TERASLAR HÜSEYİN E. ÇELİK İÜ ORMAN FAKÜLTESİ ÇEM SEL KONTROLU SEMİNERİ 15-17 ŞUBAT 2012 AFYONKARAHİSAR HÜSEYİN E. ÇELİK 15-17 ŞUBAT 2012 AFYONKARAHİSAR
Niye 10 yıl tekerrür aralıklı yağış? Büyük tekerrür aralığı alınırsa teras kesiti büyür, tahrip edilen arazi miktarı artar Büyük tekerrür aralığı alınırsa kesit büyüdüğü için maliyet artar Mühendislik hesaplarında belli bir risk alınır, 10 yıl içinde büyük bir yağış gelirse bozulan kısmın onarımıyla birlikte toplamda maliyeti daha az olur 10 yıl içinde fidanlar bağımsızlığını kazanır
Yağış 20 mm, hepsi ya geçiyor Teras enkesitlerinin belirlenmesi Eğimsiz teraslar: 10 yıl tekerrür aralıklı 1 saat süreli MMY S=d.L=2*1=2m² Qmaks=S.I=2*0,02=0,04m³ A.d=Qmaks =0,04m³ Yağış 20 mm, hepsi ya geçiyor A.1=Qmaks =0,04m³ A=0,04 m²
HİDROLOJİ H. E. ÇELİK
HİDROLOJİ H. E. ÇELİK
S=ah/2 S=0,18*0,45/2 S=0,20*0,50/2 S=0,040 m² S=0,05 m² tatonman h=? a=50 cm a=45 cm tatonman h=? h=20 1:1 (%100) %20 S=ah/2 S=0,20*0,50/2 S=0,05 m² S=0,18*0,45/2 S=0,040 m²
Yamaç eğimi 1:1 1:1,5
Düşey teras aralıklarının belirlenmesi Saccardy 10>P<25 P>25 Yatay aralık L= P/H
263 sayılı tebliğ (1979 yılında çıkarılmış 1994 yılında değiştirilmiş ) AGM 263 sayılı tebliğ 1994 (1979)
Eğimsiz terasların araziye uygulanması Su terazili pergel
Hortum terazi
Teras enkesitlerinin belirlenmesi Eğimli teraslar: 10 yıl tekerrür aralıklı 1 dk süreli MMY 3 mm/d S=d.L Qmaks=S.I Qt=F.v S=2.200=400 m² Qm=400*0,003/60 Qm=0,02 m³/sn Qt=Fv F=0,02/0,7=0,3 m²
Teras enkesitlerinin belirlenmesi Eğimli teraslar: 10 yıl tekerrür aralıklı 1 dakika süreli MMY 3 mm/d S=d.L=2*100=200m² Qmaks=S.I=200*0,003/60=0,01m³/sn 0,01 m³/sn=Qs =F.v= F*1m/sn F=0,01m² S=(0,4*0,15)/2 S=0,03 m²
Dikim aralık mesafe (m) Fidan türü Dikim aralık mesafe (m) Fidan sayısı Ad/ha Karaçam, sarıçam 2,50*1,25 3200 Kızılçam, halep, sedir 3,00*1,50 2220 Sahil çamı, radiata çamı 4,00*2,00 1250 Duglas 3,00*3,00 1110 Ladin, göknar 2,00*2,00 2,50*1,25 Kayın 2,00*1,00 5000 Meşe 1,60*1,60 2,00*1,25 3900 4000 Dy 3,00*2,50 1330 (AGM 1979)
I=yağış şiddeti (mm/sa), A= havzanın alanı (km²) Rasyonel Formül C=yüzeysel akış oranı, I=yağış şiddeti (mm/sa), A= havzanın alanı (km²) Formülde I, 10,25,50 veya 100 yıl tekerrür aralığına göre hesaplanır. Bu amaçla hazırlanmış abaklar ve bilgisayar programları vardır. H. E. ÇELİK SEL ve ÇIĞ KONTROLU
Mecra yüksekliği ve uzunluğu yardımıyla toplanma süresi bulunur. tekerrür aralığına göre yağış miktarı meteoroloji istasyonundan alınarak abakta işaretlenir, toplanma süresi ile birleştirilerek yağış süresi bulunur. Bu süreli yağış meteoroloji istasyonundan alınır. H. E. ÇELİK SEL ve ÇIĞ KONTROLU
havzanın her yerine aynı miktarda yağmur yağmıştır Rasyonel formül 5 km²’den küçük havzalarda, ancak DSİ 1 km²’den büyük havzalarda kullanmıyor Formülün kabulleri: havzanın her yerine aynı miktarda yağmur yağmıştır toplanma süresine eşit sürede üniform yağmıştır. ayrıca geçirimsiz yüzeylerde 1’e sık bitkilerle kaplı alanlarda sıfıra yaklaşan C katsayısı da özneldir. H. E. ÇELİK SEL ve ÇIĞ KONTROLU
Mecra ıslahı (teknik önlemler) DSİ tarafından yürütülmektedir. Ülkemizde sel derelerinin kontrolunda yukarı havzada orman bakanlığı ağaçlandırma ve erozyon kontrol genel müdürlüğü (AGM) ile devlet su işleri genel müdürlüğü (DSİ) işbirliği halindedir. Yamaç ıslahı (teknik kültürel önlemler) AGM tarafından gerçekleştirilmektedir. Mecra ıslahı (teknik önlemler) DSİ tarafından yürütülmektedir. H. E. ÇELİK SEL ve ÇIĞ KONTROLU
Yan yüz eğimleri en çok 1:1’dir. Y.S.D A B C D 1 F F= Su ile kaplı alan (m²) U= Islak çevre (AC+CD+DB) (m) R=Hidrolik yarıçap (F/U) (m) Akımın geçeceği kesit genellikle yamuktur. Hidrolik bakımdan R=F/U = h/2 olan yamuk kesitler optimumdur. Yan yüz eğimleri en çok 1:1’dir. H. E. ÇELİK SEL ve ÇIĞ KONTROLU
Teras enkesitlerinin belirlenmesi Eğimsiz teraslar: 10 yıl tekerrür aralıklı 1 saat süreli MMY S=d.L Qmaks=S.I F.d=Qmaks S=2.1=2 m² Qmaks=2.0,020=0,04 m³ F.1=0,04 F=0,04 m²