Atmosferik Kirleticiler İç ortam kirliliği Etkili yalıtım Bakteriler Toprak ve küfler Virüsler Evcil hayvanlar Bitkiler Ev tozu Mitler Polenler

Partikül madde kirliliği

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Daha çok enerji, daha çok taşıt, daha çok yol, daha çok yakıt. Motorlu araçlar (milyon) Elektrik ( trilyon kw-h) 3 2 1 200 100 1940 1950 1960 1970 1980 1990 1940 1950 1960 1970 1980 1990 Gidilen mil (trilyon) Kullanılan yakıt (milyar galon) 2 1 150 100 50 1940 1950 1960 1970 1980 1990 1940 1950 1960 1970 1980 1990

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Atmosfere karışan CO’nun % 75’i, HC’nin % 35’i, NOx’in % 29’u taşıtlardan kaynaklanır. HC başta metan, etan ve asetilen olmak üzere pek çok kirletici kimyasalı kapsar. Fotokimyasal sis oluşunun en önemli nedeni taşıt araçlarından çıkan kirleticilerdir (HC, NOx vb.) Kentsel alanlarda oluşan kirliliğin yaklaşık yarısı taşıtlar tarafından oluşturulur. Kişi başına düşen araç sayısı gelişmiş batı ülkelerinde 0.5 iken ülkemizde 0.05’tir. 1 kg Yakıtın yakılması Sonucu Çıkan Kirletici Miktarı (gram olarak) Yakıt CO HC NOx PM Benzin 250 30 40 5 Motorin 30 10 50 10 Sürekli çıkış, viraj, bozuk zemin, ağırlık, dur-kalk emisyonların artmasına neden olur.

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Teorik yanma reaksiyonu C7H13 + 10 O2 + 39 N2  7 CO2 + 6.5 H2O + 39 N2 (benzin) (hava) (enerji) Gerçek durum: Buharlaşma (çalışma, ısınma vb.) Yakıt doldurma kayıpları Diğer (frenler, lastikler vb.) (%20) Krank buharları (%20) Egzoz (% 60) • Azot • Su Buharı • Karbon Dioksit • Kirleticiler Kirleticiler Yanmamış hidrokarbonlar Karbon monoksit Azot Oksitler Diğer

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Kirleticilerin oluşması: Hava-yakıt oranının etkisi • Motorda - tam yanmama - motoru soğutma - yüksek basınç ve sıcaklık - çalışma başlangıcı • yakıtın buharlaşması - rölantide - sıcak motor ve yakıt - buharlaşma Yakıt ekonomisi Yüksek NOx HC CO Düşük Zengin Stokiometrik Zayıf (fazla yakıt) (14.7- 1) (fazla hava)

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Hız ve Emisyon Değerleri Arasındaki İlişki Taşıt Hız CO (g/km) HC (g/km) NOx (g/km) Benzinli Otomobil 6 54 8.4 1.3 35 21 2.6 1.8 60 18 2.1 1.9 100 16 3.8 Dizel Otomobil 2.8 1.6 0.9 1.2 0.7 1.1 0.6 1.0 Dizel Ağır Kamyon 19 17 15 11 10 Çalışma CO HC NOx Rölanti +++ + Hızlanma ++ Yavaşlama ++++ Yavaş Hızlı

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Önleme yolları Pozitif krank havalandırma vanası (PCV) Buhar halindeki emisyon kanisteri Egzoz gazı resirkülasyon vanası (EGR) Katalitik konvertör

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Katalizör Etkisi 100% 90% 80% Pencere 50% HC NOx CO 0% Zengin Stokiometrik Zayıf (fazla yakıt) (14.7- 1) (fazla hava)

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Yeni Arabaların Etkileri +100% +100% +50% HC CO NOx 0% Yakıt verimi -50% -70% -100% -85% -85% Yeni arabaların 1970 model arabalarla karşılaştırılması

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Yıllara Göre Araç Emisyonları Kontroller öncesi Ortalama Yeni araba standart Yasal limitler Kontroller öncesi 1981 2000 Yasal önlemler (<1968)

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Araç Yaşına Göre Emisyonlar Tipik araç değerleri Bakımlı arabalar Standart Sertifikalı araçlar Yeni iken Hurdaya çıkma Kullanım süresinin sonu (5/50 yıl arası)

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar HC Emisyonları Egzoz (55%) Krank (23%) Buh. (20%) Dolum (2%) Önce - daha fazla araç - daha fazla yol - daha uçucu yakıt - diğer faktörler + halkın bilinçlenmesi + ulusal programlar Dolum (28%) Krank Egzoz (55%) (­0%) Şimdi Buh. (17%)

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Gelecek için öneriler Kullanım sırasında meydana gelen emisyonların daha iyi kontrolü Daha temiz yakıtlar Daha kapsamlı kontroller Geleceğin Arabası Sıfıra yakın emisyon (temiz yakıtların kullanımı, kontrollerin artması, yeni emisyon engelleme teknikleri, solvent kullanılmayan yapışkanlar, su bazlı boyalar ve CFC kullanımının sona ermesi vb.) Yüksek yakıt ekonomisi (araç teknolojisindeki gelişmeler, aerodinamik değişiklikler, hafif malzeme kullanımı) Hava kirleticilerinin azaltılması (yeni yakıtlar, hidrojen/bor teknolojileri, civa, kadmiyum, asbest vb. malzemelerin kullanılmaması vb.) Geri kazanılabilir ya da yeniden kullanılabilir malzemeler Gelişmiş güvenlik önlemleri

Atmosferik Kirleticiler Taşıtlar Biz ne yapabiliriz? Bu konudaki gelişmelerin takip edilmesi Uygun teknoloji ve yakıtların desteklenmesi Arabaların bakımının düzenli olarak yapılması Dolum sırasındaki emisyonlara dikkat edilmesi Uygun araba kullanımı Araçla gidilen yolun azaltılması - yolculukların planlanması - az araç kullanımının teşvik edilmesi - toplu taşıma araçlarının kullanılması - yürümek ve bisiklete binmek.