CÜMLE TÜRLERİ

CÜMLE TÜRLERİ Cümleler, taşıdıkları, özelliklere göre çeşitli isimleri adlandırılır. Yüklemin türüne göre de değerlendirilir. Bu bakımdan cümle türleri konusu dört başlıktan incelenir.

Cümle Türleri Yüklemine göre Öğelerin dizilişine göre Yapısına göre Anlamına göre

YÜKLEMLERİNE GÖRE CÜMLELER a)İsim Cümlesi: Yüklemi isim veya isim soylu sözcüktür. Örnek: Bu hocanın dersi çok sıkıcıydı. NOT:Fiilimsiler yüklem olursa cümle isim cümlesidir Örnek:Tek suçu bize inanmaktı

b):Fiil Cümlesi: Yüklemi çekimli eylem olan cümlelerdir. Örnek: Dil, toplumun anlaşma ihtiyacından doğmuştur.

ÖĞE DİZİLİŞİNE GÖRE CÜMLELER a) Kurallı Cümle: Türkçe’mizde kurallı cümlelerde öğelerin sıralanışı şöyledir. özne + tümleç + yüklem Yüklemi sonunda olan cümlelere kurallı cümle denir. Örnek:Mutluluk, herkese göre değişen bir kavramdır.

b) Devrik Cümle: Yüklemi ,cümle sonunda bulunmayan cümlelerdir. Örnek: Gidiyor, on yedi milyon kişi takmış peşine.

Ayraç Cümlesi:(Parantez Cümlesi) İçinde ana söz veya ara cümle bulunan cümledir. Örnek: Yıllar önce galiba daha evlenmemiştim.

c) Eksilti Cümle: Bir öğesi eksik bırakılan cümledir. Örnek: Oğlan dayıya ,kız halaya

YAPILARINA GÖRE CÜMLELER 1.Basit Cümle: Tek bir yargıyı içeren cümledir.İçinde yan cümlecik, iç cümle gibi unsurlar bulunmaz. Örnek: Bu sanatçı, resimlerde soyut konuları anlatıyor Yüklem

2. Bileşik Cümle a) Giriş Bileşik Cümle b)Kaynaşık Cümle c)Koşullu Bileşik Cümle d)‘Ki’ li Bileşik Cümle e)Katmerli Bileşik Cümle

A. Girişik Bileşik Cümle Yan cümleciği isim- fiil , sıfat- fiil ve zarf-fiil gibi fiilimsilerle kurulan cümledir. Örnek: Şehir yaşamına bir türlü ayak uyduramayan dedem, tası tarağı Yan Cümlecik toplayarak köye dönmüş. Temel Cümle

B. Kaynaşık Cümle Yan yargısı bir iç cümleye dayalıdır. ÖRNEK:Bu kış, soğuk olacak, görünüyor. iç cümle(z.t)

C. Koşulu Bileşik Cümle Yan yargısı koşul ya da dilek kipindedir. Örnek: Bu sınavı kazanırsam Avrupa’ ya gideceğim.

“Kİ”Lİ BİLEŞİK CÜMLE İki cümlenin “ki” bağlacıyla birbirine bağlanması. Örnek:Öyle sanıyorum ki bu kış çok kar yağacak.

KATMERLİ BİLEŞİK CÜMLE En az iki yan yargısı olan cümledir. Örnek:Delikanlı odadan çıkarken (1)”bu maaş bana yetmiyor.” diyordu.(2)

SIRALI CÜMLE Tek başlarına yargı taşıyan birden çok cümlenin virgül yada noktalı virgülle art arda sıralanmasıdır.

a)Bağımsız Sıralı Cümle: Öğe ortaklığı yoktur Örnek:Yağmur yağdı, çiftçilerin hepsi sevindi.

b)Bağımlı Sıralı Cümle:Herhangi bir öğe ortaktır. ÖRNEK:Oğlan dayıya, kız halaya çeker.(Yüklem) ÖRNEK:Gazeteyi okudu, masanın üzerine koydu.(B.N.)

c)Açıklamalı Sıralı Cümle: ÖRNEK:Seviyorum bu şehri:İnsanları çok kibarmış. ÖRNEK:Neden hoşlanmadığımı söyleyeyim:Kendini çok beğeniyor.

d)Karma Sıralı Cümle: Bağımlı ve bağımsızların karmasından oluşur. ÖRNEK:Fırtına eteğinden çekiyor, karnına bastırıyor ve uçuşan karlar göz kapaklarına yapışıyordu.

ANLAMLARINA GÖRE CÜMLELER a)Olumlu Cümle: Eylemin yapıldığını yada yapılmadığını anlatan cümledir. ÖRNEK:Ziyaretine gittiğim hasta, oldukça bitkindi.

b)Olumsuz Cümle: İşin, oluşun, durumun gerçekleşmediğini anlatan cümlelerdir.”Yok, değil,-sız” isim cümlelerinde; “- me, - ma” fiil cümlelerinde olumsuz yapar. ÖRNEK:O gün sen yoktun.

NOT: 1)Biçimce olumlu cümle anlamca olumsuz olabilir. ÖRNEK:Bu şehirde kolaysa gel de sen yaşa.(Yaşayamazsın) 2)Biçimce olumsuz bir cümle, anlamca olumlu olabilir. ÖRNEK:Aslında konuyu anlamıyor değil.(Anlıyor)

c)Soru Cümlesi: “-miş” soru edatı, soru sıfatı, soru zamiri ve soru zarfıyla yapılır. ÖRNEK:Kitaptaki bütün soruları çözdünüz mü? ÖRNEK:Bunlardan hangisini istiyorsunuz?

Sözde Soru Cümleleri: Cevap gerektirmeyen soru cümleleridir. ÖRNEK:Böyle kişilere kim güvenir? ÖRNEK:Bu maaşla geçinilir mi?