VEREMLE SAVAŞIN NERESİNDEYİZ, NASIL SAVAŞMALIYIZ? Hazırlayan: Dr. SUHA ÖZKAN Ankara Verem Savaş Dispanseri

SORUN MUDUR ? VEREM HALA ÖNEMLİ BİR Verem erişkinlerde bulaşıcı VEREM DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE ÇOK CİDDİ BİR HALK SAĞLIĞI SORUNU OLMAYA DEVAM ETMEKTEDİR. Verem erişkinlerde bulaşıcı hastalıklardan ölümün ikinci nedenidir. (HIV/AIDS’ den sonra)

Tüberküloz(verem) hastalığı nedir? “Mycobacterium tuberculosis” isimli mikrobun insanlarda yaptığı, tüm organları tutabilen, bulaşıcı ve tedavi edilmezse ölümle sonuçlanabilen bir hastalıktır. Kaynak Hava yolu Sağlam İnsan Hasta insan Öksürük, aksırık ve Solunumla aldığı verem konuşma ile çıkardığı mikrobu nedeniyle verem mikrobu ENFEKTE olur

Tüberküloz hastası her öksürük ile, 1- 5 mikron çapında 1- 3 basil içeren 3500 kadar bulaştırıcı parçacığı etrafa saçar.

Verem mikrobunun insandaki doğal seyri Bulaştırıcı TB hastası ile karşılaşma 2/3 1/3 Enfeksiyon yok Enfeksiyon var %5 %95 Progresif primer Latent hastalık (ilk 2 yıl) enfeksiyon %5 Aktif tüberküloz Hastalık hastalığı gelişmez

(tedavi olmayan dirençli bir hasta da dirençli mikropları bulaştırır) Tedavi olmayan bir verem hastası her yıl yaklaşık 10-15 kişiyi enfekte eder. (tedavi olmayan dirençli bir hasta da dirençli mikropları bulaştırır) Verem hastası

Bulaştırıcılığı etkileyen faktörler: Hastaya ait: Akciğer tüberkülozu olması, Balgamda mikrop görülmesi, Öksürüğün sayısı, şiddeti ve süresi, Tedavi altında olup olmaması. Ortama ait: Ortamın sık havalandırılmaması, Aynı kapalı ortamda fazla sayıda insanın yaşaması, Hasta ile temas süresinin fazlalığı. Kişiye ait: Bağışıklık sistemini azaltan durumlar, BCG aşısı, 0-14 yaş grubundakiler.

VEREM MİKROBUNUN ÖZELLİKLERİ Verem mikrobu, güneş görmeyen ortamlarda havada uzun süre canlı kalabilir. Ortamın sık havalandırılması bu mikrobun yere çökmesini ve bulaştırıcılığını kaybetmesini sağlar. Çatal, kaşık ve eşyalarla bulaşma olmaz. Öksürürken veya aksırırken mendille ağzınızı kapatınız ve yerlere tükürmeyiniz. Verem hastalığı kalıtsal değildir. Veremli kişi en çok aile bireylerine mikrobu bulaştırdığı ve en çok aile bireylerinde hastalığa sebep olduğu için verem bir Aile Hastalığı’ dır.

Verem mikrobu vücuda girdikten sonra yıllarca hastalık yapmadan akciğerlerde bekleyebilir. Vücudunda verem mikrobu taşıyanların yaklaşık % 5-10’u daha sonraki yıllarda VEREM HASTASI olabilecektir.

HANGİ DURUMLARDA VEREM HASTALIĞINA YAKALANMA OLASILIĞI ARTAR ? Tedavi görmeyen verem hastası ile birlikte aynı evde yaşamak Kalabalık, havalanması iyi olmayan ev koşulları, yoksulluk, kötü beslenme HIV/AIDS hastalığı Diabet (şeker) hastalığı Sigara kullanımı Vücut direncini azaltan diğer hastalıklar ve immun yetersizlikler ( Kızamık, boğmaca gibi viral enfeksiyonlar, Lenfoma, lösemi gibi tümörler, Ağır beslenme bozukluğu, Kronik böbrek hastalığı, Kronik alkolizm, Mide ameliyatları, Steroid ve kanser ilaçları kullanımı, gibi..)

Dünyada Tüberküloz Dünyada her yıl 8 milyon yeni hasta ortaya çıkmakta, 2 milyon insan veremden ölmektedir. Dünya nüfusunun üçte biri verem basili ile enfektedir (vücuduna basili almıştır). Verem basili ile enfekte olanların % 10’ u yaşamlarının bir döneminde verem hastalığına yakalanırlar.

Türkiye’de Tüberküloz 1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2002

TÜRKİYE’DE VEREM HALA ÖNEMLİ BİR SORUN MUDUR ? Ülkemizde kayıtlı hasta sayısı giderek azalmaktadır, fakat dispanserlere kaydedilmeyen hastalar nedeni ile gerçek veremli hasta sayısının yılda en az 25-30 bin olduğu tahmin edilmektedir. Veremli hasta oranı (yüz binde) Gelişmiş ülkeler : 20’den az Türkiye : 30-40 Az gelişmiş ülkeler : 100-300 Türkiye'de 10 ile 20 milyon arası bir nüfusun enfekte olduğu, yani vücutlarında verem mikrobu olduğu hesaplanmaktadır.

Hastalık Belirtileri Akciğerle ilgili olanlar: Öksürük, balgam, kanlı balgam Göğüs ağrısı, sırt ağrısı, yan ağrısı Nefes darlığı Genel bulgular: Halsizlik, çabuk yorulma Kilo kaybı, iştahsızlık Ateş, gece terlemesi

ÖKSÜRÜK: 15 günden fazla süren ve inatçı karakterde öksürük en sık görülen belirtidir. BALGAM VE KAN TÜKÜRME: Bazı durumlarda, özellikle teşhis ve tedavide geç kalınırsa, kanlı balgam görülebilir.

ZAYIFLAMA ve İŞTAHSIZLIK ATEŞ ve GECE TERLEMESİ ZAYIFLAMA ve İŞTAHSIZLIK

TANI 1- Bakteriyolojik inceleme yapılır. Balgamda mikroskopik inceleme (3 kez) Kültür ve duyarlılık testi 2- Akciğer filmi çekilir. 3- Fizik muayene yapılır ve hastalık öyküsü ayrıntılı alınır. 4- Tüberkülin cilt testi (PPD) yapılır.

TANIDA MİKROSKOPİ - Yayma Z. Nielsen boyasında verem basillerinin mikroskopik görünümü (kırmızı renkte)

TANIDA KÜLTÜR İNCELEMESİ Tüp Besiyeri L. Jensen besiyerinde üremiş verem mikrobu kolonileri. Kültürde tüberküloz basilinin üretilmesi en kesin tanı yöntemidir.

AKCİĞER TÜBERKÜLOZUNDA RADYOLOJİK BULGULAR Sol akciğerde iltihap Her iki üst akciğer alanında Tüberkülozu düşündüren iltihap görünümü. Sağ üst alanda kavite (yara)

TÜBERKÜLİN CİLT TESTİ (PPD) Deri içine enjeksiyon yapılır. 48-72 saat sonra oluşan kabarıklık ölçülür. PPD testinin pozitif olması mikrobu aldığımızı gösterir. Kesin hastalığı göstermez. Verem (BCG) aşısı olanlarda da test pozitif olabilir.

BİLDİRİM Tüberküloz bildirimi zorunlu bir hastalıktır.* *Umumi Hıfzısıhha Kanunu (24.4.1930/ 1593 sayılı) Madde 113 ve 116

Neden tüm tüberkülozlu hastalar dispansere kaydedilerek izlenmeli? Ülkemizdeki durumun doğru olarak belirlenmesi ve diğer ülkelerle karşılaştırılabilecek verilerin elde edilmesi için. (Türkiye’de Sağlık Bakanlığının hazırladığı tüberküloz hastaları ile ilgili tüm istatistikler VSD kayıtlarından gönderilen aylık raporlar ile hazırlanmaktadır.) Tedavi izleminde standartlara uyulabilmesi, temaslılarının muayenesinin sağlanması ve gözetimli tedavi uygulanabilmesi için.

Dispanserin Görevleri Tüberküloz hastasına tanı koymak ve tedavisine başlamak Hastanın temaslılarını muayene etmek, gerekli durumlarda koruyucu ilaç tedavisi başlamak Gözetimli tedavi planlamak ve uygulamak Tüberküloz hastasının tedavisini izlemek, kontrol muayenelerini yapmak, uyumunu sağlamak Tedavisini sonuçlandırmak, tanı ve tedavi sonuçlarını raporlamak Risk gruplarında taramalar yapmak Toplumun TB eğitiminde aktif rol oynamak

TEDAVİ Verem hastalığı düzenli ilaç kullanmakla 6-9 ayda %99 iyileşir. İlaçlarını düzenli kullanan hastalar bulaştırıcı değildir. Verem tedavi ilaçları dispanserlerden ücretsiz verilir.

TEDAVİ Tüberküloz hastalığının tedavisinde Doğrudan Gözetimli Tedavi (DGT), alternatifi olmayan ve tüberküloz kontrolündeki katkısı tartışılmayan bir yöntemdir. Bütün dünya ülkeleri ile beraber Türkiye’de de DGT’nin uygulanması kaçınılmazdır.

TEDAVİ EDİLMEZSE NE OLUR? Çevresindekilere verem mikrobunu saçmaya devam eder. Yetersiz tedavi görürse, hastalığı ilaçlara karşı direnç kazanır ve daha sonra tedavi olma şansı kaybolur. Tedaviyi reddeden bir hasta için ölüm kaçınılmazdır.

Tüberkülozdan Korunma Toplumsal korunma Bulaştırıcı olan tüberkülozlu hastaları bulmak ve bunları etkin bir şekilde tedavi ederek bulaştırıcı durumdan çıkarmak Kişisel korunma BCG ile aşılama İlaçla koruma (kemoprofilaksi)

BCG ile aşılama Koruyuculuğu yüksektir (yaklaşık % 80). Bu koruyuculuk ortalama 5-6 yıl sürelidir, ancak 15 yıl devam ettiği de bildirilmiştir. Son derece güvenlidir. Türkiye’de BCG aşılaması iki kez yapılmaktadır. Yenidoğan döneminde (direkt) İlkokul birinci sınıflarda (PPD kontrollü)

İlaçla koruma nedir? Sağlam bireylerde; bulaştırıcı TB hastalarının etraflarına saçtıkları TB basiliyle enfekte olma olasılığını azaltmak, Enfekte olmuş fakat hastalanmamış bireylerde ise aktif TB hastalığı gelişme olasılığını azaltmak için verilen koruyucu ilaç tedavisidir (latent enfeksiyon tedavisi)

SONUÇ Kendisinde verem hastalığını düşündüren şikayeti olanlar en kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdır. Çocuklara, BCG aşıları mutlaka yaptırılmalıdır. Verem olduğu tesbit edilen hastaların aileleri ve yakınları bölge dispanserinde kontrol edilmelidir. Hastalar tedavilerine kesintisiz olarak devam etmeli ve kontrollerini yaptırmalıdır.

Yararlanılan kaynaklar; Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Uluslararası Tüberküloz ve Akciğer Hastalıkları Mücadele Derneği (IUATLD) Türkiye Ulusal Verem Savaşı Dernekleri Federasyonu (TUVSDF)