Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN DİŞ GELİŞİMİ Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı

Diş gelişimi İki diş grubu normal olarak gelişir. 1- Primer Dişlenme (Süt Dişleri) 2- Sekonder Dişlenme (Kalıcı Dişler)

Gelişim (Odontogenezis) Ağız ektodermi Mezoderm Nöral krista hücrelerinden gelişir.

Gelişim Diş minesi, ağız boşluğu ektoderminden gelişirken Diğer tüm dokular, mezoderm ve nöral krista hücrelerinden köken alan çevre mezenşiminden farklılaşır. Mandibula ve maksilla gelişen dişlere yer sağlamak için büyürken, yüzün şekli değişikliğe uğrar.

Odontogenezis Ektodermin üzerini örten nöral krista mezenşiminin uyarısı ile başlar. Bütün dişler aynı anda gelişmeye başlamazlar. İlk diş tomurcukları,ön alt çenede belirir. Sonra üst ön çenede görülür. Daha sonra her iki çenede arkaya doğru gelişir.

Odontogenezis Diş gelişimi, doğumdan sonra yıllarca devam eder. Dental lamina denilen “u” şekilli bantlar ilkel çenelerin kavislerini takip eder.

Odontogenezis Tomurcuk Safhası (Bud Stage) Kep Safhası(Cap Stage) Çan Safhası (Bell Stage)

Tomurcuk Safhası Her dental laminada, 10 çoğalma merkezi oluşur. Bunlar alttaki mezenşime doğru büyüyen diş tomurcuklarını meydana getirir. Bu diş tomurcukları süt dişleri olarak gelişir. Çocukluk döneminde dökülür. Her çenede 10 adet diş tomurcuğu olup, her tomurcuk bir süt dişini oluşturur.

Tomurcuk Safhası Süt dişi öncülerine sahip olan kalıcı dişlerin tomurcukları, dental laminanın derin bir devamı olarak yaklaşık 10. haftada görülmeye başlar. Kalıcı dişlerin tomurcukları, dile doğru süt diş tomurcukları yönünde gelişir. Süt dişi öncüleri olmayan kalıcı azı dişleri ise, dental laminaların arka uzantılarından tomurcuklar olarak gelişir.

Tomurcuk Safhası Kalıcı dişlerin tomurcukları, çoğunluğu fetal dönemde olmak üzere farklı zaman larda ortaya çıkar. 2. ve 3. kalıcı azı dişlerin diş tomurcuk ları,doğumdan sonra gelişir.

Kep Safhası Her diş tomurcuğu, dental papillanın ilkeli olan mezenşim tarafından baskılanarak kep şeklini alır. Gelişen dişin ektodermal kısmı olan mine organı, ileride mine üretimi yapar. Dental papilla denilen kep şekilli her dişin iç kısmı, diş pulpasının gelişmemiş şeklidir.

Kep Safhası Dental papilla ve mine organı diş germini oluşturur. Mine organının dış hücre tabakası: Dış mine epitelini Kebi döşeyen iç hücre tabakası: İç mine epitelini yapar.

Kep Safhası Mine epitel tabakaları arasında gevşek olarak dizilmiş hücrelerin merkezi çekirdek kısmına mine retikulumu denir. Gelişen dişi saran mezenşim, dental kese denilen damarlanmış kapsüler bir yapı oluşturmak için yoğunlaşır.

Dental Kese Sement Periodental ligamentin taslağını

Çan Safhası Mine organı farklılaşırken, gelişen diş bir çan şekline benzer. İç mine epiteline bitişik dental papilladaki mezenşim hücreleri, odontoblastlara farklılaşır. Dentin oluşur. Dentin kalınlaştıkça, odontoblast lar dental papillanın merkezine doğru çekilir fakat, odontoblastların parmak benzeri sitoplaz mik uzantıları olan odontoblastik uzantılar dentin içinde gömülü kalır.

İç Mine Hücreleri Bu hücreler (iç mine epitel hücreleri), dentinin üzerinde bulunan ve prizma şeklindeki mine üretme işlevine sahip ameloblast hücrelerine farklılaşır. Mine yapımı artarken, ameloblastlar dış mine epiteline doğru çekilir. Mine ve dentin oluşumu, dişin en tepesin den başlar ve oluşacak köke doğru ilerler.

Dental Kesenin İç Hücreleri Sementoblastlara farklılaşırlar sementi üretir. Sement, kök dentini üzerinde depolanır ve diş boynundaki mine ile birleşir. Dişler gelişip ve çeneler kemikleşirken, dental kesenin dış hücreleri de kemik yapımında aktifleşirler.

Diş Sürme Dişler gelişirken, ağız boşluğuna doğru devamlı yavaş bir harekete başlar. Alt dişler, üst dişlerden önce çıkar. Kızların dişleri erkeklerden önce çıkar. Çocuğun dişlenmesi, 20 süt dişini kapsar. Erginde ise 32’dir.

Diş Sürme Diş kökü büyürken,diş kronu giderek ağız epitelinden dışarı çıkar. Süren diş kronu etrafındaki ağız mukozası, diş etini oluşturur. Süt dişlerin çıkması 6-24.aylar 20 süt dişi 2. yaşın sonuna kadar sürer.

Kalıcı Dişler Kalıcı dişler gelişirken, karşılığı olan süt dişinin kökü, giderek osteoklastlar tarafından eritilir. Süt dişi düştüğünde, sadece kron ve kökün en üst kısmını içerir. 6 yaşında çıkmaya başlar Erken ergenlik dönemine kadar devam eder.

Klinik