Türkiye’de Bilim ( )

Bilimsel araştırma programlarının oluşturulması ve kalitesinin değerlendirilmesi çalışmaları; * Ülkelerin bilim, teknoloji ve yenilik politikalarının oluşturulmasında, * Bilim ve Teknolojideki en son yenilikleri takip etmek ve gelişmeleri ülke ekonomisinin hedeflerine göre düzenlemek, * mevcut insan gücünün gelişmesini sağlamak gibi temel amaçlar dışında ; *a kademik personelin atanma ve yükseltilmelerinde ve *aynı zamanda üniversitelerin yüksek bilimsel performanslarına göre akademik şöhretlerinin artmasında, özellikle araştırmalara finansal destek sağlanmasında çok önemli hale gelmiştir. Bu görüşler ışığında, 1973 – 2006 aralığını kapsayacak şekilde “Türkiye’de Bilim” başlıklı bu çalışma hazırlanmıştır.

Bu araştırma kapsamında, Türkiye’nin bilimsel araştırmalar profili ve yayın faaliyetlerindeki gelişimi; dönemi için, Web of Science (ISI Thomson Reuter) veri bankasında yer alan SCI-Exp, SSCI ve A&HCI verileri kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bu işlem sırasında; -Yayın sayıları sekiz konu kategorisinde, -Yayınlara yapılan atıf sayıları, -Devlet ve özel sektör kuruluşlarının yayın sayılarının dağılımları ve -Uluslar arası ortak yayın sayıları ve oranları incelenmiştir.

Türkiye’nin farklı disiplinlerde ürettiği bilimsel yayınlar; -bütün doküman tiplerindeki (makale, not v.b.) yayın sayıları, -bu yayınların aldığı atıf sayıları ve yılları arasında her yıl için bu sayılardaki değişim oranları ile analiz edilmiştir. Bilim dalları, ilk aşamada, 8 ana kategoride incelenmiştir. 1-Tıbbi Bilimler5-Diş Hekimliği 2-Mühendislik Bilimleri6-Veterinerlik 3-Temel Bilimler7-Zirai Bilimler 4-Eczacılık Bilimleri8-Sosyal Bilimler

-Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) bünyesinde yer alan devlet ve vakıf (kar amacı gütmeyen, özel) üniversiteleri, -Sağlık Bakanlığı’na bağlı eğitim ve araştırma hastaneleri ile -Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Türkiye adına en çok bilimsel araştırmalar ve yayınlar yapan kuruluşlar olarak tespit edilmiştir. *Rapor, 2007:

YıllarDereceYıllarDerece Durgun Dönem Artış Dönemi Tablo döneminde Türkiye’nin yayın sayısına göre sırası.

-Birinci Dönem esnasında, Türkiye, 1974 yılında 34. sırada; 1979, 1982 ve 1983 yıllarında ise 44. sırada; -İkinci Dönem esnasında, Türkiye, 2005 ve 2006 yıllarında 19. sırada ve listede bulunan pek çok aktif ülkenin önünde yer almaktadır (örn: Polonya, Belçika, Danimarka ve Avusturya gibi).

Şekil 1. Türkiye’nin yıllara göre ortalama artış oranları (Demirel ve diğ., 2008)

Türkiye adresli yayın sayılarının dağılımı iki ayrı gruplaşma gösterir: *1973 – 1995 dönemini kapsayan ilk grup ve *1996 – 2006 dönemini kapsayan ikinci grup olup her iki grubun ortalama yıllık yayın sayısı artışı sırasıyla % 13,8 ve % 20,3’tür.

Türkiye’nin yayın aktivitesinin artmasında etkin olan faktörler arasında; -Üniversitelerin 1981 Anayasası’nda yer alan “Yüksek Öğretim Kanunu” çerçevesinde yeniden yapılandırılması ve -Üniversitelerde görev yapan akademik personelin doçent ve profesör olabilmeleri için gerekli koşulların yayın yapmayı gerektirecek şekilde yeniden belirlenmesi sayılabilir. Diğer gelişmiş ülkelere kıyasla, Türkiye’nin yıllık yayın sayısındaki muhteşem artış oranlarına rağmen, etki değeri en yüksek iki bilimsel dergi olan “NATURE” ve “SCIENCE” dergilerindeki yayın sayısı ise çok düşüktür.

Tablo 2. Dört alt dönem için Türkiye ve diğer çok yayın üreten ülkelerin yayın sayılarındaki değişim oranları (Demirel ve diğ., 2008).

-Birinci ve ikinci alt dönemlerde, Tablo’da incelenen ülkeler, Türkiye hariç, genel bir azalış eğilimi göstermektedir. -İngiltere, Almanya, Fransa, İtalya ve Hindistan, 2. alt dönemden 3. alt döneme geçerken yayın sayılarını artırmışlardır. -Dördüncü alt dönemde göze çarpan en büyük artış Çin Halk Cumhuriyeti’ne aittir döneminde Türkiye’nin yayın sayısındaki artış oranı daha düşüktür. Bu düşüşün nedenleri; *Türkiye’nin yayın sayısında doyum noktasına ulaştığı mıdır? veya *2001 and 2002 yıllarında yaşanan ekonomik kriz üniversitelerin ve TÜBİTAK’ın araştırma destek fonlarını olumsuz mu etkilemiştir?

YıllarMakaleMektupToplantı Bild.İnc./DerEditöryal M.DüzeltmeNot ,37,015,42,01,90,30, ,78,014,91,81,10, ,87,47,52,10,90, ,95,27,42,02,10, ,96,14,61,40,80, ,77,35,61,40,90, ,59,18,11,40,40,20, ,77,48,11,10,40, ,011,28,60,50,40, ,815,96,00,80, ,113,49,10,3-0,20, ,618,44,91,70,5-16, ,818,44,50,70,50,219, ,014,83,10,90,3-14, ,513,46,50,3 -7, ,216,12,11,30,4-5, ,112,43,81,6--7, ,315,82,60,5 -5, ,422,59,3---10, ,415,6 2,30,8-6, ,217,11,7---6, ,715,914,00,9 -7, ,015,112,81,1--7, ,821,012,9---11, ,217,33,8---9, ,310,812,0---10, ,213,94,2---2, ,413, , ,23,519,0---10, ,411,418,2-4, ,9-6,1---6, ,63,7-3,8--7, ,45,711,3---5, ,218,22,3---11,4 Tablo 3. Türkiye adresli yayınların yıllara göre doküman tiplerinin oranları

*Yapılan yayınların doküman tiplerinde, makalelerin ortalaması yaklaşık % 80’ dir. En düşük makale oranı % 54,6 ile 1983 yılında, en yüksek makale oranı da% 87,9 ile 1976 yılında gerçekleşmiştir. *İkinci önemli yayın doküman tipi mektuplar (letters) ve toplantı özetleri’dir (meeting abstracts).

Şekil 2. Kamu ve özel sektör tarafından döneminde üretilmiş yayınların oransal dağılımı (demirel ve diğ., 2008).

PUBLIC SECTOR PRIVATE SECTOR State Universities Share (%) Institutions Share (%) Private Universities Share (%) Hacettepe Univ.11,21TUBITAK1,21 Istanbul Univ10,36Marmara Research Ctr.Bilkent Univ.2,28 Ankara Univ.6,22Basic Sci. Research Inst.Baskent Univ.1,83 Middle E Tech. Univ.6,07Koc Univ.0,67 Istanbul Tech Univ.5,57STATE HOSPITALS1,21Fatih Univ.0,42 Gazi Univ.4,29Türkiye Yuksek Iht. Hosp.Sabanci Univ.0,41 Ege Univ.4,25Ankara Numune Ed. Res. Hosp.Yeditepe Univ.0,3 Atatürk Univ.2,92Ataturk Training&Res. Hosp.Atilim Univ.0,17 Dokuz Eylül Univ.2,92Kosuyolu Heart&Res. Hosp.Isik Univ.0,13 Marmara Univ.2,51Haydarpasa Training Hosp.Dogus Univ.0,08 Cukurova Univ.2,47Dr.Sami Ulus Children Hosp.Kadir Has Univ.0,11 Bogazici Univ2,38Dr.Z.Tahir Burak Women Hosp.Istanbul Bilgi Univ.0,06 Erciyes Univ.2,28Maltepe Univ.0,06 Fırat Univ.2,02 OTHER PUBLIC INSTITUTIONS 0,36 Istanbul Kultur Univ.0,05 GATA1,99Bahcesehir Univ.0,04 Ondokuz Mayis Univ.1,99Turkish Atomic Energy CommissionEastern Med. Univ0,47 Selcuk Univ.1,95Mining-Research&Exploration Inst. Akdeniz Univ.1,84Turkish Petroleum Corporation İnonu Univ.1,72Veterinary Control&Research Ctr. Uludag Univ.1,7Gen.Dir. Of State Hydr. Works Karadeniz Tech Univ.1,68Turkish Naval Academy Süleyman Demirel Univ.1,15Academy of Turkish Air Force Kocaeli Univ.1,14 Dicle Univ.1,12 Mersin Univ.1,12 Cumhuriyet Univ.1,12 Gaziantep Univ.1,06 Trakya Univ.1,05 Osmangazi Univ.1,01 Yuzuncu Yıl Univ.0,99 Anadolu Univ.0,98 Tablo 4. Kurum bazında üretilen yayınların oransal dağılımı (Demirel ve diğ., 2008).

Sub-categories of Basic Sciences Number of Publications Share in Total of Turkey Chemistry ,1 (Chemistry Multidisciplinary, Physical, Analytical, Applied, İnorganic & Nuclear, Organic, Medicinal and Instruments & Instrumentation). Physics ,7 (Physics Condensed Matter, Mechanics, Applied, Multidisciplinary, Crystallography, Optics, Mathematical Physics, Nuclear, Atomic Physics, Molecular & Chemical Physics, Particles & Fields). Biology3.5552,1 (Plant Sciences, Physiology, Biophysics, Biology, Zoology, Marine & Freshwater Biology, Oceanography). Mathematics3.0161,8 (Mathematics Applied, Mathematics, Mathematics Interdisciplinary Applications). TOTAL ,7 Other Subject Categories Pharmacology & Pharmacy (including Toxicology, Spectroscopy)6.9344,2 Veterinary Sciences3.1291,9 Agriculture, Dairy & Animal Sciences (including Agronomy)1.3830,8 Dentistry, Oral Surgery & Medicine2.4261,4 Astronomy & Astrophysics9260,6 Nutrition & Dietetics6760,4 Sport Sciences4300,2 Multidisciplinary Sciences1960,1 TOTAL ,6 Table 5. Temel bilimler alt kategorilerine ait yayın sayıları ve Türkiye toplamındaki katkı oranları (Demirel ve diğ., 2008),

Sub-categories of Medical Sciences Number of Publications Share in Total of Turkey Internal Medical Sciences ,7 % (Pediatrics, Clinical Neurology, Radiology, Nuclear Medicine and Medical İmaging, Neurosciences, Oncology, ndocrinology&Metabolism, Hematology, Gastroenterology&Hepatology, Immunology, Dermatology, Rheumatology, Respiratory System, Psychiatry, Genetics and Heredity, Infection Diseases, Allergy and Medicine General, Internal). Surgical Medical Sciences ,9 % (Surgery, Cardiac and Cardiovascular System, Obstetrics and Gynecology, Urology and Nephrology, Ophthalmology, Otorhinolaryngology, Transplantation, Peripheral Vascular Diseases, Orthopedics, Anesthesiology, Pathology, Critical Care Medicine). Basic Medical Sciences ,2 % (Biochemistry and Molecular Biology, Applied Microbiology, Medicine Research & Experimental, Cell Biology, Reproductive Biology, Microbiology, Public Environmental & Occupational Health, Medical Laboratory Technology, Anatomy & Morphology). TOTAL ,8 % Tablo 6. Tıbbi bilimler alt kategorilerine ait yayın sayıları ve Türkiye toplamındaki katkı oranları (Demirel ve diğ., 2008),

Sub-categories of Engineering Sciences Number of Publications Share in Total of Turkey Engineering, Chemical ,4 % (Chemical, Polymer Science, Food Science & Technology, Energy & Fuels). Engineering, Electrical-Electronical and Computer Sciences6.3183,8 % (Electrical & Electronics, Computer Science Theory And Methods, İnterdisciplinary Applications, Telecommunications, Automation & Control Systems). Engineering, Materials Sciences4.7792,9 % (Material Scienc, Multidisciplinary, Composites, Ceramis, Metallurgy) Engineering, Environmental Sciences4.4772,7 % (Environmental Science, Engineering Environmental) Engineering, Earth Sciences3.6322,2 % (Geosciences, Multidisciplinary, Water Resources, Geology, Geochemistry, Geophysics) Engineering, Civil2.7761,7 % (Civil Engineering, Construction and Building Technology, Acoustics) Engineering, Mechanical2.6261,5 % (Mechanical Engineering, Thermodynamics) TOTAL ,2 % Other Engineering disciplines (less than 1,0 % in each one)4.5702,7 % (Nuclear, Industrial, Biomedical, Manufacturing, Operation Research & Management Science, Mining & Mineral Processing and Multidisciplinary Branches) Tablo 7. Mühendislik bilimleri alt kategorilerine ait yayın sayıları ve Türkiye toplamındaki katkı oranları (Demirel ve diğ., 2008),

Şekil 4. Sekiz bilim dalının katkı oranlarının yıllara göre değişimi (Demirel ve diğ.,2008)

YearsNumber of publicationsTotal CitationsShare of self-citationsCitation impact (45,2 %)0, (26,4 %)1, (23,9 %)2, (24,9 %)3, (23,9 %)4, (23,0 %)5, (62,89 %) (24.339/year)Average 1, (23,8 %)5, (23,8 %)5, (24,1 %)6, (24,5 %)6, (23,3 %)7, (24,2 %)8, (22,6 %)8, (23,4 %)8, (25,9 %)7, (25,7 %)7, (29,60 %) (21.639/year)Average 7, (25,8 %)8, (27,6 %)7, (23,3 %)8, (28,0 %)7, (27,2 %)6, (21,6 %)8, (26,7 %)6, (15,6 %)7, (33,7 %)9, (18,9 %)8, (5,68 %) (4.887/year)Average 8, (18,1 %)9, (15,9 %)8, (22,3 %)7, (15,6 %)8, (12,8 %)9, (17,1 %)6, (19,0 %)7, (1,83 %) (2485/year)Average 8,28 TOTAL Table 10. Impact of Turkey’s publications from 1973 to 2005 (after TUBITAK-ULAKBIM, 2007)

TÜRKİYE ADRESLİ YAYINLARA YAPILAN ATIF SAYILARI VE ATIF ETKİ DEĞERLERİ *Turkiye yılları arasında toplam yayın üretmiş ve bu yayınlara toplam atıf almıştır. *Yıllık ortalama alınan atıf sayısı ,72’ dir. *Yayın başına alınan atıf sayısı 4,00’ tür. *Alınan en yüksek atıf sayısı ile 2000 yılındadır. En yüksek atıf sayısı döneminde olup, Türkiye’nin aldığı toplam atıf sayısının % 50,48’ine karşılık gelmektedir.

*En yüksek atıf etki değeri 1981 yılında ve 9,98’dir. *Dört dönemin ortalama etki değeri 6,91’dir. *Kendi kendine atıf oranı 1975 yılında % 12,8 ile en düşük; 1981 yılında % 33,7 oranı ile en yüksek değerdedir. Genel ortalama değer ise % 23,57’dir (TÜBİTAK-ULAKBİM, 2007).

Şekil 5. Türkiye adresli kurumların dönemi için ortalama yayın başına atıf sayıları (Demirel ve diğ., 2008)

ULUSLAR ARASI ORTAK YAZARLIKLAR -araştırma maliyetlerini paylaşarak azaltma, -disiplinlerarası çalışmaların öneminin artması, -aynı ekonomik ve askeri organizasyonlar içinde yer alma (örn: Avrupa Birliği, NATO v.b.) bilimsel çalışmalarda uluslar arası işbirliğinin ana nedenleridir.

Tablo 11. Türkiye’nin ABD, AB ülkeleri, Kanada, Japonya, Çin, Rusya ve diğer ülkelerle yaptığı işbirliği oranları ( ) (Demirel ve diğ., 2008).

1-Türkiye’nin 1973 (% 25)-2006 (%24) yılları arasında uluslar arası ortak yayın işbirliği hemen hemen sabit kalmıştır. 2-Türkiye’nin en yaygın bilimsel yayın ortaklığı yaptığı ülkeler ABD ile Avrupa Birliği ülkelerinden sırasıyla Almanya, İngiltere, Fransa, Italya ve Hollanda’dır. Aynı dönem içinde, Türkiye’nin ortak yazırlık oranları yıllara göre aşağıdaki gibi değişim göstermektedir. -Türkiye ve ABD arasındaki ortak yazarlık oranı 1973 yılında yaklaşık % 60 iken, bu değer 2006 yılında % 28’e gerilemiştir. -Avrupa Birliği ülkeleri ile Türkiye arasındaki ortak yazarlık oranları ise 1973 yılında % 35, 2006 yılında ise % 41’dir.

Şekil 6. Türkiye’nin yayın ortaklığının yıllara göre değişimi (Demirel ve diğ.,2008)

Şekil 7. Türkiye ve bazı ülkelerin yayın ortaklığının dönemi için görünümü (demirel ve diğ., 2008).

*AB ülkelerinin kendi aralarındaki ortak yazarlı çlışmaların oranı, bu ülkelerin ABD ve diğer ülkelerle yaptıkları ortak çalışma oranından fazladır. *Türkiye’nin AB ülkeleri ile ortalama yayın işbirliği oranı % 38’dir. *AB ülkelerinin en düşük yayın işbirliği oranı en çok % 20’lik değer ile ABD’ iledir. *Hindistan ve Çin’in AB ülkeleri ile yayın işbirliği göreceli olarak düşüktür. *İlginç olan, ABD-İran yayın işbirliği oranının, AB ülkeleri-ABD yayın işbirliği oranından daha yüksek olmasıdır.

SONUÇLAR *Düşük araştırma fonu bütçelerine rağmen, Türkiye’nin bilimsel performansının (yayın sayısı artışı bakımından) yıllara göre değişimi pek çok ülkenin üzerindedir. *Türk bilim insanlarının en çok katkı koydukları bilim dalları Tıbbi Bilimler (% 36), Mühendislik Bilimleri (% 29) ve Temel Bilimlerdir (% 25), Ancak, bilimsel performans; yayın sayısı başına düşen atıf sayısı açısından değerlendirildiğinde ise:

*Bilimsel yayınların büyük çoğunluğu üniversiteler (devlet ve vakıf) ve diğer kamu kuruluşları tarafından üretilmiştir. *Mamafih, üretilen bu yayınların sonuçları endüstri ve teknoloji kuruluşları tarafından yeterli düzeyde kullanılmamış ve bu araştırma sonuçlarından yeterli düzeyde patent/lisans başvurusu ve kabulu olmamıştır.

SONUÇ OLARAK; TEKNOLOJİ İÇİN GEREKLİ ORİJİNAL BİLGİYİ ÜRETMEYE YÖNELİK YENİ BİLİMSEL VE TEKNOLOJİK POLİTİKALAR SADECE DEVLET KURULUŞLARI TARAFINDAN DEĞİL, ÖZEL SEKTÖR KURULUŞLARI TARAFINDAN DA GELİŞTİRİLMELİDİR.