ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI 2009 – 2010 SU YILI DEĞERLENDİRMESİ T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI 2009 – 2010 SU YILI DEĞERLENDİRMESİ Prof. Dr. Veysel EROĞLU Çevre ve Orman Bakanı 01 Aralık 2010 - Ankara

ÜLKEMİZİN SU POTANSİYELİ Dünyanın yarı-kurak bölgesinde bulunan ülkemizde yağış; zamana ve bölgelere göre farklılık göstermektedir. 2500 mm 250 mm Kızılırmak Nehrinin toplam ortalama yıllık akımının % 65’i yılın 3 ayında geçmektedir.

ÜLKEMİZİN SU POTANSİYELİ Yıllık Yağış : 501 milyar m3 Yıllık Kullanılabilir Yerüstü Suyu : 98 milyar m3 Yıllık Kullanılabilir Yeraltı Suyu : 14 milyar m3 Yıllık Toplam Kullanılabilir Su : 112 milyar m3 3

ÜLKEMİZ SU YILI YAĞIŞ DURUMU (01 EKİM 2009 – 30 EYLÜL 2010) Türkiye Geneli ve Bölgelerin 2009-2010 Yılı Yağışlarının Normali ve Geçen Yıl İle Mukayesesi Bölge 2009-2010 Su Yılı Yağışı (mm) Normali 2008-2009 Su Yılı Yağışı (mm) Normale Göre Artma Azalma Oranı Geçen Yıla Göre Artma Azalma Oranı Marmara 884 667 736 % 33 Artma % 20 Artma Ege 774 621 781 % 25 Artma % 1 Azalma Akdeniz 914 763 856 % 7 Artma İç Anadolu 448 390 466 % 15 Artma % 4 Azalma Karadeniz 906 867 979 % 5 Artma % 7 Azalma Doğu Anadolu 688 586 % 17 Artma % 11 Artma Güneydoğu Anadolu 546 539 416 % 1 Artma % 31 Artma Türkiye Geneli 745 640 711 % 16 Artma

ÜLKEMİZ SU YILI YAĞIŞ DURUMU (01 EKİM 2009 – 30 EYLÜL 2010) 2010 su yılı yağış miktarı : 745 mm (1 Ekim 2009-30 Eylül 2010) Uzun yıllar ortalaması : 643 mm (1940-2010), 70 yılın ort. 2009 su yılı yağış miktarı : 711 mm (1 Ekim 2008-30 Eylül 2009) Bu neticeye göre 2010 su yılı yağış miktarı; Uzun yıllar ortalamasına göre : % 16, 2009 su yılına göre : % 5 artmıştır.

2 AYLIK YAĞIŞ DÖNEMİNİN MUKAYESESİ (01 Ekim – 30 Kasım) Yağış (mm) Yağış (01 Ekim 2010-30 Kasım 2010) Uzun Yıllar Ortalaması Geçen Yıl (01 Ekim 2009-30 Kasım 2009)

KIŞ MEVSİMİ YAĞIŞ TAHMİNLERİ (ARALIK, OCAK, ŞUBAT ) Akdeniz ve Ege Bölgelerimizde normallerden 50 mm daha az, diğer bölgelerde normaller civarında beklenmektedir.

KIŞ MEVSİMİ SICAKLIK TAHMİNLERİ (ARALIK, OCAK, ŞUBAT) Güneydoğu Anadolu Bölgesi hariç ülke genelinde normallerinin 0.5 - 1.0°C altında beklenmektedir.

SEKTÖRLERE GÖRE SU KULLANIMI Sulamada Kullanılan : 32,0 milyar m3 (%73) İçmesuyunda Kullanılan : 7,0 milyar m3 (%16) Sanayide kullanılan : 5,0 milyar m3 (%11) Toplam Kullanılan Su : 44 milyar m3

BARAJ VE GÖLETLERİN AKTİF HACİM DOLULUK ORANI 30.11.2009 (%) 30.11.2010 (%) İçme suyu 23 51 Sulama 30 43 Enerji 40 50 Türkiye Geneli 34 53 Aktif Su Hacmi 23 Milyar m3 35,4 Milyar m3 Baraj ve Göletlerin toplam aktif hacmi 67 milyar m3’tür.

ÜLKEMİZİN TARIM ARAZİSİ Türkiye'nin yüzölçümü : 78 milyon ha, Ekilebilir tarım arazisi : 28 milyon ha, Ekonomik olarak sulanabilir arazi : 8,5 milyon ha. 2010 yılı başı itibarıyla sulamaya açılan araziler toplamı brüt 5,42 milyon ha ulaşmıştır. Bu alan ekonomik olarak sulanabilir araziler toplamının % 64‘üne tekabül etmektedir. DSİ tarafından sulamaya açılan alan 3,13 milyon ha.

GÜNEYDOĞU ANADOLU PROJESİ GAP bölgesi Türkiye yüzölçümünün %10’unu kapsamakta, tarım potansiyelinin ise % 20’sini oluşturmaktadır. Ülkemizin hidroelektrik enerji potansiyelinin % 21’ini karşılamaktadır.

GAP EYLEM PLANI Sulama projelerinin % 28’i tamamlanmıştır. 2013 yılına kadar sulanabilecek alanların tamamı suya kavuşacaktır.

ÜLKEMİZİN HİDROELEKTRİK POTANSİYELİ Teknik Olarak Değerlendirilemez Ekonomik Ekonomik Olmayan Teorik : 433 Milyar kWh/yıl Teknik Değerlendirilebilir : 216 Milyar kWh/yıl Teknik ve Ekonomik : 140 Milyar kWh/yıl

HES MEVCUT DURUMU İşletmede : 15 000 MW DSİ : 11 265 MW Diğer : 3 735 MW Diğer : 26 000 MW DSİ Yatırım programında olan ve inşaatı devam eden : 3 094 MW Özel sektör tarafından müracaat edilen : 22 906 MW TOPLAM POTANSİYEL : 41 000 MW

HES MEVCUT DURUMU HES’lerden 2010 su yılında 40 milyar kWh elektrik enerjisi üretilmiştir.

İÇMESUYU FAALİYETLERİ DSİ içme suyu faaliyetlerine başladığı 1968 yılından 2003 yılına kadar 35 yılda; 18 milyon kişiye yılda 2 milyar 100 milyon m³ içme kullanma ve sanayi suyu temin etmiş iken, 2003 yılında bu tarafa 8 yılda; 10 milyon kişiye yılda 1 milyar 200 milyon m³ içme kullanma ve sanayi suyu temin etmiştir.

İÇMESUYU BARAJLARIN SU DURUMU 30 Kasım 2010 İl Adı Mevcut Su Miktarı milyon m3 Aktif Doluluk Oranı % Günlük Sarfiyat m3 Günlük Tüketimin Karşılanma Şekli Baraj YAS İstanbul 619 70 2.100.000 - Ankara 400 26 805.000 İzmir 141 47 500.000 200.000 300.000 Bursa 48  -

İŞLETMEDE VE YATIRIM PROGRAMINDA OLAN İÇMESUYU ARITMA TESİSLERİ 18 ilde DSİ tarafından yapılan 27 adet arıtma tesisinde günde 5 614 980 m³/gün AB standartlarında arıtılmış su üretilerek halka sunulmaktadır. Ayrıca, 8 ildeki (İstanbul, Siirt, Muğla-Bodrum, Kars, Ağrı, Niğde, Nevşehir, Aksaray) arıtma tesisleri tamamlandığında günde ilave 925 808 m³/gün arıtılmış su sağlanmış olacaktır.

DEVAM EDEN İÇMESUYU PROJELERİ Adıyaman Ağrı Ankara Aydın Batman Bayburt Bodrum yarımadası Bursa Çorum Gaziantep Elazığ Hatay İskenderun İstanbul İzmir Karabük Karaman Kars KKTC Niğde-Aksaray-Nevşehir Ordu Siirt Sinop Şırnak Tekirdağ Trabzon Ünye Yozgat Mersin – Tarsus Çalışmaların devam ettiği 29 adet proje tamamlandığında 13 milyon kişiye yılda 1,47 milyar m3 ilave içme suyu sağlanacaktır.

İL MERKEZLERİNİN İÇME, KULLANMA VE SANAYİ SUYU İHTİYAÇLARI VE TEMİN DURUMU Nüfusu 100.000’den büyük şehirlere içmesuyu temini hakkındaki 1053 sayılı kanunda 2007 yılında yapılan değişiklikle nüfus kriteri kaldırılmış olduğundan 2008 yılında bütün şehirlerimizi kapsayan su temini eylem planı (2008-2012) hazırlanmıştır. Bu eylem planına göre yatırımlar hızla gerçekleştirilmektedir. Bu eylem planı bu yıl 2010-2014 olarak tadil edilmiştir.

İL MERKEZLERİNİN İÇME, KULLANMA VE SANAYİ SUYU İHTİYAÇLARI VE TEMİN DURUMU 2010-2014 yılı eylem planına göre 81 il merkezinin; 36 il merkezinde uzun vadede (2023-2040 ve yukarısı) 26 il merkezinde orta vadede (2015-2023) temin edilen su miktarı yeterlidir. 10 il merkezinde kısa vadede (2013-2015) 9 il merkezinde ise (2011-2013) yıllarında su ihtiyacı olan aşağıdaki şehirlerin tamamına yatırımlar için projeler başlatılmıştır. (Adıyaman, Aydın, Batman, Çankırı, İzmir, Nevşehir, Sakarya, Sinop, Yozgat)

İSTANBUL MELEN PROJESİ Melen Sistemi ile yılda 1 milyar 190 milyon m3 ilave su sağlanarak İstanbul’un 2040 yılına kadar su ihtiyacını karşılayacaktır. 2010 yılı sonuna kadar yapılan çalışmalarla yılda 268 milyon m3 su İstanbul’a verilecektir. Sakarya Nehri Geçişi

İSALE HATTI Hendek Genişliği : 3,5 m Hendek Derinliği : 5,5 m

BOĞAZ TÜNELİ Toplam uzunluk : 5551 m Su yüzeyinden mesafe : 135 m Çap : 4 m

İZMİR GÖRDES PROJESİ İzmir İçmesuyu (Gördes ve Çağlayan) projesi ile İzmir Büyükşehir Belediyesi hizmet alanı içerisinde bulunan yerleşimlerin 2040 yılına kadar içme, kullanma ve endüstri suyu ihtiyacı karşılanacaktır. Proje kapsamında 114 km uzunluğunda içmesuyu isale hattı, 2 adet tünel, 1 adet pompa istasyonu, 1 adet depo ve 1 adet arıtma tesisi vardır.

GÖRDES PROJESİ 1. KISIM İzmir’in içmesuyu ihtiyacını karşılamak üzere ilk etapta Gördes Barajından başlayan 35,5 km’lik isale hattı Sarıkız isale hattına bağlantısı yapılarak yılda 59 milyon m3 su sağlanmıştır.

ANKARA GEREDE PROJESİ Ankara’nın 2040 yılına kadar olan su ihtiyacını karşılayacak Gerede Sistemi ile Çamlıdere Barajı’na su iletilecektir. Proje tamamlandığında Ankara şehir merkezine yılda 230 milyon m3 ilave su iletilmiş olacaktır. 10.12.2010 tarihinde projenin ihalesi yapılarak inşaatına başlanacaktır.

ANKARA GEREDE PROJESİ

SU İLETİM TÜNELİ KARAKTERİSTİKLERİ Tünel Uzunluğu : 31,592 m Tünel Kapasitesi : 40 m3 /s Tünel Bitmiş İç Çapı : 4.50 m Tünel Eğimi : % 0,115 Doluluk Oranı : % 80 Havalandırma Şaftları : 3 adet Yapım Yöntemi : TBM İç Kaplama : Segmanlı

SU İLETİM TÜNELİ BOY KESİTİ ? ? aft aft ? ? rma rma ? ? aat + Havaland aat + Havaland ? ? ? n ? n

KKTC İÇMESUYU TEMİNİ PROJESİ 81 km Türkiye’ den KKTC’ ye boru hattı ile su iletilmesi için ALAKÖPRÜ Barajının inşaatına başlanılmıştır. Proje tamamlandığında Türkiye tarafı 23 km, deniz geçişi 81 km ve KKTC tarafı 3,2 km olmak üzere toplam 107,2 km hat ile yılda 75 milyon m3 su KKTC’ ye iletilecektir.

KKTC İÇMESUYU TEMİNİ PROJESİ BOYKESİTİ Deniz Geçişi Derinlik: - 250 m askıda İsale Hattı Uzunluğu: 80 km Boru Çapı: 1 600 mm Boru Cinsi: HDPE 500 m aralıklarla deniz tabanına ankraj KKTC Tarafı Güzelyalı Pompa İstasyonu Terfi Hattı Uzunluğu: 3,2 km Boru Çapı: 1 400 mm Boru Cinsi: Düktil Depolama Tesisi: Geçitköy Barajı Geçitköy Pompa İstasyonu Türkiye Tarafı Su Kaynağı: Anamur (Dragon) Çayı Depolama Tesisi: Alaköprü Barajı İsale Hatları Uzunluğu: 22 km + 1 km: 23 km Boru Çapı: 1 500 mm Boru Cinsi: Düktil Dengeleme Deposu: 10 000 m3 33

SICAKLIK; Pazar günü batı bölgelerden başlayarak tüm ülkede hissedilir derecede (10-12 derece) azalacak, mevsim normallerine düşecek.

Çevre ve Orman Bakanlığı DSİ ve DMİ Genel Müdürlüklerimiz vatandaşlarımıza su sıkıntısı çektirmemek için büyük düşünmekte ve 2023-2050 yıllarının ihtiyaçlarını bugünden planlamakta ve çalışmaları buna göre zamanla yarışarak gerçekleştirmektedir. Birimlerimiz Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. yılında Kendi alanlarında Dünyada ilk 10’a girmenin gayreti içindedir.