Afyon Kocatepe Üniversitesi Bilgi İşlem Daire Başkanlığı Linux İşletim Sisteminde Sık kullanılan Komutları Uzm.Hasan AKKOÇ hasan@aku.edu.tr

touch, echo, cat komutları Bir çok text editörü ile dosya oluşturulabilir. touch içi boş bir dosya oluşturur. hasan@yonca:/etc$ touch dosya

echo <karakter dizisi> "Karakter dizisi"ni Ekrana yaz. hasan@yonca:/etc$ echo içi dolu dosya Bu komut işletilince standat çıkış olan ekrana "içi dolu dosya" yazar.

Tabi bu çıktıyı ekran yerine bir dosyaya yazmak istersek; hasan@yonca:/etc$ echo içi dolu dosya > dosya Dosyanın içindeki veriyi kaybetmeden üzerine ekleme yapmak için yine echo komutu kullanabilir ( >> ) işaretini kullanarak yapmalıyız. hasan@yonca:/etc$ echo son satır >> dosya

cat “named.conf“un içindekilerini ekrana yazar. hasan@yonca:/etc$ cat named.conf

cd "Dizin"e geçer. (Change Directory) hasan @yonca:/etc$ cd rc.d cd .. Üst dizine geçer. hasan @yonca:/etc$ cd ..

mkdir Dizin oluşturma.(Make Directory) hasan@yonca:/etc$ mkdir yedek etc dizini altında “yedek" adında bir dizin oluştur. hasan@yonca:/etc$ mkdir yedek1 yedek2 Bulunduğumuz dizine yedek1 ve yedek2 dizini açar. hasan@yonca:/etc$ mkdir –p yedek1/ yedek2 Eğer iç içe bir dizin oluşturmak istersek -p parametresini kullanmamız gerekir.

rmdir İçi Boş dizin.(Remove Directory) hasan@yonca:/etc$ rmdir yedek etc dizini altında “yedek" adındaki boş dizini siler.

cp Dosya kopyalama işlemi yapar. cp dosya1 dosya2 dosya1'i dosya2'ye kopyala. cp /home/hasan/ders.txt /home/hasan/yedek Ders.txt dosyasını /yedek dizini altına kopyala. tmp$ cp –r /home/hasan/ders /home/hasan/yedek /home/hasan/ders dizinindeki her dosyayı /home/hasan/yedek dizininin içine kopyala.

mv Bir dosya ya da dizini taşır. mv resim.gif /tmp resim.gif dosyasını /tmp dizinine taşı. mv ilk.txt son.txt ilk.txt dosyasını son.txt olarak taşı.

rm Bir dosyayı siler. rm -f <dosya> Dosyayı silmeye "zorlar". rm -rf <dizin> Bir dizini ve içindeki alt dizinleri siler. rm a* a ile başlayan dosyaları siler.

more komutu; Linux işletim sistemine bağlı terminallerdeki bir dosyanın içeriğini bir defada bir sayfa göstermek suretiyle listeleyen komuttur.Ayrıca bu komut bir dosya içerisindeki bilgileri ekrana yazar more <dosya> "Dosya"nın içeriğini ekrana yazdırır. $ls –al|more Ekrana sayfa sayfa listeleme yapar.

less more komutuna benzeyen bir komuttur. Dosyaların içeriğini gösterir.More dan farklı olarak geri ve ileri harekete izin vermektedir. $less bilgi.txt bilgi.txt dosyasının içeriğini gösterir.

ls Dosya ve dizinleri göster. ls /etc / etc altındaki dosya ve dizinleri göster. ls -l Dosya ve dizinler hakkında geniş bilgi ver. ls –a Sadece gizli(. İle başlayan) dosyaları gösterir. Detayı vermez ls -al Saklı (. ile başlayan) dosyaları da göster. -rw-r-r- 1 predator user1 2156 jul 20 2003 . -rw-r-r- 1 predator user1 2246 jul 20 2003 .. -rw-r-r- 1 predator user1 147 jul 20 2003 .profile -rwxr-xr- 1 predator user1 186 jul 25 1998 dosya

man-komutlar hakkında yardım verir. $ man rm rm komutunun kullanımı hakkında bilgi verir.

ln İki dosya ya da dizin arasında sembolik bağ kurar. $ ln -s /home/yedek /tmp/yedek Böylece, gerçekte /home altında yer alan yedek dizini, aynı zamanda /tmp altında da varmış gibi davranacaktır.

finger komutu; hasan@yonca:/etc$ finger <kullanıcı> "Kullanıcı“ hakkında ayrıntılı bilgi verir. hasan@yonca:/etc$ finger ahmet Ahmet kullanıcısı hakkında bilgi verir. hasan@yonca:/etc$ finger o anda sistemde çalışanların bilgilerini verir. hasan@yonca:/etc$ finger @student.aku.edu.tr student serverında çalışanlar hakkında bilgi verir.

pwd Üzerinde çalışılan dizini gösterir (Print working directory). Kullanıcı dizinler üzerinde hareket ederken zaman zaman hangi dizin üzerinde çalıştığını öğrenmek isteyebilir.Bu durumda "pwd" kullanılır. $ pwd /usr/sbin

chmod:Dosya izin haklarının değiştirilmesini sağlar. Değişik kullanım şekilleri vardır. chmod 755 belge Belge isimli dosyaya okuma,yazma,çalıştırma izni verir. chmod un geniş bir kullanım parametresi vardır.

Bilgi Dosyanın sahibini hasan isimli kullanıcı yaptık. chown - Bir dosyanın veya dizinin, parametresinde tanımlı bulunan dosya veya dizin sahibi parametrelerini değiştirir. $chown hasan bilgi.dat Bilgi Dosyanın sahibini hasan isimli kullanıcı yaptık. -rwxrwxr-x 1 hasan users 5744 oct 15 12:11 bilgi.dat

chgrp -bir dosyanın yada klasörün grup sahipliğini değiştirmeye yarar. $ chgrp users bilgi.dat bilgi.dat dosyasının grup sahibi olarak users verildi.

mount /dev/hd.... Herhangi bir taşınabilir diski mount edip kullanmanızı sağlar. Tüm mount edilmiş kütük sistemlerini ve bunların özelliklerini gösterir. $ mount /dev/cdrom /mnt cdrom device nı mnt dizinine baglar. $ mount -r /dev/hd2 /usr /dev/hd2 diskini /usr dizinine sadece okuma amaciyla mount eder.

wc:Dosyada bulunan satır,kelime veya karakter sayısını gösterir. hasan @yonca:/etc$ wc index.html 59 95 1188 index.html

ps:Aktif işlemler hakkında çeşitli bilgileri görüntüler hasan @yonca:/etc$ ps -ax ps : Aktif işlemler hakkında çeşitli bilgileri görüntüler. Bir çok parametresi bulunmaktadır. $ps PID TTY TIME COMD 1140 015 0:02 sh 2170 015 0:00 ps

Sistemdeki tüm işlemleri görüntülemek için -e parametresi kullanılır. $ps -e PID TTY TIME COMMAND 0 ? 0:00 swapper 1 ? 2:08 init 0 ? 0:00 rddtya 0 ? 0:00 wrttyb 186 033 0:00 getty

kill:Çalışan süreci durdurmak için singal gönderir. Bir root kullanıcı herhangi bir süreci kil komuduyla öldürebilir.Eğer root kullanıcısı değilseniz sadece kendinize ait işlemleri öldürebilirsiniz. hasan @yonca:/etc$ kill –9 105 105 Pid numaralı işi keser.

du Komutu (Diskin Kullanımı) Sistem yöneticisi zaman zaman disklerin nasıl kullanıldığını öğrenmek isteyecektir.Özellikle aşırı büyüyen dosyalar ve dizinleri belirlemesi, sistem yönetimi açısından önem taşımaktadır.Diskin kullanımı hakkında özet bilgiler sağlamak amacıyla du komutundan yaralanılabilir.Bu komut aşağıda gösterildiği gibi tanımlanmaktadır. $ du 1 ./personel/data 46 ./personel/programlar 48 ./personel $_

df komutu; Bir disk üzerindeki mevcut kapasite ve bos alanlarin miktarin ögrenmek amaciyla kullanilir $ df / (/dev /ds000 ): 22104 blocks 14590 i-nodes /disk0 (/dev /ds001 ): 24288 blocks 39359 i-nodes /disk1 (/dev /ds002 ): 106240 blocks 39798 i-nodes /disk2

$ ping yonca.aku.edu.tr –t ping (Packet internet groper): Bir network bilgisayara ICMP(Internet Control Message Protocol) echo paketi gönderir ve geri dönen paketleri bildirir. $ ping yonca.aku.edu.tr –t PING yonca.aku.edu.tr: (193.255.51.100): 56 data bytes 64 bytes from 128.116.1.5: icmp_seq=0 ttl=255 time=2 ms 64 bytes from 128.116.1.5: icmp_seq=1 ttl=255 time=2 ms 64 bytes from 128.116.1.5: icmp_seq=2 ttl=255 time=3 ms 64 bytes from 128.116.1.5: icmp_seq=3 ttl=255 time=2 ms

telnet <makina> telnet bağlantısını açar. hasan@yonca:/etc$ telnet student passwd Şifreyi değiştirir. who Sistemde kimlerin bulunduğunu söyler.

date :sistem Saatinin değiştirilmesi $ date -S "Thu Now 26 10:00:00 EET 2002"

Dosya sıkıştırma işlemleri; tar komutu; $ tar –cf yedek.tar /tmp/ tmp dizinindeki dosyaları yedek.tar isimli dosyaya sıkıştırır. -c create -f dosya ismi $ tar –xf yedek.tar yedek.tar dosyasını açar. -x (extract)

-r parametresi daha önceden oluşturulmuş bir arşiv dosyasına eklenebilirlik özelliği verir. -v hangi dosyaların açıldığını görebilmek için kullanılır.

gzip dosya sıkıştıma programı; $ gzip yedek Yedek dosyası sıkıştırılmış hale gelir. Dosya adı ve uzantısı yedek.gz olur. Not: yedek.tar.gz türündeki dosyaları açmak için $ tar –zxf yedek.tar.gz komutu yardımıyla açılır. Bu dosya daha önceden tar ile arşivlenmiş ve gzip ilede sıkıkıştırılmış. Tek adımda bu dosyayı açmak yukarıda yaptığımız gibi olur.

Bir dosyayı aynı anda hem tar ile arşivşemek, hemde sıkıştırmak için -c ve –f parametrelerine z eklemek lazım. $ tar –zcf yedek.tgz belgelerim/

find Dizin tarama; $ find <dizin ismi> -name < aratılan> $ find /home/hasan/ -name belge.txt –print Hasan dizini altında belge.txt dosyasını arar. $ find . –name “*.html” Bulundugumuz dizinden itibaren arama yapar. find / -name belge.txt –print Tüm dizinlerde belg.txt dosyasını arar.

Kullanıcı Hesabı Açmak adduser komutuyla; $ adduser ogrenci Kullanıcı Hesabı Silmek userdel komutuyla; $ userdel ogrenci reboot sistemi yeniden başlatmamızı sağlar .

Komut Anlatımının sonu !! www.aku.edu.tr/sunu