı ve mutlu bir yaşam sağlar ve günlük ortaya çıkabilecek semptomları hafifletir.

Hipoglisemi -fazla insülin veya diyabet ilacı aldığında Kan şekeri 60 mg/dl ‘nin altına düşer. Diyabetli kişiler; -az yemek yediğinde -fazla insülin veya diyabet ilacı aldığında -fazla egzersiz yaptığında ortaya çıkabilir. Hipoglisemi daha sık Tip 1’lilerde meydana gelir veya Tip 2 olup insülin veya ilaç tedevisi kullananlarda da gözükür. Yemek, ilaç tedavisi ve egzersiz sırasında kan şekeri düzeyini düşürmemek için kontrol etmeli. Düzenli bir programla yemek yemeli, ilaç tedavisini reçete edildiği gibi uygulamalı, uzun egzersizlerden ve yemeklerden önce test yapılmalı ki kan şekerinizin normal aralıkta olduğundan emin olun.

Hipoglisemi Belirtileri Görme bozukluğu Anksiyete Titreme Güçsüzlük/yorgunluk Açlık Kalp çarpıntısı Terleme İrritabilite Başağrısı Başdönmesi Erken uyarı semptomu vermez. Test bu hastalar için çok önemlidir. Sonuç da nöropati olabilir. Hipoglisemi bu semptomlarla başlar eğer tedavi edilmezse mental karışıklık ve koma durumu olabilir. Glukagon kullanımı baygın hastalar için çok önemlidir ve hastaneye yatması gerekebilir.

Hipoglisemi Nasıl Yönetilir ? Hafif belirtilerde; Hasta bilinçli ve yutabiliyorsa 15 gr CHO; 2-3 adet kesme şeker yada glikoz tablet 1 bardak meyve suyu 1 su bardağı süt Orta ve ciddi belirtilerde; Hasta bilinçli ve yutabiliyorsa 30 gr çabuk emilen CHO ; İlk verilecek CHO yüksek şeker içermeli. 08.04.2017

Hipoglisemi Nasıl Yönetilir ? Yanıtsız, yutamayan hastalarda ; IM veya SC Glukagon (5 yaş 0.5 mg, 5 yaşın  1 mg) %50 Dekstroz dan 30-50 cc perfüzyon Yanıt verene kadar yanında sürekli biri kalmalı ve yanıt verdiğinde 30 gr CHO ve proteinli gıda ile beslenmeli. 08.04.2017

Diyabetik Ketoasidoz (DKA) İnsülinin belirgin bir biçimde azlığı ya da yokluğu sonucu * hiperglisemi, * hiperketonomi, * dehidratasyon ve * asidozla seyreden, Hastaneye yatış nedenleri arasında ilk sırada yer alan ciddi bir komplikasyondur. 08.04.2017

Hazırlayıcı Faktörler İnfeksiyonlar, Yeni başlayan Tip 1 DM (%20-25 vakada), İnsülin tedavisindeki hatalar, Kalp damar hastalıkları, Alkol, Pankreatit, Miyokard infarktüsü 08.04.2017

Hazırlayıcı Faktörler Travma, Karbonhidrat toleransını bozan ilaç kullanma, Yeme bozuklukları (özellikle tekrarlayan DKA öyküsü olan Tip 1 Diyabetli genç kızlarda). 08.04.2017

Belirti ve Bulgular Poliüri, Polidipsi, Polifaji, Kilo kaybı, Bulantı, kusma. Karın ağrısı, Şuur bulanıklığı, Koma, Halsizlik, Dehidratasyona bağlı deri turgorunun Taşikardi, Hipotansiyon, Kussmaul solunum, Nefeste aseton kokusu, 08.04.2017

DKA’un Tedavisi insülin tedavisi: Regüler insülin 6-10 ünite bolus 5-10 ünite/st iv olarak verilir.(genellikle 250 ml sf içine 25 ünite konularak .10 ml 1 ünite insülin olur.) Kan şekekri 250 mg/dl oluncaya kadar iv insülin tedavisine devam edilir. 250 mg/dl olunca sf yerine %5 lik dextroz içine insülin konularak mayi hazırlanır. Kan şekeri ilk 4-5 st 250 nin altına indirilmez.(ozmatik uyumsuzluğa bağlı beyin ödemi gelişir

DİYABETİN KRONİK KOMPLİKASYONLARI 08.04.2017

RETİNOPATİ Diyabet, gözün arkasında retina olarak adlandırılan bölümdeki kan damarlarına zarar verir. Diyabetik Retinopatinin semptomları; bulanık, karanlık ve çarpık görüntü. Görüntüde uçuşan cisimler görmek yaygındır. Diyabetliler, diyabetik retinopati semptomlarının erken teşhis edilebilmesi için senelik göz muayenesinden geçirilmelidir. Diyabet körlüğün başlıca nedenidir.

Diyabetik Nefropati DM’lilerin yaklaşık %20-50’sinde. Ülkemizde de 1991 yılında HD giren hastaların %4.7 si DM’ye bağlı böbrek yetmezliği iken 1999 yılında bu oran %16,5  08.04.2017

NEFROPATİ TEDAVİ Hastaların KŞ tam regüle olmalıdır. KŞ istenilir düzeylerde tutularak mikroalbuminürinin ilerlemesi yavaşlatılabilir. Nefropatinin ilerlemesinde HT rolü çok fazladır bu nedenle HT kontrol altına alınmalı. SDBY ise diyaliz tedavisi veya transplantasyon 08.04.2017

Sinir Rahatsızlığı Diyabet, bacaklarda ve ayaklarda yaralanmaya sebebiyet vererek his kaybı veya acıya ve bazı zor durumlarda ampütasyonla sonuçlanabilecek ayak ülserine sebep olabilir. Kalp, ciğerler, mesane ve barsaklarda sinir zedelenmesi görülebilir. Diyabet, erkeklerde iktidarsızlığa neden olabilir.

Ayak ve Sinir Rahatsızlığı Sinir rahatsızlıkları ayaklarda ülsere neden olabilir, Kan damarı problemlerinin iyileşmesi gecikir, Yüksek kan şekeri iyileşmeyi geciktirir, Ayak ülseri diyabetlilerin %15’ini etkiler, Ayak amputasyonlarına liderlik eden sebep travma değildir.

Genel Ayak Bakımı Her gün ayaklar ayna yardımıyla gözlenmeli Kuruluğu önleyici krem kullanılmalıdır. Tırnaklar düz olarak kesilmeli, İskemi varsa evde kesme işlemi yapılmamalıdır. 08.04.2017

Genel Ayak Bakımı Ayaklar her gün yıkanmalı, kurulanmalıdır Tırnakların düzgün kesilip kesilmediği kontrol edilmelidir. Banyo sıcaklığı kontrolü Aşırı sıcak ve soğuk !!! 08.04.2017

Ayakkabılar Ayakkabı seçimi Ayakkabıların içinde yabancı cisim olup olmadığı her sabah giyilmeden önce kontrol edilmelidir. Mümkünse iki günden fazla aynı ayakkabı giyilmemelidir. 3-4 saatten fazla giyilmemelidir. Önü açık ayakkabı giyilemez 08.04.2017

Çoraplar Çoraplar yırtık, kırışık olmamalı, ayağa büyük gelmemelidir. Deride drenaj, kanama vb problemlerin erken saptanması açısından beyaz çoraplar tercih edilmelidir. Çoraplar iritan olmayan deterjanlarla yıkanmalı, iyice durulanmalı. Evde terliksiz dolaşılmamalı 08.04.2017

Diyabetle İlgili Yeni Yaklaşımlar Kök hücre nakli Pankreas nakli Adacık nakli

TEŞEKKÜRLER