ÇATILARINA GÖRE FİİLLER

FİİL ÇATISI Fiillerin öznelerine ve nesnelerine göre gösterdikleri özelliklere fiil çatısı denir.

FİİL ÇATILARI Öznelerine göre fiiller 1)Etken fiiller 2)Edilgen fiiller 3)Dönüşlü fiiller 4)İşteş fiiller Nesnelerine göre fiiller 1)Geçişli fiiller 2)Geçişsiz fiiller 3)Ettirgen fiiller 4)Oldurgan fiiller

A) Öznelerine Göre Fiiller 1)Etken fiiller Bir fiil cümlesinde özne gerçek ya da gizli olsun varsa , özne işi kendisi yapıyorsa bu tür cümlelerdeki fiiller etken fiillerdir.

Boş zamanlarında resim yapmayı çok seviyor. Ahmet Bey eşiyle gurur duyuyor.

2) Edilgen fiiller Bir fiil cümlesindeki özne eylemi yapan değilse , başkasının yaptığı işten etkileniyorsa yani özne sözde özneyse bu tür cümlelerin yüklemlerindeki fiiller edilgendir. Edilgenlik çatı eki –l ve –n ‘dir. Edilgen çatılı fiiller bulunurken yüklem durumundaki eyleme “başkası tarafından mı ?” sorusunu sorarız, “evet” cevabını alırsak fiilin edilgen olduğunu anlarız.

Bebek güldürülüyor. Kediye iğne vuruluyor.

3)Dönüşlü fiiller Bir fiil cümlesinde özne işi hem yapıyor hem de yaptığı işten etkileniyorsa bu tür cümlelerdeki fiiller dönüşlü fiillerdir. Dönüşlü fiillerin çatı ekleri –l ve –n ‘dir.

Atatürk düşünceli bir halde bakınıyor. Genç çift sonunda evleniyor.

Dönüşlü fiillerle edilgen fiiller karıştırılmamalıdır Dönüşlü fiillerle edilgen fiiller karıştırılmamalıdır. Dönüşlü fiiller aynı zamanda etkendir.İşi yapan özne gerçek ya da gizli öznedir.Edilgen fiillerde ise özne sözde öznedir yani işi yapan değil, yapılan işten etkilenen konumundadır.

4) İşteş fiiller Bir fiil cümlesinde eylem birkaç özne tarafından karşılıklı ya da birlikte yapılıyorsa bu tür cümlelerdeki yüklem durumundaki fiiller işteş fiillerdir.İşteşlik çatı eki –ş ‘dir.

Atatürk bir vatandaşla tokalaşıyor. Şirket çalışanları şirketin durumunu tartışıyorlar.

B)Nesnelerine Göre Fiiller 1)Geçişli fiiller Bir fiil cümlesinde nesne varsa belirtili ya da belirtisiz ya da bu cümlenin yüklem durumundaki fiili nesne alabiliyorsa bu tür cümlelerin fiilleri geçişli fiildir.

Nesrin yıllar önce annesiyle çektirdiği bu fotoğrafı saklıyor.

2) Geçişsiz fiiller Bir fiil cümlesinin yüklemi olan fiil nesne alamıyorsa, o cümlede nesne yoksa bu tür cümlelerdeki fiiller geçişsiz fiildir.

İş ortağıyla fotoğraf çektiriyor.

3) Ettirgen fiiller Geçişli bir fiilin –t , -r , -tır ekleriyle geçişlilik derecesini arttırılmasına ettirgenlik denir.Bu tür fiillere de ettirgen fiil denir. Ettirgen fiillerde özne işi başkasına yaptırır.

Müdür sekreterine raporları yazdırıyor. Müdür sekreterine rapor yazdırtıyor. Müdür sekreterine rapor yazdırttırıyor.

4) Oldurgan fiiller Geçişsiz bir fiilin –t, -r, -tır ekleriyle geçişli hale getirilmesine oldurganlık denir.Bu tür fiillere de oldurgan fiiller denir.

Evladının ölüm haberini alınca dayanamadı ağladı. Hiçbir şey onu ağlatamazdı yalnız evlat acısı ağlattı.