VİRAL HEMORAJİK ATEŞ Dr BAŞAK DOKUZOĞUZ ANKARA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ 1. ENFEKSİYON HASTALIKLARI VE KLİNİK MİKROBİYOLOJİ KLİNİĞİ

Tokat Hastalığı Ateş, başağrısı, miyalji, ve kanama Mayıs - 2002 Kliniğimize Tokat ili ve çevresinden benzer şikayetlerle hastalar gelmeye başladı. Ateş, başağrısı, miyalji, ve kanama Ankara’ya sevk edilen bir hemşirenin öldüğü öğrenildi. Hastanemize sevk edilen bir doktora Salmonella Enteriti tanısı kondu.

Ön Tanılar Hematolojik hastalık İnfeksiyon İntoksikasyon Leptospiroz Bruselloz Riketsiyoz Viral ? İntoksikasyon Mantar Kimyasal

SONUÇ KIRIM – KONGO KANAMALI ATEŞİ

Sağlık Bakanlığı verileri olgular exitus 2001 ? 2002 17 2003 133 6 2004 249 13 Toplam 399 19 (4.7%)

VİRAL HEMORAJİK ATEŞLER Etkenler: Çeşitli virus familyalarına ait virüsler Patoloji: Vasküler sistem hasarı Hedef: Vücuttaki pek çok organ ve sistem

Ortak Tablo Ateş Kanamalar Ölümle sonuçlanabilen hastalık

Hemorajik Ateş Virüsleri Flaviviridae Sarı humma Dang Hemorajik Ateşi Kyasanur Ormanı hastalığı Bunyaviridae Hanta virüs RSHA Hanta virus PS Rift vadisi ateşi Kırım kongo hemorajik ateşi Filoviridae Marburg Hemorajik Ateşi Ebola Hemorajik Ateşi Arenaviridae Lassa ateşi Arjantin Hemorajik Ateşi Bolivya Hemorajik Ateşi Venezuela Hemorajik Ateşi Brezilya Hemorajik Ateşi

Rezervuar ve Vektörler

Ortak Tablo (klinik seyir) Başlangıç: ateş, halsizlik, baş ve kas ağrıları Ciddi olgularda: cilt altı iç organlar ağız boşluğu kanamalar Göz kulaklardan Bu grupda kan kaybına bağlı ölüm nadir

Ortak Tablo (klinik seyir) Ciddi kanama Şok Deliryum Koma Nöbet Renal yetmezlik (bazı VHAlerde) Ölüm Ağır olgular:

Tedavi Destek tedavi: Volum replasmanı Trombosit süspansiyonu Taze donmuş plazma Tam kan Ribavirin: Lassa ateşi Renal yetmezlikle seyreden HA Kırım-Kongo HA ? Konvelesan dönem plazması: Arjantin HA

Tedavi başarısı güçlü bir kan bankası desteğine bağlıdır.

Filoviridae Afrika hemorajik ateşleri Marburg Hemorajik Ateşi Ebola Hemorajik Ateşi Afrika hemorajik ateşleri

Marburg Hemorajik Ateşi Filoviridae Marburg Hemorajik Ateşi 1967 Uganda Avrupa Afrika yeşil maymunları (Cercopithecus aethiops) Maymun böbrek hücre kültür hazırlayan Primer laboratuvar personeli- 25 Sekonder hasta kanı ile 7 ölüm cinsel temas 6

Ebola Hemorajik Ateşi 1976 Sudan 284 olgu % 53 ölüm Filoviridae Ebola Hemorajik Ateşi 1976 Sudan 284 olgu % 53 ölüm Zaire 318 olgu % 88 ölüm 1979 1996-7 Bulaş yolu : maymunlar hasta kanı hastaların vücut sıvıları

Marburg-Ebola (Klinik bulgu) Filoviridae Marburg-Ebola (Klinik bulgu) Ateş Miyalji Baş ağrısı Konjunktival kızarıklık ve fotofobi Farenjit, öksürük, göğüs ağrısı Bulantı, kusma, ishal Deri ve mukaza kanamaları Sarılık, pankreatit Meninks iritasyonu, letarji, huzursuzluk, saldırganlık Hematemez, melena Ölüm %50-80 Kuduzdan sonra en öldürücü hastalık

Arenaviridae Lassa Ateşi Arjantin Hemorajik Ateşi Bolivya Hemorajik Ateşi Venezuela Hemorajik Ateşi Brezilya Hemorajik Ateşi

Lassa ateşi 1967 Nijerya , Liberia, Sierra Leone, Guenea Arenaviridae Lassa ateşi 1967 Nijerya , Liberia, Sierra Leone, Guenea Tarla faresi (asemptomatik) Bulaş: çıkartılarla kontamine aerosol kontamine gıda cilt ve mukoza teması insandan insana yakın temas -aeresol cinsel yolla bulaş nosokomiyal bulaş Ölüm %27 Mastomys natalensis

Lassa ateşi (Klinik bulgu) Arenaviridae Lassa ateşi (Klinik bulgu) Mukozal kanamalar GIS kanaması Menenjial tutulum, ensefalit, serebellar sendrom Proteinüri Lökosit normal veya artmış, Trombositopeni AST yüksekliği Ateş, relatif bradikardi Konjuktivit, fasiyal ödem Boğaz ağrısı, pürülan farenjit Retrosternal ağrı, öksürük Sırt ağrısı Karın ağrısı Kusma, ishal, dehidratasyon %17 Ribavirin etkili

Güney Amerika Hemorajik Ateşleri Arenaviridae Güney Amerika Hemorajik Ateşleri Arjantin H A Junin v 1958 Ateş Kanamalar Böbrek tutulumu böbrek yetmezliği SSS tutulumu (% 50 olguda ) Ölüm %16 Lab: lökopeni, trombositopeni, faktör eksikliği, fibrinojen eksikliği

Güney Amerika Hemorajik Ateşleri Arenaviridae Güney Amerika Hemorajik Ateşleri Bolivya H A Machupo v 1965 Ateş Artralji, miyalji Baş ağrısı Subkonjuktival hemoraji ve diğer kanamalar Nörolojik bulgular, tremor, nöbetler ve koma Ölüm %22

Güney Amerika Hemorajik Ateşleri Arenaviridae Güney Amerika Hemorajik Ateşleri Venezuela H A Guanarito v 1991 Brezilya H A Sabia v 1990 Klinik tablolar benzer İnsanlara aerosol yoluyla bulaşır. İnsandan insan geçiş genelde yoktur, ama olabilir. Ribavirin tedavisi başarılı ? Olgu sayısı az

Flaviviridae Sarı Humma Dang Hemorajik Ateşi Kyasanur Ormanı hastalığı Omsk Hemorajik Ateşi Al Khumrah Hemorajik Ateşi

Sarı humma -Yellow fever Flaviviridae Sarı Humma Sarı humma -Yellow fever Afrika kaynaklı 1648 Amerika tanımlanmış 1927 de izole edilmiş 1937 aşısı bulunmuş

Sarı Humma Rezervuar: Maymun Vektör: A aegypti Haemagogus sivrisinek Flaviviridae Sarı Humma Rezervuar: Maymun Vektör: A aegypti Haemagogus sivrisinek Sabethes Zincir:Maymun sivrisinek maymun Maymun sivrisinek insan

Sarı Humma 1986-1991 Afrika’da 20 424 olgu 5 447 ölüm Ölüm oranı %20 Flaviviridae Sarı Humma 1986-1991 Afrika’da 20 424 olgu 5 447 ölüm Ölüm oranı %20 Güney Amerika’da son yirmi yılda 100 hasta Kliniği aynı iki form: orman tipi şehir tipi

Flaviviridae Sarı Humma ( klinik) İnfeksiyon Remisyon İntoksikasyon

Sarı Humma (klinik) İnfeksiyon evresi Ateş Flaviviridae Sarı Humma (klinik) İnfeksiyon evresi Ateş Relatif bradikardi (faget bul.) Baş ağrısı Konjuktival hiperemi Fasial kızarıklık Lumbosakral ağrı Lökopeni viremi

Flaviviridae Sarı Humma (klinik) İyileşme Remisyon 1-2 saat 1-2 gün

Sarılık Renal yetmezlik Sarı Humma (klinik) GIS kanama Flaviviridae Sarı Humma (klinik) İntoksikasyon dönemi Sarılık Oligüri, albuminüri, Renal yetmezlik Kanama GIS kanama Delirium, stupor Metabolik asidoz, şok Ölüm %20-50 Tedavi: Destek tedavisi

SARI HUMMA korunma Endemik bölgelere seyahat edenler Flaviviridae SARI HUMMA korunma AŞI: Hedef kitle: Endemik bölgede yaşayanlar Endemik bölgelere seyahat edenler Zaman: Seyahatten 10 gün önce Koruyuculuk: Hayat boyu

DANG (DENGUE) Dört serotip Çapraz bağışıklık yok Flaviviridae DANG (DENGUE) Dört serotip Çapraz bağışıklık yok Tropikal subtropikal bölgeler Yılda 500 000 olgu Vektör Aedes aegypti

Dang (Dengue) Hemorajik Ateşi Flaviviridae Dang (Dengue) Hemorajik Ateşi Amerika Küba Daha önce farklı bir suptip ile infekte olmuşlarda görülür Ag-Ab kompleksleri kompleman aktivas. Sitokin salınımı kapiller hasar koagülopati Dank HA

Dang HA (Klinik) Ateş Peteşi, purpura, ekimoz Kanamalar Hepatomegali Flaviviridae Dang HA (Klinik) Ateş Peteşi, purpura, ekimoz Kanamalar Hepatomegali Pulmoner efüzyon Ödem Dolaşım yetmezliği ŞOK ÖLÜM % 44

Dang HA (Laboratuvar) Lökopeni Trombositopeni ALT –AST yüksekliği Flaviviridae Dang HA (Laboratuvar) Lökopeni Trombositopeni ALT –AST yüksekliği Hemokonsantrasyon Hemostaz bozukluğu Destek tedavisi Aspirinden kaçının !!

Kyasanur Orman Hastalığı Flaviviridae Kyasanur Orman Hastalığı Hindistan Etken: Flavi virus Rezervuar: sığırlar Vektör: Kene (Haemaphysalis) Ensefalit ön planda Ölüm %5-10

Omsk Ateşi Ölüm %03-3 Ensefalit ön planda Rezervuar: Av hayvanları Flaviviridae Omsk Ateşi Sibirya’nın batısı Rezervuar: Av hayvanları Vektör: Keneler Kene- kurt – misk sıçanı ?? Su kaynaklı bulaş olasıdır. Ensefalit ön planda Ölüm %03-3

Bunyaviridae Bunyavirus Hantavirus Phlebovirus Nairovirus Tospovirus Cins Üyeleri Bunyavirus Bunyamwero virus Kaliforniya ensefaliti virüsü La Crosse virusu Hantavirus Hantaan virus Muertto Canyon virus Phlebovirus Rift Vadisi Ateşi virüsü Nairovirus Kırım-Kongo HA virüsü Tospovirus İnsanlarda patojen değil

Hantavirus Renal sendromla seyreden HA (HFRS) Bunyaviridae Hantavirus Renal sendromla seyreden HA (HFRS) Hantavirus pulmoner sendrom (HPS)

Hanta virus - HFRS 1976 Hantaan virus: Kuzey ve Güney Kore Bunyaviridae Hanta virus - HFRS 1976 Hantaan virus: Kuzey ve Güney Kore Dobrava virus: Balkanlar Puumala virus: İskandinavya Seoul virus Rezervuar: kemirgenler (Apodemus agrarius) (Rattus norvegicus) Ölüm %5-30 Ölüm %1

Hanta virüs - HFRS Ateş Hipotansiyon Oligüri Diürez Konvelesan Bunyaviridae Hanta virüs - HFRS Ateş Hipotansiyon Oligüri Diürez Konvelesan

Hanta virüs - HFRS Ateş: 3-7gün Bulantı Baş ağrısı Kusma Bunyaviridae Hanta virüs - HFRS Hipotansiyon: Saatler- 3 gün Bulantı Kusma Taşikardi Hipotansiyon Görme bulanıklığı Hemorajik bulg. Pulmoner ödem DIC -Şok Ölüm ( 1/3 olgu) Ateş: 3-7gün Baş ağrısı Sırt ve karın ağrısı Bulantı, kusma Yüzde kızarıklık Peteşi Konjuktival kanama

Hanta virüs - HFRS Oligüri: 3-7 gün Konvelesans: aylar sürer Bunyaviridae Hanta virüs - HFRS Oligüri: 3-7 gün Bulantı Kusma Hipertansiyon Anüri Kanamalar Ölüm (½ olgu) Diürez: 2 gün-haftalar Konvelesans: aylar sürer

Hanta virüs - HFRS Laboratuvar Tedavi Lökositoz Ribavirin Bunyaviridae Hanta virüs - HFRS Laboratuvar Lökositoz Trombositopeni Proteinüri Üre yüksekliği Kreatinin yüksekliği Tedavi Ribavirin Destek tedavi

Hanta virüs - HPS 1993 Güneybatı Amerika Bunyaviridae Hanta virüs - HPS 1993 Güneybatı Amerika Rezervuar: Fare (Peromyscus maniculatis)

Hanta virüs - HPS ARDS Bulgular Ateş Klinik Taşikardi Takipne Bunyaviridae Bulgular Ateş Taşikardi Takipne Hipotansiyon Laboratuvar Lökositoz Trombositopeni Hemokonsantrasyon LDH yüksekliği Klinik Ateş Kas ağrıları Öksürük Baş ağrısı Bulantı Kusma Akciğer ödemi ARDS

Rift Vadisi Ateşi 1975 Güney Afrika 1997-98 Batı Afrika Bunyaviridae 1975 Güney Afrika 1997-98 Batı Afrika 2000 Arabistan, Yemen Etken: Phlebo virüs Vektör: Aedes grubu sivrisinek Aedes çiftlik hayvanları insan Aedes insan

Rift Vadisi ateşi Asemptomatik Hafif form: ateş karaciğer bozukluğu Bunyaviridae Asemptomatik Hafif form: ateş karaciğer bozukluğu Ağır olgu: hemorajik ateş ensefalit koma Okuler form Ölüm %1 Kalıcı görme kaybı %1-10

Rift Vadisi ateşi Tedavi ribavirin deneysel olarak etkili (İnvitro) Bunyaviridae Rift Vadisi ateşi Tedavi ribavirin deneysel olarak etkili (İnvitro) insanlarda ? interferon immün modülatörlerler konvelesan dönem plazmaları

KIRIM-KONGO KANAMALI ATEŞİ Bunyaviridae KIRIM-KONGO KANAMALI ATEŞİ 1944 - 45 Kırım 1956 Kongo 1967 Virüsün izolasyonu 1969 Kırım - Kongo

TEŞEKKÜR EDERİM