İLK YARDIM

İlk yardımı gerektiren yaralanmaların başında %30 oranıyla TRAFİK KAZALARI İlk sırayı almaktadır. Bunu Tarım kazaları, ev kazaları , Spor yaralanmaları izlemektedir.             İlk yardım zamanında yapılmalıdır. Kazadan sonraki yarım saat içinde yapılan uygun ilk yardım ile yaşam kurtarma oranı artmaktadır.             ABD’ de yapılan bir araştırma sonunda Ambulans gelmeden önce halk tarafından yapılan Kalp durmalarında uygulanan ilk yardımla insanların %40’ı hayata döndürülmektedir. İlk yardım için Ambulans beklendiğinde bu oran %20’ye düşmektedir.

KAZALARIN ÖNLENMESİNDE VE AZALTILMASINDA DAHA AZ İNSANIN SAKAT KALMASINDA 4 ÖNEMLİ İLKE E EDUCATİON (EĞİTİM) E ENGİNEERİNG (TEKNİK KOŞULLAR) E ENFORCEMENT(YASAL DÜZENLEMELER) E EMERGENCY CARE-FİRST AİD (İLK VE ACİL YARDIM)

A. TANIMI Aniden hastalanan veya kazaya uğrayan kişinin hayatını kurtarmak ve doktora ulaştırılıncaya kadar, o andaki durumunun daha kötüye gitmesini önlemek için mevcut malzemelerle yapılan yardıma ilk yardım denir. İlk yardımı yapan kimse ne kadar bilgili olursa olsun doktorun yerini tutamaz. Bu husus unutulmamalıdır.

İLK YARDIMDA AMAÇLAR 1- Hayat kurtarmak 2- Durumunu korumak 3-  Sakatlıkları önlemek 

B. ÖNEMİ Yaşamı boyunca insan, ilkyardımı gerektiren durumlarla her zaman karşılaşabilir. Zamanında yapılacak basit ve etkili bir ilk yardımla hasta veya yaralının hayatı kurtarılabilir.

C. TEMEL İLKELER TEŞHİS: Teşhis için önce hastanın veya yaralının hikayesi öğrenilir. Sonra belirtiler ve bulgular saptanır.   TEDAVİ: Hasta için en uygun ilkyardım, zamanında ve zarar vermeden uygulanır. TAŞIMA: Teşhis ve tedavi yapıldıktan sonra en yakın sağlık kurumuna uygun koşullar içinde taşınır.

D. İLK YARDIMIN TEMEL KURALLARI: Hasta veya kazazedenin emniyetini sağlayın   Yatırıp, dinlendirin. Kaza yerini işaretleyin. Paniği önleyin, kalabalığı dağıtın. Temiz hava sağlayın, hastayı sıcak tutun, sıkı giysilerini gevşetin. Hasta veya kazazedeyi iyice muayene edin.

Müdahaleyi süratle, sakin ve gerektiği kadar yapın.   Düzenli solunum sağlayın. Kanamayı durdurun. Şoku önleyin. Bilinci yerinde olmayanlara yiyecek ve içecek vermeyin Gerekiyorsa tıbbi tedavi için doktor sağlayın. Bilmediğiniz durum varsa, ısrar etmeyin.

Kısaca; İlk yardım , yaşamı tehdit eden acil durumlarda orada bulunan kişi ve kişiler tarafından eldeki olanaklarla gerçekleştirilen hayat kurtarıcı girişimlerdir.

Tıbbi anlamda acil; Bireyin fiziksel ya da duygusal yönden tehlike içinde bulunduğuna inanılarak hasta ve ailesine gereksinim duyduğu tıbbi bakımın verilmesidir. İşlevleri ve bütünlüğü, yaşamı tehlikeye sokacak şekilde bozan etkilere karşı, vücudun geliştirdiği yanıtların yetersiz kaldığı durumlar acil tıbbi bakım girişimleri gerektiren durumlardır. Acil verilecek sağlık hizmeti, acil durumun oluştuğu yerde başlayan ve gerektiğinde rehabilitasyon aşamasına kadar devam eden birbirine bağlı çeşitli hizmetlerden oluşan bir zincirdir.

Bu hizmet zincirinin halkalarını: Acil olay yerinde ilk yardım, Taşıyıcı ve hastane ile haberleşme, Acil Bakım bölümüne taşıma organizasyonu, Acil Bakım bölümünde ilk acil girişimi, Acil tedaviden sonraki hastane tedavisi ve bakım oluşturur.

Acil Tedavi ve Bakımın Tarihçesi 1863’den sonra ilk yardım ve tıbbi yaralı taşımacılığı hizmetleri Kızılhaç tarafından başlatılır. 19. ncu yüzyılın ikinci yarısında ilk ‘Halk Kurtarma Servisi’ Almanya’da kurulur. İlk yardımın kurucusu ESMARCH’tır. 1823-1908 yılları arasında yaşayan ve adı ile anılan bandajla birçok kişiyi kurtaran Alman Esmarch, ilk yardımın önemi ve kuralları üzerinde durmuştur.Savaşta yaralanan kişilere bakım vererek ilk yardımın önemini ortaya koymuştur.

1863’de İsviçre’de Kızılhaç teşkilatı kurulur ve 1864’de Cenevre sözleşmesi ortaya çıkar. 1865’de Osmanlı İmparatorluğu bu sözleşmeyi imzalar.

Hilal-i Ahmer Cemiyeti 1867’de Cenevre Antlaşması gereğince Türkiye’de Kızılhaç gibi iş görecek olan Hilal-i Ahmer (Kızılay) cemiyeti (derneği) kurulmuştur. Türk Hilal-i Ahmer Cemiyeti Osmanlılar zamanında yaygın teşkilatlanma yapamamıştır. Türk Hilal-i Ahmer Cemiyeti 1911’deki İstanbul Aksaray yangınında ilk yardım ekipleri kurdu, aş ocağı açtı, evleri yananlara barınma yerleri sağladı, yaralı ve hastaları tedaviye aldı. Bu bakımdan ülkemizdeki ilk yaygın ve teşkilatlı ilk yardım hizmetlerinin başlangıcı 1911’de kabul edilir. Dernek askeri sağlık teşkilatı ile iş birliği yaparak Trablus, Çanakkale, 1.Dünya ve Kurtuluş Savaşında yararlı hizmetler verdi. 1925’te Cumhuriyet’in ilanından sonra Hilal-i Ahmer Cemiyeti Türkiye’de ilk hasta bakıcı ve hemşire okulunu açtı. 1935 te derneğin adı “TÜRK KIZILAY DERNEĞİ” adını aldı.

Kaza Nedenleri

Bilgisizlik, Sorumsuzluk, Panik, Şiddet, Telaş, Eğitimsizlik, Umursamazlık, İhmalkarlık, Dikkatsizlik, Heyecan.

İlk yardımın üç özelliği vardır;

1-Olay yerinde veya (hastaneye getirilenlerde) hastanede yapılır. 2-Olay yerinde bulunanlar veya kendisi tarafından yapılır. 3-Olay yerinde bulunan (iş yeri, okul, ev, otomobil) araç gereçlerle yapılır.

İlk yardım gerektiren durumlar üç grupta toplanabilirler; 1-Doğal afetler 2-Kazalar 3-Bazı hastalıklar

Ayrıca; 1- Solunum ve kalp durması 2- Kanamalar, yaralanmalar, şok 3- Yanıklar 4- Kırıklar ve çıkıklar 5- Komalar 6- Zehirlenmeler

İLK YARDIMIN HEDEFLERİ

SOLUNUMUN SAĞLANMASI: Solunum inspirasyon ve ekspirasyondan oluşur.Yetişkin bir insanda solunum sayısı hareket sırasında yorgunlukta, stres ve vücut ısısının arttığı durumlarda sıklaşır. Zor solunum yapanlarda solunum sağlamak amacıyla başı yana çevrilir. Solunum durmuş ise yapay solunuma başlanır. KANAMANIN DURDURULMASI: Kısa sürede kanın %20’sinin kaybedilmesi hayatı tehlikeye sokar. ŞOKUN ÖNLENMESİ: YARANIN DIŞ ETKENLERDEN KORUNMASI: Yaralar bandaj tekniğine uygun olarak sarılmalı ve tespit edilmelidir. VÜCUT ISISININ KORUNMASI: Vücut ısısını korumak için battaniye, palto, ceket v.b. kullanılır.

UYGUN POZİSYON: Kazazede bulunduğu durumdan alınarak ikinci bir kazanın olmayacağı güvenli bir yere alınır.Sonra olası komplikasyonları önleyecek şekilde pozisyon verilir. HABER VERME VE İLETİŞİM SAĞLAMA: En hızlı haberleşme aracı ile kazanın olduğu yer , kazanın türü , yaralı sayısı ve yaralıların genel durumları hakkında açık ve yeterli bilgi verilir. Haber öncelikle Hızır Acil Servislerine (112), Karayolları istasyonlarına, Polis (155), Jandarma Karakollarına(156) ve İtfaiyeye (110) bildirilir. SEVK ETME: Kişinin kaza yerinden güvenli bir yere alınması , gerekli ilk yardımın yapılmasında sonra en yakın sağlık kuruluşlarına gönderilmesidir. İlk yardım sevk sırasında da devam edilir.

İLK YARDIMCININ ÖZELLİKLERİ

1. Özel ‘ilk yardım eğitimi’ almış olmalı, 2. Soğukkanlı olmalı ve paniği önlemeli, 3. Dikkatli olmalı, 4. Daima yavaş, anlaşılır ve açık olarak konuşmalı, 5. Kişiler arası ilişkilerde saygılı olmalı, 6. Kazazedeyi yada hasta kişiyi değerlendirmeli, 7. Çabuk ve doğru karar verme yeteneğine sahip olmalı, 8. Kendinden ve bilgilerinden emin olmalı,

9. Standart ilk yardım bilgilerine ve uygulamalarını doğru yapabilme becerisine sahip olmalı, 10. Eldeki olanakları ve malzemeleri en etkin şekilde kullanılabilmeli, 11. Paniğe kapılmamalı, ümitsizlik belirtileri göstermemeli, 12. Psikolojik destek sağlayabilmeli, 13. Doğru olmayan uygulamalardan kaçınmalı, 14. İlk yardımcı hiçbir zaman kendi can güvenliğini tehlikeye atmamalıdır, 15. Sağlık personeli olay yerine geldiği anda, onun yardımcısı durumuna gelmelidir.

İLK YARDIMIN TEMEL İLKELERİ Bu hizmetlerin baş harfleri T olduğu için ilk yardımın 6T ilkesi diye özetlenmektedir. Bunlar;

1-TEDBİR VE KURTARMA: İlk iş ne olduğunu hızla değerlendirerek kendimizi ve kazazedeyi korumak ve yaralıyı yada kazazedeyi olay yerinden güvenle uzaklaştırmaktır (örn:elektrik kazasında şalter kapatılır).

1 TEDBİR Hasta ve yaralılarla ilk olarak karşılaşan bir insanın önce vakayı değerlendirip, hayatı tehdit eden durumlara karşı ilkyardım olarak, neler yapılması gerektiği konusunda hızlı bir şekilde karara varması gerekir. - Kaza yerine ulaşan ilk kişi tarafından uygulanır - Kendisini ve kazazedenin hayatını tehlikeye atmaması - Yangına maruz kalan kişi temiz havaya çıkarılmalı - Araçlar yolun sağına park edilmeli - Reflektörler 150 m den görülecek şekilde öne ve arkaya konmalı - Yolun ortasında yatan hastalar tekniğine uygun şekilde kaldırılmalı

2-TANI: Ne zaman , nerede, nasıl, ne oldu ve ne yapıldı durumlarının içeren “Ne” soruları sorulur. Gözlem ve muayene önemlidir.

İLK VE ACİL YARDIM 5 N 1) NE ZAMAN OLACAĞI BELLİ DEĞİLDİR NASIL OLACAĞI VE NASIL GELİŞECEĞİ BELLİ DEĞİLDİR 3) NEREDE OLACAĞI BELLİ DEĞİLDİR 4) NE ŞİDDETTE VE NE KADAR ZARARLI OLACAĞI BELLİ DEĞİLDİR 5) NE KADAR KİŞİNİN ZARAR GÖRECEĞİ BELLİ DEĞİLDİR

TANI HASTANIN SOLUK ALIP ALMADIĞI NABZININ OLUP OLMADIĞI HAREKET EDİP ETMEDİĞİ VUCÜT ISISI KANAMA OLUP OLMADIĞI VÜCUDUNDA EZİLME YANIK KIRIK VE MORARMA OLUP OLMADIĞI KONTROL EDİLİR.

3-TEDAVİ: Bu hayat kurtarıcı tedavidir. A (AİRWAY):Hava yolunu açmak ve açık tutmak B (BREATİNG):Soluk alıp vermeyi sağlamak ve yapay solunum C (CİRCULATİON):Kalp çalışmasının ve kan dolaşımının sağlanması.

İLKYARDIM İÇİN HABERLEŞME İşaretin Acil Anlamı Taşıması : 3 kez tekrarlanan bütün işaretler acil yardım işareti olarak algılanır. Örn. 3 ateş, 3 duman çıkaran küme, 3 kez ışık verme vb.  Her 3 ses veya ışık işaretinden sonra 1 dakika ara verilip tekrarlama yapılır.  

4-TELEKOMİNASYON : (Haber verme) Kaza ve acil hasta hakkında ilk 3T’yi yaptıktan sonra daha yetkili acil yardım ekibini çağırmaktadır. a-112 Hızır acil servisi b-154 Alo trafik c-155 Polis d-156 Jandarma e-110 İtfaiye

KAZAYI HABER VERME Yardım çağrısında bilgiler kısa net ve anlaşılır olmalıdır Olay yeri (yer adı, numarası, cadde ismi, ve kolay tarifi verilmelidir) Arama yapılan telefon numarası Olayın ne olduğu (kalp krizi, koma, trafik kazası) Yardıma ihtiyacı olan kişi sayısı Hasta durumu Hastaya hangi yardımı uyguladınız (KPR veya defibrilasyon) Diğer bilgiler Aranan Telefon kapatılır, meşgul edilmez

5-TRİAJ(Ayırma): Hangi yaralı ve hastaya tedavide öncelik verilebilmesi için karar vermedir

TRİAJ

TRİAJ Fransızca sıraya koyma seçme anlamında İlk kez Fransız yün tüccarları kullanmış Napolyonun şef cerrahı LARREY tarafından savaş alanındaki yaralıları sınıflara ayırmak için kullanılmış

Triaj Faktörleri Yaralanmanın ağırlığı Tıbbi kontrol Zaman ve uygun hastane

Bir saat içerisinde ölmesi çok muhtemel olan yaralılar Bir saat içerisinde ölmesi çok muhtemel olan yaralılar. Bu gruptakiler uygun tedavi edildiklerinde yaşama şansına sahiptirler Henüz ölmemiş ancak yaşama olasılıkları çok azalmıştır. Kaynaklar yeterli düzeye gelmedikçe öncelikli müdahale yapılmaz. Kaynaklar yeterli ise Kırmızı kabul edilir.Yetersiz ise siyah kabul edilir 1-12 saat içinde müdahale edilmezse ölme olasılığı bulunan ve sekel ile iyileşen grup .Acil değil, öncelikli değerlendirilir Tedavi edilmezlerse ölmezler. Yaralanmaları sekelsiz iyileşir. Ölüler için kullanılır. Kaynaklar yetersiz ise maviler siyah kabul edilir.

Yaralıları Taşımadaki Öncelik Sırasına Göre Ayırma (Triaj) 1.Derecede Öncelikli Vakalar Solunum zorluğu olanlar, Kalp atışları zayıflamış olanlar, Önemli boyutta yüz ve boyun çevresi yaralı olanlar, Açık veya kapalı göğüs yaralanması olanlar, Şoka girmiş veya girmekte olanlar, Ağır kanamalı, yanık yarası olanlar, Solunum yolu zehirlenmesi olanlar, Ağır sıvı-elektrolit kaybı olanlar, Hipotermi veya hipertermisi olanlar.

2.Derecede Öncelikli Vakalar Karın bölgesi yaraları olanlar, Açık veya kapalı kırıkları olanlar, Fazla sayıda açık veya kapalı yarası olanlar, Orta derecede vücut ısısı düşük olanlar, Kafa yaralanması geçirmiş olanlar, Donmakta olanlar.

3.Derecede Öncelikli Vakalar Basit yaralanma ve kırıklar, Küçük yanıklar, Burkulma ve çıkık durumu olanlar.

4.Derecede Öncelikli Vakalar Ölmüş veya ölü durumunda olanlar.

6-TAŞIMA: Hasta ve yaralıların normal araç ve gereçlerle yada ambulansla en yakın hastaneye gönderilmesidir.

TRANSPORT HASTA VE YARALININ MEVCUT ŞARTLAR İÇİNDE EN KISA ZAMANDA VE EN İYİ ŞARTLAR İÇİNDE EN YAKIN ACİL YARDIM MERKEZLERİNE NAKLİDİR. TAŞIMADA GENEL İLKELER 1. YARALIYA DAHA FAZLA ZARAR VERMEME 2. YARALIYI GEREKLİ OLMADIKÇA YERİNDEN OYNATMAMA VEYA ÇOK FAZLA HAREKET ETTİRMEME 3. YARALININ VUCUDUNU BİR BÜTÜN OLARAK HAREKET ETTİRME 4. AŞIRI HAREKET VE ZORLAMALARDAN KESİNLİKLE KAÇINMA

Hasta ve yaralı taşıma DİKKAT ZORUNLU HALLERDE Yaralının Kaza ortamından çıkarılması Trafik kazaları Gaz zehirlenmeleri Yaralının kaza ortamından doğru şekilde kurtarılması

Yaralının kaza ortamından çıkarılması Bir yaralı araçtan ideal olarak en az üç kişi ile baş, boyun ve gövde ekseni korunarak çıkarılır. Oturur pozisyondaki yaralılarda, tekniğine uygun yapılırsa, tek kişi ile de ideale yakın çıkarılabilir. Çokça yapılan kucaklama hareketi sakıncalıdır. Araç yan yatmışsa ya da dengesi iyi değilse, aracın güvenliği sağlandıktan sonra yaralılar araçtan çıkarılır.

Taşıma teknikleri

Taşıma teknikleri

YARALIYA VERİLECEK POZİSYONLAR a)Kafa yaralanmalarında:Hasta yarı oturur duruma getirilir. Şahsın hangi kulağından kan geliyorsa, o taraf altta kalacak şekilde yan yatırılır. Hastanın burnu kanıyorsa hasta oturtulur, başı hafif öne doğru eğilir.

YARALIYA VERİLECEK POZİSYONLAR b)Göğüs yaralanmalarında:Hasta yarı oturur veya oturur duruma getirilir. Yaralı taraf üzerine hafifçe yatırılır.Elbiseleri gevşetilir.

3 - YARALIYA VERİLECEK POZİSYONLAR c)Karın yaralanmalarında:Hastaya verilecek pozis-yon yaranın yönüne göre değişir, Boyuna yaralanmalarda hasta sırtüstü yatırılır, ayakları uzatılır. Enine yaralanmalarda sırtüstü yatırılır, dizler karına doğru çekilir.

YARALIYA VERİLECEK POZİSYONLAR d)Omurga, kalça ve bacaktaki kırıklarda:Hasta sırtüstü yatırılır.

YARALIYA VERİLECEK POZİSYONLAR e)Şok durumunda: Hasta şok pozisyonuna alınır.

YARALIYA VERİLECEK POZİSYONLAR f)Komadaki hastalar, kusan hastalar, solunum yolu ile zehirlenenler, solunum zorluğu olanlar: Aşağıdaki Sabit Yan Yatış Pozisyonu'na alınır.