MÜASIR TELEKOMMUNIKASIYA VASITƏLƏRI VƏ ONLARıN XRONOLOGIYASı

Telekommunikasiya[1][2] — m ə ftil, radio, optik v ə ya dig ə r elektromaqnit sisteml ə ri vasit ə sil ə müxt ə lif növ texnologiyalar il ə m ə lumatların ötürülm ə si.[3][4] Bu, insan s ə si il ə mümkün olandan daha böyük m ə saf ə d ə, lakin buna b ə nz ə r m ə qs ə d ə uyğunluq miqyası il ə ünsiyy ə t qurmaq ist ə yind ə n yaranmışdır. Buna gör ə d ə poçt sistemi kimi vasit ə l ə r bu sah ə d ə n xaric edilir.Müasir dövrd ə n ə vv ə l formalaşmış uzaq m ə saf ə li ünsiyy ə tin dig ə r nümun ə l ə rin ə z ə rb al ə tl ə rinin kodlu ritml ə ri, musiqi al ə ti kimi istifad ə olunan buynuzlar v ə yüks ə k s ə sli fitl ə r kimi s ə sli mesajlar aiddir.

19-cu ə srd ə elektrik enerjisinin k ə şfi bir çox innovativ yenilikl ə rin ortaya çıxmasına s ə b ə b olmuşdur. Bel ə ki, teleqrafın 1832-ci ild ə Samuel Morse t ə r ə find ə n k ə şfi insanlararası x ə b ə rl ə şm ə ni f ə rqli bir sferaya keçirdi. Bel ə likl ə b ə ş ə riyy ə t tarixind ə bir ilk, elektrikl ə x ə b ə rl ə şm ə dövrü başlandı.Teleqraf modern telekommunikasiya vasit ə l ə rinin ə cdadı olaraq tarix ə keçdi. H ə tta onun müjd ə si o q ə d ə r böyük olmuşdur ki, dövrün Osmanlı padşahı Abdulm ə cid Samuel Morse-ni “Osmanlı İftixar Medalı” il ə t ə ltif etmişdir.Daha sonra teleqraf vasit ə sil ə rabit ə o q ə d ə r yayılmışdır ki, 17 may 1865-ci ild ə ölk ə l ə r arasında Beyn ə lxalq Teleqraf Sazişi imzalanmışdır.

Tarix 1876-cı ili göst ə rdiyind ə telekommunikasiya sah ə sind ə inqilab baş verdi. Amerikalı alim Alexander Graham Bell, insan s ə sini elektrik siqnallarına çevir ə n v ə daha sonra bu siqnalları s ə s olaraq ötür ə bil ə n telefonu icad etdi. Günümüzd ə h ə l ə d ə istifad ə olunan bu vasit ə teleqrafdan gönd ə ril ə n mesajın anlıq sür ə ti il ə f ə rql ə nirdi.

H ə r bir icad özünd ə n sonrakı k ə şfin x ə b ə rçisidir. Bel ə ki, 19-cu ə srin sonlarında daha bir böyük innovasiya olan naqilsiz x ə b ə rl ə şm ə nin t ə m ə ll ə ri atıldı. İtalyan alim Guglielmo Marconi 1898-ci ild ə radionu k ə şf ed ə r ə k telekommunikasiya sah ə sind ə yeni bir dövr açdı. İlk d ə f ə g ə mil ə rd ə n sahil ə siqnal gönd ə rm ə k üçün istifad ə olmuşdur cü ild ə yüks ə k tezlikli radio dalğalarının ionosfer ə çırpıldığı v ə dünyaya qayıtdığı sübut edildikd ə, radio sür ə tl ə yayılmışdır.

Bu gün ə n sür ə tli telekommunikasiya vasit ə si sayılan internetin teorik t ə m ə li 1962-ci ild ə J.C.R.Licklider t ə r ə find ə n Masschussets universitetind ə atılmışdır. İlk başlarda utopiya kimi q ə bul edil ə n bu teoriya cu ild ə praktikada ə ksini tapmış v ə günümüz internetinin ilk versiyası ortaya çıxmışdır.İnternet v ə onun yaranması haqqında ə vv ə lki m ə qal ə l ə rimizd ə geniş m ə lumat vermişik.Müasir dövrd ə internet say ə sind ə telekommunikasiya yüks ə k inkişaf göst ə rmişdir. CAT v ə Fiber Optik kabell ə r say ə sind ə yüks ə k ölçülü datalar saniy ə l ə r ə rzind ə ist ə nil ə n m ə saf ə y ə gönd ə ril ə bilm ə kd ə dir.

Bu günkü internetin teorik t ə m ə li 1962-ci ild ə J.C.R.Licklider t ə r ə find ə n Massaçusets Texnologiya İnstitutunda atılmışdır. Licklider, bu hipotezind ə beyn ə lxalq olaraq bağlanmış bir sistemd ə ist ə y ə n h ə r k ə sin, ist ə nil ə n yerd ə n data v ə proqramları rahatlıqla ə ld ə ed ə bil ə c ə yini ilk d ə f ə dil ə g ə tirmişdir.Bu teoriyasını açıqladıqdan sonra eyni ild ə Amerika H ə rbi Bilgisayar Araşdırma Departamentinin başına g ə tirilir. ABŞ Müdafi ə Nazirliyinin onun bu teoriyasına d ə st ə k verm ə m ə qs ə di is ə o gün ə q ə d ə r telefon x ə tl ə ri il ə h ə yata keçiril ə n ə mr-idar ə sisteminin praktik olmaması idi. Telefon x ə tl ə rinin ə sas nöqt ə l ə rin ə veril ə c ə k kiçik bir z ə r ə r, asanlıqla bütün sistemi istifad ə y ə yararsız hala g ə tirirdi. Yeni sistem is ə ağır z ə rb ə alsa bel ə, çalışan nöqt ə l ə r arasında rabit ə ni t ə min etm ə li idi.