KADINLARDA MEME KANSERİNDEN KORUNMA, RİSK DEĞERLENDİRMEDE KANITA DAYALI UYGULAMALAR VE HEMŞİRENİN ROLÜ Yrd.Doç. Dr Hülya BULUT G.Ü. SBF Hemşirelik BL. Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği ABD.

Meme kanseri, dünyada kadınlarda en sık görülen ve ölüme yol açan malign tümör olup, kadın sağlığını tehdit eden önemli bir sorundur.

Ülkemizde; Doğu bölgelerimizde 20/100.000, Batı bölgelerimizde 40-50/100.000 oranında Bu fark, batı Türkiye’deki yaşamın Avrupa’dakine benzerliğinden kaynaklanmaktadır. Kadınlardaki 4 kanserden biri memede yerleşmekte olup, meme kanseri en sık kanserden ölüm nedenidir. Meme Dernekleri Koordinasyon Kurulu http://www.mdkk. org/memekanseri

SAĞLIK BAKANLIĞI KANSERLE SAVAŞ DAİRESİ BAŞKANLIĞI (Epidemiyoloji ve Korumu Şube Müdürlüğü) 2005 Yılı Türkiye Kanser İstatistikleri

T.C. Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Daire Başkanlığı ve Ulusal Kanser Danışma Kurulu Meme Kanseri Erken Tanı ve Tarama Kurulu, Ülkemizde meme kanserinin erken tanısı, kaydedilmesi, etkin tedavisi için çalışmalar yapmaktadırlar. Meme Dernekleri Koordinasyon Kurulu (MDKK) Mart 2007 tarihinde veri tabanındaki kayıtlı meme kanseri hasta sayısı 9500’ü geçmiştir.

Koruma-önleme Tıpta koruma (önleme), hastalıkların morbidite ve mortalitesini azaltan tüm aktivitelerdir. Primer koruma hastalığın gelişmesinden kaçınmayı açıklar. Sağlığın yükseltilmesi davranışları bu grup içinde yer alır. Sekonder koruma; hastalığın erken tanınması amacıyla yapılan aktivitelerdir. Üçüncül koruma; hastalığın negatif sonuçlarını azaltmak için yapılan aktivitelerdir. Hastalıkla ilgili komplikasyonların azalmasını sağlar ve bireyin fonksiyonlarının geri dönmesine yardımcı olur.

Kanser Önleme Araştırmaları Beslenme bilimi Hücresel ve moleküler biyoloji Enfeksiyon hastalıkları Cerrahi Hemşirelik Epidemiyologi Halk sağlığı Davranışsal tıp Tarama ve görüntüleme Farmakologi 8

“Kanıt; Bir şeyin doğruluğu, gerçekliği konusunda kanaat verici belge, delil, iz, argüman” (TDK Sözlüğü).

Kanıta Temelli Uygulama ; Bireyin bakımı hakkında karar vermede hemşirenin uzmanlığı, hastanın tercihleri ve değerlerinin birleşimi ile en iyi kanıtın kullanımını bütünleştiren problem çözme yaklaşımıdır (Potter&Perry,2009). Elde edilebilen en bilimsel kanıtları, uzmanlık ve hasta tercihlerini kullanarak klinik karar alma sürecidir(Kocaman,2003).

Kanıta temelli klinik karar verme Bireyin anemnezi, fiziksel tanılaması ve sağlık bakımı kaynakları KANIT Araştırma, kanıta temelli teoriler, klinik uzman ve liderlerin görüşleri KANIT Kanıta temelli klinik karar verme Klinik uzmanlık Bireyin tercihleri ve değerleri hakkında bilgi

Randomize kontrollü çalışma Vaka kontrol araştırmaları Kanıt piramidi Meta-Analiz Sistematik inceleme Randomize kontrollü çalışma Kohort araştırmaları Vaka kontrol araştırmaları Vaka raporları Hayvan araştırmaları 12 12

Meme Kanseri Risk Faktörleri Yaşın artması Birinci derece yakınında meme kanseri hikayesi BRCA gen mutasyonu Erken menarş, geç menapoz Doğum yapmamış olma ya da 35 yaşın üstünde ilk çocuğunu doğurma Hiç emzirmeme Kişisel meme kanseri hikayesi olma ya da benign meme hastalığına sahip olma Kilolu olma Düzenli egzersiz yapmama Hormon replasman tedavilerini uzun süre kullanma Oral kontraseptif kullanma Alkol alımı (1 bardak/gün) Meme ve göğüs kanserine ilişkin radyoterapi alma

Cinsiyet kadın olmak meme kanseri için güçlü bir risk faktörüdür Cinsiyet kadın olmak meme kanseri için güçlü bir risk faktörüdür. Kadınlarda erkeklerden 100 kat fazla görülür. Yaş meme kanseri için en güçlü risk faktörlerinden biridir.30 yaşındaki bir kadın için risk 250’de birdir. Çoğu meme kanseri menapozda teşhis edilir. Meme kanserlerinin %75’i 50 yaştan sonra görülmektedir. Muhtemelen yaşla birlikte DNA hasarı olmaktadır. Breast cancer risk factors: a review of the evidence. National Breast and Ovarian Cancer Centre 2009.

Zenginlik; meme kanseri sıklıkla batı ülkelerinde görülmektedir Zenginlik; meme kanseri sıklıkla batı ülkelerinde görülmektedir. Yüksek sosyoekonomik durum burada etkilidir. Yaşam tarzının etkilenmesi söz konusudur. Aile hikayesi; aile hikayesi önemlidir. Bir kadının annesi, kız kardeşi ya da kızı meme kanseri ise, riski iki kat artırır. Ayrıca over kanseri hikayesi de meme kanseri riskini artırır.

Memenin durumu; invaziv meme kanseri gelişen kadınlarda diğer memede de kanser gelişme oranı 2 ila 6 kez artar. Mamografide meme dokusunun dansitesinin artmış olması meme kanseri için güçlü bir risk faktörüdür.(4-6kez fazla) Endojen östrojenler menapoz sonrası kadınlarda östrojen dolamını fazladır. Meme kanseri riskini 2 kat artırır. Hormonal faktörler meme kanserini üzerine orta derecede etkili faktörlerdir.

Riski artıran faktörler Hormon tedavisi Kombine tedavi alan kadınlarda Risk %24 artmış (randomize kontrollü çalışma) İyonize radyasyona maruz kalma Sonuçlar değişken (kohort ve vaka kontrol çalışmaları) insidansı altı misli artırıyor. Şişmanlık (gözlemsel çalışma) 82 kilo üzerinde olan kadınlar 58 kilodan az olanlarla karşılaştırıldığında göreceli olarak 2.85 riski artıyor Alkol (kohort ve vaka kontrol çalışmaları) Risk %7 artıyor Breast cancer prevention www.cancer.gov

Sigara kullanımı Yetişkinlerde etkisi tartışmalıdır. Erken yaşta başlamak önemlidir. 20 yaşın altındaki içicilerde meme kanseri riskini % 30 - 80 arttırmaktadır. Sigara kanserin başlamasına ve devam etmesine neden olan birçok kimyasal maddeleri içermektedir.

Alkol kullanımı Her gün alkol alımı meme kanseri riskini %10 arttırıyor. Çalışmalarda erken yaşta alkol kullanımının meme kanseri riskini arttırdığını göstermektedir 35 yaşın altındaki kadınlarda riski iki kat artırıyor. Alkol kullanımı östrojen düzeyini artırır. Riski azaltmak için folik asit (B vitamini) verilebilir.

Riski azaltan faktörler Egzersiz (Prospektif gözlemsel ve vaka kontrol çalışmaları) Riski %30-40 azaltır Erken hamilelik (kohort ve vaka kontrol çalışmaları) 35 yaştan önce hamile kalanlarda risk %50 azalıyor Çocuğa sahip olan kadınlarda meme kanseri oranı çocuğu olmayan kadınlara göre %30 düşüktür. Emzirme (kohort ve vaka kontrol çalışmaları) Her 12 aylık emzirme %4.3 azaltıyor. Her doğum için %7 eklenir. Breast cancer prevention www.cancer.gov

Fiziksel aktivite Kadınlarda her yaşta meme kanseri riskini azaltmaktadır. Menstrual aktivite Egzersiz menarş yaşını arttırabilir. 2) Beden özellikleri Egzersiz vücut yağını azaltabilir. 3) Hormon düzeyleri Egzersiz östrojen düzeyini azaltabilir.

Riski azaltan faktörler Seçici östrogen reseptor modulatörleri (Randomize kontrollü çalışma) Menapoz sonrası meme kanseri riskini azaltıyor. Ayrıca tamoksifen yüksek riskli kadınlarda da riski azaltır. Riski % 50 azaltıyor. Aromatase inhibitörleri ya da inaktivatörleri Anastrozole tedavi yeni meme kanseri riskini %50 azaltıyor. (Kemik yoğunluğunu azaltarak kırıklara neden olabilir. Bilinç düzeyini azaltabilir). Profilaktik mastektomi Riski %90 azaltıyor. Profilaktik olarak overlerin alınması Riski %50 azaltıyor. Özellikle overlerin cerrahi olarak çıkarılması BRCA gen mutasyonu olanlarda %50 azaltıyor. Breast cancer prevention www.cancer.gov

Diğer Risk faktörleri Beslenme ve vitamin alımı Antiperspirantlar Çevresel kimyasallar Sigara Gece çalışma Meme implantları Sütyen

Beslenmenin ve Yaşam Tarzının Önemli Olduğuna Gösteren En Önemli Kanıt Japonya gibi meme kanseri insidansının düşük olduğu ülkelerden ABD’ne çocukluk çağında göç eden kızlarda meme kanseri insidansı artıyor ( İlk göç edende % 25 artış, ikinci nesilde ABD insidansı ile aynı ) Elias S.G; Cancer Causes Control 2007

Uygun diyet ile tüm kanserlerin % 30’nun önlenebileceği düşünülüyor World cancer Research Fund / American Association for Cancer Research: Food, Nutrition, Physical activity and the prevention of Cancer: A Global Perspective. Washington, D.C: AICR 2007

D VİTAMİNİ Yüksek dozda Kalsiyum ve D vitamini alımı premenopozal meme kanseri riskini düşürüyor McCullough ML. Breast Cancer Research 2007 Lin J. Arch Intern Med. 2007

Yüksek riskli kadınların belirlenmesi Meme kanseri riski yüksek olan kadınların daha titiz bir taramadan geçirilmesi gerekir Risk değerlendirme araçları kullanılmalıdır. Epidemiyolojik risk-değerlendirme modelleri (örneğin, Gail model) Genetik testler

Meme kanseri için yüksek riskli kadınlar BRCA gen mutasyonu Annesinde ya da kız kardeşinde 40 yaş yada öncesinde meme kanseri hikayesi olması Kişisel meme kanseri hikayesi olması, atipik hiperplazi gibi Çocukluk ya da gençlik döneminde radyasyona maruz kalma

Meme kanseri riskini hesaplamak için kullanılan yöntemler Claus Model –Claus modeli, Claus ve arkadaşları tarafından (1994), daha çok genetik meme kanseri riskini belirlemeye yönelik olarak geliştirilmiştir. On yıllık ve yaşam boyu meme kanseri riskini hesaplamaktadır. Yaş meme kanserine özel riski belirlemeye yardımcı olur. Anne ve babanın hikayesi, başlangıç yaşı, birinci ve ikinci derecedeki yakınların yaşı önemlidir. Claus EB, Risch N, Thompson WD, 1990;1991;1994; Gail MH, Brinton LA, Byar EP, et al, 1989; Tyrer J, Duffy SW, Cuzick J. Stat Med 2004; 23: 1111-1130

Meme kanseri riskini hesaplamak için kullanılan metotlar Gail Model –Gail ve arkadaşları (1989), tarafından kadınlarda meme kanseri gelişim riskini saptamak amacıyla geliştirilmiştir. Bu model, bireysel risk faktörlerini kullanarak kadının beş yıllık ve yaşam boyu meme kanseri riskini hesaplamaktadır. Gail Modeli, belirli yaştaki bir kadının meme kanserine yakalanma şansını tahmin eder. Menarş yaşı, çocuk sahibi olma yaşı, önceki biyopsileri ve birinci derece yakınlarındaki hikaye alınır Tyrer-Cusick Model – (2004) meme kanseri için kişisel risk faktörleri kullanılır.

Gail modeli- Hesaplanan Risk Faktörleri: Yaş Menarş yaşı İlk doğumu yaptığı yaş Birinci derece meme kanserli yakınlarının sayısı Önceki meme biyopsi sayısı Önceki meme biyopsisinde Atipik hiperplazi tesbiti Irk National Comprehensive Cancer Network (NCCN). Risk factors used in the modified Gail Model; 2007. Gail model meme kanseri risk değerlendirmede kullanılan değerlendirme aracıdır.bir kadının 5 yıllık hastalığın gelişmesi için riskler değerlendirilir.bu hesaplamada spesifik risk faktörleri temel alınır. Elmore JG, Fletcher SW. J of the NCI. 2006;98:1673-1675. National Comprehensive Cancer Network (NCCN). Risk factors used in the modified Gail Model; 2007. National Cancer Institute. Estimating breast cancer risk: questions and answers. Updated September 5, 2006.

5-yıllık Gail riski < % 1.66 = düşük risk 5-yıllık Gail riski > % 1.66 = yüksek risk Ulusal kanser Enstitüsü Meme Kanseri Rİski Değerlendirme Aracı: www.cancer.gov/bcrisktool

http://www.cancer.gov/bcrisktool/ 34

RİSK DÜZEYİ SIKLIK % Düşük 4721 94,4 Orta 246 4,9 Yüksek 19 0,4 MEME KANSERİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ 5000 OLGU KONYA KETEM 2008 RİSK DÜZEYİ SIKLIK % Düşük 4721 94,4 Orta 246 4,9 Yüksek 19 0,4 Çok Yüksek 14 0,3

Meme kanseri için risk belirlenmesinde Gail modeli Türk toplumunda meme kanseri için önemli olabilecek hormonal ve ailesel risk faktörlerini ortaya koymak ve Gail modelinin toplumumuzdaki güvenilirliğini değerlendirmek amaçlanmıştır. Tüm risk faktörleri değerlendirildiğinde 1. derece yakınlarda meme kanseri hikayesi, 2. derece yakınlarda meme kanseri hikayesi, nulliparite, emzirmeme ve yaş (p<0.05), anlamlı risk faktörleri olarak bulundu. Feza Y. Karakayali, Yahya Ekici, Şinasi Sevmiş, Sema Pehlivan,Zübeyde Arat, Gökhan Moray. Meme kanseri için risk belirlenmesinde Gail modeli . Ulusal cerrahi dergisi. 2007, Cilt 23,Sayı 4; 129-135

Applicability of the Gail model for breast cancer risk assessment in Turkish female population and evaluation of breastfeeding as a risk factor. Gail modeli Türk kadınları için uygun bulunmamıştır. Cemal Ulusoy, Ilknur Kepenekci, Kenan Kose,Semih Aydıntug, Ragıp Cam Breast Cancer Res Treat (2010) 120:419–424 DOI 10.1007/s10549-009-0541-8

Meme kanseri geni bulundu…. BRCA1 (BReast CAncer gene 1) 1990 yılında tanımlandı. 1994’de 17. kromozom üzerinde belirlenmiştir. BRCA2 1994 yılının sonlarında 13. kromozom üzerinde belirlendi. BRCA3?

Genetik testler Aile hikayesinden daha fazla riski tanımlayabilir. Meme kanseri gelişen kadınların %5-10’unda BRCA mutasyonu vardır BRCA mutasyonu olan kadınlarda yaşamları boyunca meme kanseri oranı %85, over kanseri oranı %60’dır.

Ailesinde meme kanseri hikayesi olan kadınlarda meme kanseri gelişme oranı 1.5–3.9 kez daha fazladır BRCA1 ve BRCA2 gen mutasyonu olanlarda olmayanlara göre meme kanseri görülme oranı 10-30 kat fazladır.

The Cochrane Collaboration Cochrane Reviews Cancer genetic risk assessment for individuals at risk of familial breast cancer. Ailesel meme kanseri hastalarının risk değerlendirmesi için olumlu sonuçlar bulundu. Risk değerlendirme hizmetleri hastanın meme kanseri korkusunun ve stresinin azalmasına, meme kanseri ve genetik hakkında bilgilerinin artmasına yardımcı olmuştur. Sivell S, Iredale R, Gray J, Coles B. Cancer genetic risk assessment for individuals at risk of familial breast cancer. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 2. DOI: 10.1002/14651858.CD003721.pub2

Yüksek riski olan kadınların takibi Klinik meme muayenesi Mamografi MRI Profilaktik cerrahi Önleyici kemoterapötik ilaçlar -Tamoxifen -Raloxifene

Meme kanseri taramaları Klinik meme muayenesi ek teşhis işlemlerine gerek duyulması ve teşhisin gecikmesi önemli istenmeyen sonuçlarıdır. Kendi kendine meme muayenesi meme kanseri mortalitesini azaltmaz. Breast cancer prevention www.cancer.gov

The Cochrane Collaboration Cochrane Reviews Regular self-examination or clinical examination for early detection of breast cancer Meme muayenesi yapan ve yapmayan 388,535 kadın üzerine yapılan çalışmada, meme muayenesinin meme kanseri mortalitesini iyileştirmediği bulundu. Ancak iyi huylu meme lezyonlarının ve biyopsi sayısında artış belirlendi. Günümüzde kendi kendine meme muayenesi ve fizik muayenesi önerilmemektedir. Bununla birlikte kadınlar meme dokusundaki değişikliklerin farkında olmalıdır. Bu durum meme kanseri mortalitesini azaltacaktır. Kösters JP, Gøtzsche PC. Regular self-examination or clinical examination for early detection of breast cancer. Cochrane Database of Systematic Reviews 2003, Issue 2. DOI:10.1002/14651858.CD003373

MAMOGRAFİ Mamografi (göğüslerin X ısını ile muayenesi) preklinik kanseri tespit edebilir yani elle hissedilebilir hale gelmeden ve semptomlara sebep olmadan önce tümörü tespit edebilir.

Meme muayenesinin taramada rolü nedir? Mamografi taramalarda tek başına yeterli değildir. Bazı meme tümörleri (% 5-7) meme muayenesi ile teşhis edilebilir. 49 49 49

Yüksek riskli kadınlarda tarama Mamografi taramaları 30 yaşta başlaması gerekir. Tarama aralığı kısa olabilir - 6 ayda bir gibi. MRI ve US eklenebilir. 50 50 50

Mamografi meme kanseri riskini azaltır mı? 51 51 51

Meme kanseri taramaları Mamografi 40-70 yaş arası kadınlarda kanser riskini azaltır. Mamografi meme kanseri mortalitesini azaltıyor İnvaziv meme kanserli kadınların %6-46’sının mamografisi negatif bulunmuştur. Özellikle genç ve meme yoğunluğu az olanlarda, ya da mukinous, lobular, hızlı büyüyen kanserlerde. Breast cancer prevention www.cancer.gov

Meme kanseri risk faktörlerinden biri de meme dokusunun yoğunluğudur. Beden kitle indeksinin düşüklüğü ile meme kanseri arasında bir ilişki vardır. Beden kitle indeksi düşük olanlarda kanser görülme oranı düşüktür. Hormon replasman tedavisi alanlarda meme dokusunun arttığı ve meme kanserine yakalanma şansını arttırmıştır. Fiziksel aktivitesi yüksek olan kadınlarda mamografideki meme yoğunluğunun düşük olduğu belirlenmiştir.

Hastanın hormon tedavisi alma hikayesinin tanımlanması gereklidir. Hormon tedavisi kullananlarda hiç kullanmayanlara oranla meme kanseri oranın %14 arttırdığı belirlenmiştir. Meme dokusunun artması sonucu mamografinin hassasiyeti azalmaktadır. Brian Cox , Rachel Ballard-Barbash, Mireille Broeders,•Emily Dowling, Nea Malila, ReneShumak ,Stephen Taplin, Diana Buist Diana Miglioretti . Recording of hormone therapy and breast density in breast screening programs: summary and recommendations of the International Cancer Screening Network. Breast Cancer Res Treat (2010) 124:793–800 DOI 10.1007/s10549-010-0893-0

Mamografi meme kanseri taramasındaki en iyi yöntem midir? Evet Tüm dünyada standart bir şekilde uygulanabilir. Kolayca kayıt edilebilir. Maliyet etkindir- girişim gerektirmez. Mikro kalsifikasyonları güvenli bir şekilde gösteren bir yöntemdir. 55 55 55

Mamografi taraması ne zaman başlar? Mamografik taramaların aralıkları nasıl olmalıdır? 56 56 56

Amerikan Kanser Birliği Meme kanseri erken tarama kılavuzu 40 yaştan itibaren yıllık tarama programları önermektedir. Klinik meme muayenesinin periyodik sağlık muayenesinin bir parçası olarak yapılması gerekir.20-30 yaşlarındaki kadınlarda her 3 yılda bir yapılmalıdır. 40 yaş ve üstü asemptomatik kadınlarda klinik muayenenin tercihen yıllık yapılması gerekir. 20 yaşlarında bir kadına kendi kendine meme muayenesinin yararları ve sınırlılıkları anlatılmalıdır. Kadınların memelerini nasıl normal hissettiklerini bilmeleri gerekir. Meme dokusunda değişiklik olduğunda sağlık kurumuna başvurulmalıdır. 57 57

40-49 yaşlarındaki kadınlar için mamografi seçildi ise, iki yılda bir taramadan geçmelerinin yanlış-pozitif sonuçları ve ek görüntülemeleri sınırlandıracağı belirtilmektedir. 50 ila 69 yaş arasındaki iki yıllık taramaların zararları azaltırken yararları arttırdığı belirlenmiştir. 70-74 yaşındaki kadınlara mamografi taraması kadınların genel sağlık durumuna ve eşlik eden hastalık durumuna göre karar verilir. Mortalite üzerine etkisi olmadığı belirlenmiştir ancak bu yaş grubunda düşükte olsa kullanılmaktadır Effects of Mammography Screening Under Different Screening Schedules: Model Estimates of Potential Benefits and Harms Ann Intern Med. 2009;151:738-747.

ULUSAL KANSER TARAMA STANDARTLARIMIZ • 50-69 yaş arası tüm kadınlara, her iki yılda bir, her iki meme için, mamografi filmi çekilir. • Mamografi filmleri iki radyoloji uzmanı tarafından ve birbirlerinden bağımsız olarak değerlendirilmelidir. • Asıl tarama metodu mamografi olmakla beraber, taramaya katılan her kadın hekim tarafından da muayene edilir. Ulusal Kanser Programı 2009-2015 T.C.Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Bşk. Nisan 2009

The Cochrane Collaboration Cochrane Reviews Screening for breast cancer with mammography Mammografi ile taranan ve taranmayan 600.000 kadını içeren çalışmada meme kanseri mortalitesinin muhtemelen azaldığı (%15) bulundu. Ancak mammografinin yararları ve zararları açık değildir hastalara bu konuda bilgi verilmelidir. Gøtzsche PC, Nielsen M. Screening for breast cancer with mammography. Cochrane Database of Systematic Reviews 2009, Issue 4. Art. No.: CD001877. DOI: 10.1002/14651858.CD001877.pub3

Dijital mamografi Daha düşük doz radyasyon verilmektedir. Kolay bir şekilde resimlenir ve bilgisayarda teşhis konulur. 61 61 61

Digital Mammography: The Promise of Improved Breast Cancer Detection Kevin D. Evans, PhD, RT(R)(M)(BD), RDMS, RVS, FSDMS     *Director/Assistant Professor, Radiologic Sciences and Therapy Division, The Ohio State University, Columbus, Ohio.     Address correspondence to: Kevin D. Evans, PhD, RT(R)(M)(BD), RDMS,RVS, FSDMS, Director/Assistant Professor, Radiologic Sciences and Therapy Division, The Ohio State University, 453 West 10th Avenue, 340 A. Atwell Hall, Columbus, OH 43210. E-mail: Kevin.Evans@osumc.edu. 62 62 62

Digital Mamografi- Avantajları : Meme büyüklüğü ne olursa olsun çoğu hastada kullanılır Görüntü sayısını azaltır-radyasyona maruz kalma azalır Daha doğru bir teşhis sağlar 63 63 63

Meme ultrasonografisi Mamografiden daha subjektiftir. Mikrokalsifikasyonları tanımlayamaz. Kayıt yapılması sorunludur. Tarama için yararlı değildir 64 64 64

Meme MRI Pahalıdır Mikrokalsifikasyonları tanılamada güvenli değildir. Mamografi yapılan yüksek riskli kadınlar için yararlı ek bir metottur. 65 65 65

Yüksek riskli kadınlarda meme kanserini tanımlamak için kullanılır MRI tümör tarafından etkilenen meme dokusunu tanımlamak açısında da kullanılır 66 66

Yüksek riski olan kadınların MRI taranması Kanıta dayalı göstergeler: BRCA mutasyonu olanlarda BRCA mutasyona sahip 1. derece yakını olanlarda Aile hikayesine göre meme kanseri riski %20-25 olan kadınlar Saslow D, CA Cancer J Clin 2007;57:75–89 67 67 67

Önleyici Kemoterapötik İlaçlar Tamoxifen ve Raloxifene Hem tamoxifen ve raloxifenin invaziv meme kanseri riskini azalttığı gösterilmiştir. Ann Intern Med. 2009;151:750-752.

Tamoxifen Tamoxifen Derin ven trombozu , pulmoner emboli, felç, iskemik atak hikayesi olan kadınlarda kullanılmaz. Başlangıçta ve yıllık olarak jinekolojik muayene yapılması gerekir. Anormal vajinal kanama bulgusuna bakılır American Society of Clinical Oncology 2009

Raloxifene Menapoz sonrası kadınlarda kullanılır. Derin ven trombozu , pulmoner emboli, felç, iskemik atak hikayesi olan kadınlarda kullanılmaz. Tromboembolik olaylar ve felç görülme oranını artırır. Endometrium kanseri artırır Katarakt ve göz problemleri Vajinal ve mesane problemleri görülebilir American Society of Clinical Oncology 2009

Tamoxifen ve Raloxifene Hastanın tromboembolizm riski değerlendirilir Hastaya bazı önerilerde bulunulur -sigarayı bırakma -kan basıncını düşük tutma -sağlıklı bir kiloya sahip olma -düzenli egzersiz yapma

Profilaktik cerrahi Yüksek riskli kadınlarda meme kanseri riskini %90 azaltır Kadınların bu karardan memnun olduğu görülmüştür Hasta beden görünümünden daha memnun. 1. Ahn J, et al. Arch Intern Med. 2007;167:2091-2102. 2. McTiernan A, et al. JAMA. 2003;290:1331-1336. 3.Chen WY, et al. Ann Intern Med. 2002;137:798-804.

Hemşirenin Rolü

Ne yapmalıyım?

Meme Sağlığı Dergisi 2008

Wellisch ve arkadaşları (1999), yaptıkları araştırmada birinci derece yakınlarında meme kanseri bulunan yüksek riskli kadınlara (n=33) verilen destek grup danışmanlığının kadınların, anksiyete ve depresyon semptomlarında azalma sağladığını bulmuşlardır Wellisch DK, Hoffman A, Goldman S, Hammerstein J, Klein K, Bell M. Depression and anxiety symptoms in women at high risk for breast cancer: pilot study of a group ıntervention. Am J Psychiatry 1999; 156: 1644–1645.

Rees ve Bath (2000) bireysel riskin doğru algılanması ve erken tanı uygulamalarına uyumun, korkuların azalmasında etkin olduğunu belirtmişlerdir Rees CE, Bath PA. Meeting the information needs of daughters of women with early breast cancer: patients and health care professionals as providers. Cancer Nursing 2000; 23: 71–79.

Chalmers ve arkadaşları (1996), birinci derece yakınlarında meme kanseri olan 55 kadınla yaptıkları kalitatif çalışmada, kadınların meme kanseri riskine uyumlarını; meme kanseri deneyimi ile yaşamak, bireysel risk algısının gelişmesi ve riske yönelik koruyucu davranışlar oluşturmuştur Chalmers K, Thomson K, Degner L. Information, support, and communication needs of women with a family history of breast cancer. Cancer Nursing 1996; 19: 204–213.

Meme kanseri riski yüksek olan kadınların ihtiyaçlarını değerlendirmek için yapılan bir çalışmada, kadınların kendi risklerini belirlemesini sağlayan bir form kullanılmış ve kadınların %75’inden alınan bilgiler ile meme kanserini önlemeye yönelik karar vermede etkili olduğu bulundu. Bu aşamada hemşirelerin verdiği danışmanlığın önemi belirtildi. Addressing the Support Needs of Women at High Risk for Breast Cancer: Evidence-Based Care by Advanced Practice Nurses ONF – VOL 29, NO 6, 2002

kadınların riski daha doğru anlamalarına yardımcı olabilir, Hemşireler, meme kanseri riski yüksek kadınların gereksinimlerinin belirlenmesi ve karşılanmasıyla; kadınların riski daha doğru anlamalarına yardımcı olabilir, güven vererek rahatlatabilir, bakımlarına ilişkin memnuniyet sağlayabilir. Danışmanlık, onların tarama rehberlerine uyumunu ve meme kanseri riski nedeniyle yaşadıkları anksiyeteyi azaltır Hurt GJ, McQuellon RP, Michielutte R, Conrad DM, Carter S, Anderson H. Risk assessment of first-degree relatives of women with breast cancer: A Feasibility Study. ONF 2001; 28 (7): 1097–1104

TEŞEKKÜRLER