YANMA VE YANGIN BİLGİSİ KOCAELİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ İTFAİYE EĞİTİM MERKEZİ YANMA VE YANGIN BİLGİSİ KOBİTEM 2009

YANMA – Yanabilen madde (yakıt) ile havanın (yükselt gen madde) karşılıklı etkileşiminin sonucunda ortaya çıkan ve ısı ile ışık verme özelliği olan fizikokimyasal tepkime. KOBİTEM-2009

ÖNEMLİ TERİMLER KAYNAMA NOKTASI:Buhar basıncı atmosfer basıncını aştığı zaman maddenin edindiği ısı değeridir.(Sıvı gaza dönüşür.) KALORİ:Bir gram suyun ısısını bir santigrat derece yükseltmek için gereken ısı. YANMA NOKTASI:Sıvı bir yakıtın bir kez ateş aldıktan sonra sürekli yanmayı beslemeye yetecek oranda buhar üreteceği ısıdır. ALEV YAYILMASI:Tutuşma kaynağından başlayarak alevlerin hareketini ifade eden bir terimdir. KOBİTEM-2009

ÖNEMLİ TERİMLER PARLAMA NOKTASI:Sıvı bir yakıtın yüzeye yakın havayla ateş alabilir bir karışım oluşturmaya yetecek buharlar çıkardığı minimum ısı değeridir.Bu ısıda ateş almış buharlar parlayacak ancak yanmaya devam etmeyecektir. KOBİTEM-2009

ÖNEMLİ TERİMLER ISI:Sıcaklığı yükselten enerji biçimidir.Örnek:Civa sütunun cam bir termometrede içerisinde genleşmesi için gereken ısı miktarı gibi. TUTUŞMA SICAKLIĞI:Ayrı bir ateşleme kaynağı olmaksızın,kendi kendisini besleyen yanmayı başlatmak için hava içerisindeki bir yakıtın ulaşması gereken minimum sıcaklık. KOBİTEM-2009

KOBİTEM-2009

Yanmanın 3 koşulu KOBİTEM-2009 YAKIT YÜKSELTGEN MADDE ISI KAYNAĞI Yanıcı gaz Yanıcı sıvı Yanıcı katı nesneler havadan gelen oksijen Uygun güç ve dereceye sahip ısı kaynağı YAKIT YÜKSELTGEN MADDE ISI KAYNAĞI Yanmanın sürekliliğini sağlayan KÖKLER KOBİTEM-2009

YANGIN : Yangın ise kontrolümüz dışındaki yanma olayıdır. Gerekli olan şartların meydana gelmesinden oluşan şekle “YANGIN ÜÇGENİ” adı verilir. YETERLİ OKSİJEN YETERLİ ISI YANICI MADDE KOBİTEM-2009

Temiz havada %20.9 oksijen var. Yanmanın oluşabilmesi için bu oran %16 olmalı. Oran %14 ‘ün altına düşerse yanma ALEVLİ olmaz. 51 bar basınçta ve -119 derecede sıvılaşır. KOBİTEM-2009

HAVA İÇERİSİNDEKİ MEVCUT GAZLAR % 78.1 Azot. % 20.9 Oksijen. % 0.93 Argon. % 0.03 Karbondioksit ve diğer gazlar (neon, helyum, kripton, kresnon) ortamda bulunan havayı oluştururlar. KOBİTEM-2009

2-ISI ENERJİSİ KAYNAKLARI 2.1-Kimyasal 2.2-Elektriksel 2.3-Mekanik 2.4-Nükleer 2.5-Dogal KOBİTEM-2009

2.1-KİMYASAL ISI ENERJİSİ a-Yanma Isısı:Yanma reaksiyonunun ürettiği ısı. b-Kendiliğinden ısınma:Organik bir maddenin dış havanın etkisi olmaksızın ısınmasıdır.Bir ısınma reaksiyonunun hızı her 19 derece ısı artışıyla iki katına çıkar. c-Bozulma ısısı:Bileşiklerin genel olarak bakteri hareketleri nedeniyle bozulmaları sebebiyle ortaya çıkan ısıdır. d-Çözülme ısısı:Maddenin bir sıvı içerisinde çözülmesiyle serbest kalan ısıdır. KOBİTEM-2009

2.2-ELEKTRİKSEL ISI ENERJİSİ a- Dirençli ısıtma:Tel veya cihaz gibi bir iletkenden geçen elektrik akımının ürettiği ısıdır. b-Di elektrik ısınma:Elektrik kablosu bir nesnenin etrafına sıkıca sarıldığı zaman dirençli ısınma meydana gelir. c-Kaçak akım ısıtması:Bir tel bütün akımı kapsayacak şekilde yeterince izole edilmediği zaman meydana gelir. KOBİTEM-2009

d-Arklaşmadan kaynaklanan ısınma:Akım akışı kesildiği zaman meydana gelen bir elektrikle ısınma türüdür. e-Statik elektrik:Bir yüzeyde pozitif diğer yüzeyde negatif şarj ile oluşur. KOBİTEM-2009

2.3-MEKANİK ISI ENERJİSİ Sürtünme:İki yüzeyin birbirine değerek hareket etmesi sonucu meydana gelir. Sıkışma:Bir gaz sıkıştırıldığı zaman meydana gelir.Örnek:Dizel motorlar,SCBA şişelerinin doldurulması. KOBİTEM-2009

2.4-NÜKLEER ISI ENERJİSİ Atomlar bölündükleri veya birleştikleri zaman ısı enerjisi oluşur.Kontrollü bir ayarlamayla atom bölünmesinden buhar türbinlerini tahrik etmek ve elektrik üretmek için su ısıtmak amacıyla yararlanılır. KOBİTEM-2009

2.5-DOĞAL ISI KAYNAKLARI Güneş:Elektromanyetik radyasyon şeklinde yaydığı enerjiye güneş enerjisi denir. Volkan:Magmanın püskürmesi. Yıldırım:topraktan buluta,buluttan buluta veya buluttan toprağa milyonlarca volt elektrik deşarjıyla (33.300 C) oluşur. KOBİTEM-2009

3.1-Tutuşma özelliğine göre yanıcı maddeler 3-YANICI MADDE 3.1-Tutuşma özelliğine göre yanıcı maddeler 3.2-Doğadaki özelliğine göre yanıcı maddeler KOBİTEM-2009

3.1-Tutuşma özelliğine göre yanıcı maddeler Zor tutuşan maddeler: Yün,saç,tüy vb. Kolay tutuşan maddeler: Kağıt,saman vb. KOBİTEM-2009

3.2-Doğadaki özelliğine göre yanıcı maddeler Katı,Sıvı,Gaz. 3.2.1.KATI YANICILAR Katı maddelerin, tutuşabilirliğini önemli ölçüde etkileyen faktör maddenin yüzey-kütle oranıdır. (Örneğin; talaşla odun parçasını karşılaştırabiliriz. Örneğin; Parafin, mum vs.... Bazıları ise doğrudan buhar haline geçerek yanarlar. Örneğin; Naftalin gibi... KOBİTEM-2009

3.2.1.1-Normal Katı Yanıcı Maddeler : Ağaç,tahta,mobilya vb. 3.2.1.2-Hafif ve Aktif Metaller: Oldukça tehlikeli katı maddelerdir. Bulunmuş oldukları fiziksel büyüklükten başlayarak, saflıkları ve içinde bulundukları koşullara göre tehlike yaratan maddelerdir. Yanma esnasında, sodyum, potasyum, magnezyum gibi metaller suyla birleştiklerinde şiddetli reaksiyona girerek patlama şeklinde tehlike yaratırlar. KOBİTEM-2009

3.2.1.3-Yanıcı Katı Madde Tozları : Tekstil tozları, gıda tozları, metal tozları, katı yakıt tozları, ağaç ürünleri tozları bitkisel tozlar vb.. 3.2.1.4-Tehlikeli Katı Kimyasal Maddeler : Bu maddeler kendi kendine yanabilen sudan nemden ve havadan etkilenerek reaksiyona girerek tehlike yaratan maddelerdir. Sodyumpolisülfat, karpit, fosfor ve yüksek oksidan maddeler bu sınıfa girerler. KOBİTEM-2009

3.2.2.YANICI SIVILAR Sıvılar normal koşullarda maddenin ara halidir. Sıvıların suya göre yoğunluğuna özgül ağırlık denir. Suyun değeri 1’dir. Özgül ağırlığı 1’den az olan sıvılar sudan daha hafif, 1’den fazla olanlar ise daha ağırdır. Sıvının yoğunluğu 1 ise su ile eşit olarak karışır. Bir çok sıvının özgül ağırlığının 1 den azdır.Bu demektir ki itfaiyeci parlayıcı sıvı ateşin üzerine uygun olmayan şekilde su sıkarsa,tüm yangın suyun üzerinde yüzecek ve yoluna çıkan her şeyi tutuşturacaktır. KOBİTEM-2009

3.2.3.YANICI GAZLAR Diğer yanıcı maddelere nazaran daha kolay ve daha hızlı yanarlar. Oksijenle temasları çok küçük oranlarda olmalıdır yoksa yanmaları patlama şeklinde gerçekleşir. 3.2.3.1-Yanabilen ve Alevlenebilen Gazlar: Normal koşullarda havanın oksijeni ile belirli oranlarda karşılaştıklarında alevlenme ve yanma özelliği gösteren gazlardır. LPG, Doğalgaz, Propan, bütan vs.... KOBİTEM-2009

3.2.3.2-Reaksiyona Yatkın Aktif Gazlar: Bu gazlar birçok madde ile reaksiyona girerek, yeni maddelerin oluşumu yanısıra tehlikeli sonuçlara da neden olurlar... Metil, etil, propadien, vinil klorür gibi gazlar bu guruba örnektir. KOBİTEM-2009

3.2.3.3-Alevlenme Özelliği Olmayan Gazlar: Bu gazlar hava veya oksijenle hiçbir konsantrasyonda yanıcı ve alevlenici karışım oluşturmazlar. Başta oksijen olmak üzere bazı oksijenli karışımlar herhangi bir yanma olayına endirek olarak katılıp oksijen taşıyıcı rol oynarlar. Argon, Neon, Helyum gibi İnert gazlarla, Karbondioksit gibi gazlarda alevlenme özelliği olmayan gazlardır. KOBİTEM-2009

3.2.3.4-Basınç Altında Sıvılaştırılmış Gazlar:Kendine has kritik sıcaklıklarda ve basınç altında, çelik tüpler içinde sıvılaştırılmalarıdır. KOBİTEM-2009

Hidrojen, Bütan, Propan vs.. YANICI MADDE YANMA ŞEKLİ MADDE ÖRNEĞİ 1- GAZ HALİNDE Yalnız alevli. Hidrojen, Bütan, Propan vs.. 2- SIVI HALİNDE Gaz haline geldikten sonra yalnız alevli. Benzin, Fuel-oil, Eter vs. 3- KATI HALİNDE Yalnız korla. Alüminyum, kok, odun vs. Yalnız alevle. (Eğer bu maddeler yanmadan önce, ısıtılarak önce sıvı, daha sonrada gaz haline getirilirse.) Zift, Katı yağlar vs. Alev ve kor halinde. (Bileşiklerinde parçalanma olur ve gaz üretmeye başlarlarsa) Odun, Kömür vs.

YANGININ YAYILMASI ISI TRANSFERİ KONDÜKSİYON (katı cisimler yoluyla ısının nakli) KONVEKSİYON (hava sirkilasyonu yolu ile ısının nakli) RADYASYON (ışın yolu ile ısının nakli) KOBİTEM-2009

YANGININ EVRELERİ Başlangıç Evresi Yayılma Evresi (Kararlı halde yanma evresi) Korlaşma Evresi (İçten yanma evresi) KOBİTEM-2009

FLASH OVER (Alev Topu) Ortamda yanmayan gazlar vardır Tutuşma sıcaklığına ulaştıklarında aniden tutuşurlar KOBİTEM-2009

BACK DRAFT (Geri Tepme) Yeterli oksijen olmadığından tam yanma olmaz Isı oluşumu devam eder Kapı ve pencerelerin ani olarak açılması ile olay gerçekleşir. Olay patlama gibi şiddetli bir şekilde gerçekleşir Bir itfaiyecinin karşılaşabileceği en tehlikeli durumdur KOBİTEM-2009

YANMA ÜRÜNLERİ VE İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ DUMAN ISI ALEV ZEHİRLİ GAZLAR KOBİTEM-2009

YANGIN OTAMINDADA SICAKLIĞIN ZAMANLA DEĞİŞİMİ Zaman (dakika) Sıcaklık C 5 538 10 705 15 760 20 800 25 820 40 877 KOBİTEM-2009

Isının İnsan Vücudundaki Etkileri 65 C Isıya sınırlı bir süre dayanır 120 C Isıya 15 dakika dayanır 143 C Isıya 5 dakika dayanır. 177 C ısıya 1 dakikadan az dayanır. KOBİTEM-2009