İLK YARDIM Beklenmedik bir şekilde anîden hastalanan veya kaza geçiren kişilere; olay yerinde, olay anında ve olayı takib eden zamanda, tıbbi tedavi uygulanacak merkeze/doktora ulaşıncaya kadar geçen süre içinde, çevrede bulunan mevcut imkanlardan yararlanarak, hasta veya yaralının durumunun daha kötüye gitmesini önlemek için yapılan müdahalelere ilk yardım denir. Bu tanım içinde yer alan bazı ifadelerin anlamları; İlk Yardımın olay yerinde yapılması: İlkyardım yapılacak hasta veya yaralı yada ilkyardım yapacak kişi için yeni bir yaralanma, düşme, yangın, patlama veya zehirlenme gibi ikinci bir tehlike yoksa, hasta veya yaralı yerinden oynatılmamalı hatta bulunduğu şekil / pozisyon değiştirilmemeli. Çünkü yaralandı ise kemikleri kırılmış olabilir. Kırılan kemikler taşıma anında damar veya sinirleri kesip ölüme sebep olabilir. Yaralının durumu güvenli hale getirilmeden yer değiştirilmemelidir. Bu nedenle ilkyardım olay yerinde yapılmalıdır. İlk Yardımın olay anında ve takip eden zamanda yapılması: İlk yardımda zaman çok önemlidir. İlk 5-6 dakikaya kadar olan zaman altın süre olarak kabul edilir. Örneğin boğazı tıkayan bir cisim varsa, ilk dakikalarda hatta mümkünse ilk saniyelerde çıkarılmalıdır. Aksi takdirde boğulup ölme veya sakat kalma ihtimali çok yüksektir. Kanama, kırık ve zehirlenmelerde de benzeri gecikmeler ölüme sebep olabilir. Bu nedenle ilkyardım olay anında ve takip eden zamanda asla gecikilmeden yapılmalıdır. Bunun bir diğer anlamı ilkyardım için sağlıkçı veya itfaiyecinin gelmesi beklenmemelidir.

İlk Yardımın tıbbi tedavi uygulanacak merkeze/doktora ulaşıncaya kadar geçen süre içinde yapılması: Hasta veya yaralı Hastaneye Ambulans dışında herhangi bir araç veya yöntemle nakledilmek zorunda kalındı ise, durumunda yeniden kötüleşme olabilir bu nedenle nakil anında sürekli gözlem yapılmalı ve gerekiyorsa ilk yardıma devam edilmelidir. Çevrede bulunan mevcut imkanlar: Yanımızda tıbbi malzeme bulunduramayacağımıza göre: Sedye veya sedye malzemesi olarak: Yerinden sökülmüş bir kapı, battaniye, kilim, sandalye, ağaç dalı, kürek sapı, gömlek v.b. Kullanılabilir Sargı bezi yerine: varsa temiz bir mendil yoksa gömlek, atlet, sofra bezi, baş örtüsü v.b. kullanılabilir.

İlk yardımı yapacak olan kişi mutlaka teorik ve uygulamalı ilk yardım eğitimi almış olmalıdır. Genel olarak toplumda ilk yardım işi, sağlık görevlilerinin işidir. Gibi yanlış bir bilgi ve düşünce hakimdir. Kimin başına nerede ne geleceği bilinmediğinden, kişiler ailesiyle beraber olduğu bir zamanda ve yoldan uzak ıssız bir yerde, bir kaza geçirme, düşme ve yaralanma, zehirlenme veya boğulma durumu ile karşı karşıya kalabilir. Böyle bir durumda aileye yardım edebilecek hazır kıta bekleyen bir sağlık görevlisi olamayacağına göre, kişiler; bir gün kendilerine de lazım olacağı düşüncesinden hareketle ilk yardım eğitim almalıdır.

İlk Yardımcının Temel Özellikleri: 1. Sakin olmalı (Telaş hem hastaya hem de ilkyardımcıya yarar yerine zarar verebilir) 2. Kendine güveni olmalı (kendine güven büyük ölçüde bilgi ile ilgilidir) 3. İlk yardım eğitimi almış olmalı 4. Ne yapacağına çabuk karar vermeli ve kararını uygulamalı 5. Çevre imkanlarından faydalanabilmeli (pratik buluşları olmalı) 6. Çevredeki kişilerden yararlanmayı bilmeli 7. Ülkedeki sağlık örgütlenmesi hakkında bilgi sahibi olmalı 8. İnsan vücudu ile ilgili temel bir bilgiye sahip olmalı

ilk yardımda temel uygulamalar: 1. Hasta veya yaralıları,mümkün olduğunca yatırarak müdahale etmeli, 2. Hasta veya yaralılar fazla hareket ettirilmemeli, 3. Hasta veya yaralılar, A-B-C yönünden değerlendirilmeli (Airway = soluk yolu, Breathing = solunum, Circulation =dolaşım) Kanama ve kırık açısından incelenmeli, 4. Sıcak tutulmalı. (Hasta özellikle ısıtılmamalı,sıcak tutulmasından kasıt vücudun sıcaklığını kaybetmemesi için hastanın üstünün battaniye , çarşaf , palto vb. şeylerle örtülmesidir.) 5. Bilinç kapalı ise su vb. hiçbir şey verilmemeli 6. Çevredeki telaşlı kişiler uzaklaştırılmalı 7. Tıbbi yardım istenmeli (112 Acil ambulans) 8. Yaralının yarasını görmesine izin verilmemeli 9. Tıbbi yardıma ulaşılamadığı taktirde hasta veya yaralı uygun taşıma teknikleri ile sağlık kurumuna taşınmalı 10. İlkyardımcı yapabileceği uygulamaların sınırlarını bilmelidir. Ortamda herhangi bir sağlık personelinin varlığı durumunda , o ana kadar kendi yaptığı müdahaleler hakkında bilgi verdikten sonra sorumluluğu sağlık personeline devretmeli ve onun vereceği görevleri yapmaya devam etmelidir.

İLK YARDIMIN A,B,C 'Sİ         Öncelikle unutulmaması gereken nokta; ilkyardımın canlıya yapılması gerektiğidir. Bu nedenle ilk yardım gerektiren bir durumda yardım edeceğiniz kişinin canlı olup olmadığını belirlemek önemlidir. Bu amaçla solunumunu dinlemek, kalp atımlarını ya da nabız alınıp alınmadığını dinlemek önemlidir. Bilinci kapalı bir kişinin kalbinin atıp atmadığının saptanması ve nefes alıp verdiğini anlamamız için öncelikle sakin olmalı ve doğru tanı koymak için dikkatimizi bu konuya yönlendirmeliyiz. İlk yardımda birinci amaç kendimizin, hastanın veya yaralının hayatını tehdit eden bir tehlike varsa biran önce tehlikeli bölgeden uzaklaştırılmasıdır. Taşıma yapılırken sakin davranılmalı, mümkünse sert bir zemin üzerinde (kapı, sunta vb.) fazla sarsmadan taşınmalıdır. Hasta ya da yaralının bilincinin açık olup olmadığını anlamak için hasta hafifçe sarsılır ve sorular sorulur. Kanama olup olmadığı kontrol edilir. İlk yardım uygulayan kişinin unutmaması gereken nokta ilkyardımda amacın tedavi etmek değil hastayı sağlık ekipleri gelene kadar (veya hastaneye ulaştırana kadar) hayatta tutmak olduğudur.

A = (AİRWAY) HAVA YOLUNU AÇ      Hasta, yaralı veya kazazedenin ağzını açılabildiği kadar açarak tükürük birikintileri ve yabancı cisimleri temizleyin. Hastayı sırtüstü yatırın. Hava yolunu açmak için alını geriye, çeneyi öne çekin. (Bu hareket yapılırken dikkatli olunmalıdır. Boyun kırılabilir.) Çeneyi destekleyin. 112 telefondan profesyonel yardım çağırın.

B= (BREATHİNG) SOLUNUMU SAĞLA Hasta soluk alıp veriyorsa uygun pozisyonda yatırın. Hasta solumuyorsa ağızdan ağıza iki yavaş ve tam soluk verin. Verdiğiniz soluk rahatça gidiyorsa hastanın solunumunun dönüp dönmediği kontrol edin. Solunum geriye dönmediyse suni solunuma devam edilir.

C= (CIRCULATION) DOLAŞIM SAĞLA Nabzı kontrol edin C= (CIRCULATION) DOLAŞIM SAĞLA    Nabzı kontrol edin. Nabız atıyor ise solunum desteğine devam edin. Kendiliğinden solunum başlarsa uygun pozisyonda yatırın. Nabız atmıyor ise kalp masajı eğitimi aldıysanız kalp masajı yapın. Tek kişi iseniz 10 kalp masajı, 2 yapay solunum; iki kişi iseniz 5 kalp masajı, 1 yapay solunum olmak üzere profesyonel yardım gelene kadar ilk yardıma devam edin. Önemli Not: Kalp masajı canlı insanlarda kesinlikle uygulanamaz.

İLK YARDIMIN BAŞARISINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER Ani kalp durmaları erişkinlerde ölüme neden olabilir. Bu kalp durmalarının büyük kısmı kalp hastalarında meydana gelir ve ilk yardımda başarılı olma şansımız azdır. Ani kalp durmalarında ilk yardımın iki kişi tarafından yapılması başarı şansını arttırır. Ani kalp durmalarının % 75 i ev ortamında meydana gelir ve ilk yardım, ev ortamındaki yakınları tarafından yapılmalıdır. Ani kalp durmaları erkeklerde kadınlara oranla iki kat daha sıklıkla görülür. Yukarıda açıkladığımız ilk yardım kuralları dünyada 1960 yılından beri uygulanmakta ve tüm okullarda ders olarak okutulmaktadır. Ağızdan ağıza yapılan suni solunum ile AİDS virüsünün bulaşma olasılığı yoktur. Bu işlem ile AİDS virüsü bulaşmış hasta tanımlanmış değildir. Bazı kalp durmalarında kalp atımları bozulmuş olduğu için ilk yardım işe yaramayabilir. Bu gibi durumlarda doktorlar tarafından elektroşok ile kalp çalıştırılmaya çalışılır. Elektroşok ile kalp atımlarında bir düzelme sağlanana kadar ara ara kalp masajı uygulaması devam eder. İlk yardım işleminde amaç kalbe ve beyne oksijen gitmesi için solunum ve dolaşımın sağlanmasıdır. Bu işlemi sürdürdüğümüz sürece hastanın hayatta kalma şansı devam eder. Ani kalp durması sonrasında ilk yardım işlemi ilk dakikada başlamalıdır. Eğer ani kalp durmasından 4 dakika sonra ilk yardım işlemi başlatılıyor ise ya da 10 dakika sonra elektroşok ile başlatılıyor ise hayat kurtarma şansı %40'a inmektedir. Bu nedenle ani kalp durması sonrasında paniklemeden derhal ilk yardım ve canlandırma işlemine başlanmalıdır.