Türkiye Ekonomisi: Kısa ve Uzun Dönemde Sorunlar Fatih Özatay TOBB ETÜ ve TEPAV 31 Ekim 2013, İK, İzmir

2002-07’deki yüksek büyüme sürmedi

İki önemli kırılganlık 2001 krizinden sonra makroekonomik istikrarı sağlamak üzere önemli bir mesafe alındı. Bazı önemli reformlar da gerçekleştirildi. Bu sayede geçmişle kıyaslanmayacak ölçüde düzgün bir bütçemiz ve düşük kamu borcumuz var. Bankacılık sektörümüz de o yıllara kıyasla çok daha sağlam. Ancak küresel kriz ve sonrasında yaşananların gösterdiği gibi iki önemli kırılganlık var hala.

Tasarruf ve yatırım oranı

Yüksek dolarizasyon

İki önemli kırılganlık (1) Tasarruf oranımız düşük ve son yıllarda daha da düşme eğiliminde. Bu nedenle, iddialı olmayan bir yatırım/GSYH oranını gerçekleştirmek için bile önemli ölçüde dış kaynak bulmamız gerekiyor. Bunun sonucunda; (2) Döviz cinsi yükümlülükler, döviz cinsi varlıklardan çok daha fazla: Yükümlülük dolarizasyonu yüksek. Sonuç: Uluslararası finansal yatırımcıların risk alma iştahındaki oynaklığa (sermaye hareketlerindeki oynaklığa) karşı kırılganız dolayısıyla.

Net sermaye girişleri/GSYH (%) (Yatay kalın çizgiler: Ortalama+1 Net sermaye girişleri/GSYH (%) (Yatay kalın çizgiler: Ortalama+1.5σ ve Ortalama-1.5σ)

Aşırı sermaye girişlerinin ve ani duruşların aktif fiyatlarına etkileri

Net sermaye girişleri ve reel kredi devreleri

Aşırı sermaye girişlerinin ve ani duruşların yarattığı reel kredi devreleri

Net sermaye girişleri ve reel kredi devreleri Günay ve Kılıç (2011): Dış ticarete konu olmayan sektörler krediye karşı çok duyarlı. Bu nedenle devreleri çok daha oynak. Binici ve Köksal (2012): Net sermaye girişleri arttıkça kredi patlaması olması olasılığı artıyor.

Kredi ve GSYH Özatay (2008): Ip=f(.., KR) ve Cp=f(…, KR) Ermişoğlu vd. (2013): Kredi stokundaki değişim GSYH’yi öngörmekte anlamlı. Kara ve Tiryaki (2013): Kredi stokundaki değişimin büyüme üzerine önemli etkisi var. Geçmişte de böyle: Özatay ve Sak (2002).

Kur ve GSYH Rekabetçi etki: Reel değerlenme büyümeyi düşürüyor. Bilanço etkisi: Reel değerlenme büyümeye pozitif etkide bulunuyor: Kara vd. (2007), Yeyati ve Sturzenegger (2009), Frenkel 2013), Kesriyeli vd. (2013).

Oynak sermaye girişleri: Politika problemleri Bu oynaklık aşırı kredi devreleri yaratıyor: Aşırı kredi devreleri: Finansal istikrarı bozuyor. Yüksek kredi artışları: Finansal krizlerden önce sıkça rastlanan bir olgu (aşırı risk alma iştahı; animal spirits). Cari açık da sıçrıyor. Kredi düşüşleri: Yavaş büyüme, hatta daralma. İşsizlik, iflaslar…

Oynak sermaye girişleri: Politika problemleri Aktif fiyatlarını aşırı oynaklaştırıyor. Özellikle aşırı reel kur hareketleri can sıkıcı. Aşırı reel değerlenme: Rekabet gücünü törpülüyor. Bilanço etkisi nedeniyle GSYH üzerine olumlu bir etki yaratsa da bu bir anomali. Dolarizasyon sorunu giderek ağırlaşıyor. Aşırı reel değer kaybı: Bilançolar bozuluyor; enflasyon artıyor.

Zenginlere yakınsama çok yavaş

Zenginlere yakınsama çok yavaş

Orta gelir tuzağına karşı iki önemli unsur