ÇÖLYAK VAKA SUNUMU NEVİN BORZAN

Sunum planı Hastanın Genel Bilgileri Hastanın Hikayesi Hastanın Özgeçmişi ve Soy Geçmişi Hastanın Şikayetleri Hastanın Hastalık Öncesi ve Sonrası Beslenme Alışkanlıkları Antropometrik Ölçümleri Hastanın Kullandığı İlaçlar Biyokimyasal Bulgular Hastanede Verilen Diyet Hastanın Besin Tüketimi Hastanın Aldığı Diyetin Grafikleri NRS Formu Hastanın Enerji Gereksinmesi ve Önerilen Diyet Hastaya Önerilen Diyetin Grafikleri Öneriler

Hasta bilgileri Hasta Adı:M.Y Hasta Yaşı:5 Hastanın Cinsiyeti:Erkek Boy Uzunluğu:120cm Vücut Ağırlığı:17Kg Alerji: glutenli yiyecekler BKI :17kg/m 2 Bulunduğu Servisi: Çocuk servisi Tanı: çölyak

Hasta öyküsü Hasta hastaneye şiddetli karın ağrısı,bulantı ve bazı zamanla r tekrarlayan diyare şikayetleri nedeniyle getirilmiştir. Hastada iştahsızlık bulunmaktadır.

Hastanın öz geçmişi Anne ve babada çölyak tanısı yok. Kardeşinde epilepsi görülmektedir. 3 yaşında çölyak tanısı konmuştur. Ayrıca babada tip 1 diabet mevcuttur.

Beslenme öyküsü Hastamızda iştahsızlık,bulantı görülmektedir. Ekmek ve türevlerini yediğinde şikayetleri artmaktadır. Belirli dönemlerde diyare şikayeti artmaktadır. Glutensiz ekmeği ve sebze yemeklerini tüketmeyi sevmemektedir.

Çölyak nedir?  Çölyak hastalığı (Gluten sensitif enteropati, gluten enteropatisi, çölyak sprue), genetik olarak yatkın olan bireylerde, gluten içeren gıdaların alınması ile ortaya çıkan proksimal ince bağırsağı tutan ve glutene karşı kalıcı intolerans ile karakterize bir enteropatidir.  İlk olarak 1888 yılında Samuel Gee tarafından tanımlanmış, 1950 yılında Dicke, hastalığın patogenezinde buğday ve çavdarda bulunan gluten isimli proteinin rolü olduğunu göstermiştir  ÇH multifaktöriyel ve multigenetiktir. Hastalık (HLA)DQ2 ile ilişkilidir. Homozigot DQ2 genine sahip hastalar büyük risk taşır.  Çölyak hastalığı, dünya popülasyonunun %0.6 ile %1’ini etkilemektedir. ÇH özellikle Kuzey Avrupalı beyazlarda görülür. Son yıllarda Kuzey Afrika ve Ortadoğu gibi gelişmekte olan ülkelerde sık görüldüğü tespit edilmiştir.

KLİNİK SINIFLAMA Klasik hastalık: Villus atrofisi, kilo kaybı, steatore, vitamin eksiklikleri gibi malabsorpsiyon bulguları ve bunların glutensiz diyetle birkaç hafta ya da ay içinde düzelmesi durumudur. Atipik ÇH: Bu hastalarda sadece minör gastrointestinal semptomlar vardır. Ancak hastalar anemi, dental defekt, osteoporoz, artrit, transaminaz yüksekliği, nörolojik semptomlar veya infertiliteyle başvurabilir. Bununla birlikte bu hastaların çoğunluğunda antikor pozitifliği ve şiddetli mukozal değişiklikler bulunur.

KLİNİK SINIFLAMA Asemptomatik (sessiz) ÇH: Bu hastalar sıklıkla tarama amacıyla yapılan antikor testleri sırasında tesadüfen tanı alır. Bu hastalarda intestinal mukozada karakteristik değişiklikler olmasına rağmen klinik semptom yoktur. Oluşan minör semptomlarda glutensiz diyetle düzelir. Latent ÇH: Bazı hastalarda glutenli diyete rağmen jejunal mukoza normal ve minör semptom var ya da semptom yoktur. Bu grubun iki varyantı vardır: I.Öncesinde genellikle de çocukluk çağında ÇH tanısı vardır. Ancak zaman içinde diyetle tamamen düzelmiştir. Normal diyete dönse bile sessiz kalmaya devam edebilir. Ancak bu latent dönem geçici de olabilir. II.Normal diyetle beslenirken intestinal mukoza normal olabilir, fakat ilerleyen dönemde ÇH gelişir

Tahıl kaynaklı hastalıklardan biri olan çölyak; buğday, çavdar, arpa ve bazen de yulaf ürünlerinin tüketimi sonucu bağırsakta ortaya çıkan bir hastalıktır. Hastalığın nedenini oluşturan temel etken gluten proteininin gliadin adlı alt fraksiyonu olup, gluten içeren gıdaların tüketilmesi sonucunda başta vitaminler ve mineraller olmak üzere vücudun gereksinim duyduğu çeşitli besin maddelerinin emilimi azalmaktadır.

Gluten Nedir ve Hangi Besinlerde Bulunur?  Gluten proteinleri su veya tuzlu suda çözünmez nitelikte olup, monomerik gliadinler ve polimerik gluteninler olmak üzere iki fraksiyondan oluşmaktadır. Bu iki fraksiyon tanede hemen hemen eşit oranlarda bulunmaktadır.  Buğday depo proteinlerinin yaklaşık %80-85’ini gluten proteinleri oluşturmaktadır; bu da günlük olarak büyük oranlarda glutene maruz kaldığımızı açıkça göstermektedir.  Yapılan çalışmalar sonucunda gliadin fraksiyonunun çölyak hastaları için toksik, glutenin fraksiyonunun ise daha az toksik olduğu belirlenmiştir.

BUĞDAY ARPA ÇAVDAR YULAF MISIR PİRİNÇ GLUTEN KOMPLEKSİ Glutelin + Gliadin GLUTEN KOMPLEKSİ OLUŞMAZ!! GLUTELİN PROLAMİN

Çölyak hastaları yulaf tüketebilir mi? Yulaf günde gram ( 5 -6 yemek kaşığı ) tüketilmelidir. Daha fazla yulaf tüketimi semptomların düzelmesini geciktirebilir.Yulaf prolaminlerinin toksisitesi halen tartışma konusu olmakla birlikte glutensiz diyette yulafın rolü hakkında henüz bir fikir birliği bulunmamaktadır. Ancak prolaminlerin yulaftaki toplam proteinin %10'nu oluştururken, buğdayda % 70'ini oluşturması bazı çölyak hastalarının neden buğdaydan daha fazla miktarda yulafı tolere edebildiklerini açıklamaktadır.

Gluten alımı ile ince bağırsak iç yüzeyindeki absorpsiyonu sağlayan çıkıntılar (villi) kısalmakta, hatta tamamen ortadan kalkarak bağırsak iç yüzeyi düzleşmektedir. Villilerin yüzeyindeki tek sıra "kripta" hücreleri ise kalınlaşmaktadır. Böylece absorpsiyonun yapıldığı yüzey azalıp besin alımı zorlaşmaktadır.

Erken çocukluk döneminde (ilk 2 yaş) hastalığın klasik belirtileri  ishal,  kusma,  iştahsızlık,  karın şişliği,  kilo kaybı,  kabızlık  ve büyüme geriliğidir.

Çölyak Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir? Kandaki belirli antikorların ölçülmesi çölyak hastalığı teşhisinin konulmasında önemlidir. Kan değerlerinde IgA, IgG Anti Endomysium (EMA) değerlerine bakılır.

Çölyak hastalığının tanısında ‘GLUTEN CHALLANGE’ yapılması önerilir. YAPILMASI ÖNERİLEN HASTALAR

Çölyak Hastalığı İle Bağlantılı Hastalıklar Down sendromu Fibromiyalji Kronik yorgunluk sendromu Williams sendromu Laktoz İntölerans Duhring Hastalığı Gluten hassasiyetinden kaynaklanan kaşıntılı kabarmalı bir deri hastalığıdır. Glutensiz diyet cilt hasarını iyileştirirken, çölyak hastalığına bağlı komplikasyonları önlediğinden ömür boyu devam edilmelidir.

TEDAVİ Çölyaklı hastaların klinik semptomlarının ortadan kalkması, test sonuçlarının normalleşmesi ve bağırsak mukoza zarının normal yapısına dönüşüyle, sindirim sisteminin sağlıklı duruma gelmesini sağlayan tek etkin tedavi yöntemi gluten içermeyen diyetin uygulanmasıdır.. TEK ETKİN TEDAVİ YÖNTEMİ GLUTENSİZ DİYETTİR!!

Diyete başlanılmasıyla 24 saatte klinik bulgular düzelir, iştah açılır, birkaç ayda kilo alımı olur, 3-14 gün içinde bağırsak mukozasında hasarın ilerlemesi önlenir ve çocuklarda 3-6 ay, yetişkinlerde 1-2 yıl süreyle tamamen iyileşmesi ve emilimin başlaması gerçekleşir Ayrıca enerjiyi artırmak için bebeklerde mamalara, çocuk ve yetişkinlerde yemeklere orta zincirli yağ asitleri eklenebilir.

Tedaviye Yanıt Vermeyen Hastalar Glutensiz diyeti iki yıldır uygulamalarına rağmen semptomları veya serolojik ve/veya histolojik anormallikleri devam eden hastalara yanıtsız hastalar denir. ÇH olan bireylerin büyük çoğunluğu glutensiz diyete yanıt verirken, %5 hastada yanıt alınamaz. Bu hastalar beş ana alt başlıkta değerlendirilmelidir.  Diyete kötü uyum ya da yanlışlıkla gluten alımı,  ÇH ile birlikte örtüşen hastalıkların olması,  Aynı anda başka hastalıkların olması (laktoz intoleransı, irritabl bağırsak sendromu, bakteriyel aşırı gelişimi, pankreatik yetmezlik, mikroskobik kolit),  Refrakter sprue,  Ülseratif jejunitis veya intestinal lenfoma

GLUTENSİZ DİYET Glutensiz diyet; buğday, çavdar, arpa ve yulaf içeren tüm gıdalardan (hububat, makarna ve birçok işlenmiş gıda) tüketmemek anlamına gelir. Mısır, patates, pirinç, soya unu zararsızdır. Et, meyveler ve sebzeler gluten içermez

Glutensiz diyet, çölyak hastalığı tedavisinin temel taşıdır. Günlük tüketilebilecek gluten miktarı için net bir sınır olmamakla birlikte 10 mg'ın altındaki değerler anlamlı histolojik değişikliklere neden olmadan semptomları iyileştirmede etkindir. Soya fasulyesi, mısır, pirinç ve patates güvenlidir. Süt ürünleri başlangıçta gelişen sekonder laktoz intoleransı nedeniyle tolere edilemezken, tedavinin ilerleyen aylarında tüketilebilir.

En iyi glutensiz diyet, 20 ppm den daha az gluten içermesiyle mümkündür. Bir ince dilim ekmek yaklaşık 1,6 g gluten içerirr. Bu nedenle tüm yiyecekler, içecekler, ilaçlar vb. tüm tüketilen ürünlerden glutenin çıkarılması gerekmektedir

Etiket Okumayı Biliyor muyuz? Çölyak hastaları için önerilen glutensiz gıda maddeleri satın alınırken ürün etiketini okumak oldukça önemlidir. Glutensiz gıda maddelerinde, gıda maddesi adı ile birlikte ambalaj rengi ile zıt bir renkte “Glutensiz” ifadesi bulunmaktadır. “Gluten miktarı 20 mg/kg’ı geçmez” ifadesi yer almaktadır. Etikette “glutensiz” ifadesinin, “gluten içermez” yazısının bulunmasına veya “üzeri çizilmiş başak” sembolü olmasına dikkat edilmelidir.

Çok az miktarda gluten, glutensiz diyet uygulayan kisiler için potansiyel tehlike unsurudur. Havadaki un, partikül bulasmıs mutfak araç ve gereçlerinin kullanılması ve yetersiz temizlik glutensiz ürünlerin çapraz bulasmasının baslıca nedenleridir.

GLUTENSİZ DİYET UYGULANMAZSA Çölyak krizi Demir eksikliği anemisi Folik asit eksikliği anemisi B12 eksikliği anemisi Sindirim sistemi kanserleri Nörolojik semptomlar İlerlemiş emilim bozuklukları

DİYETİ NASIL GELİŞTİREBİLİRİZ? Günlük tüketilen yemeklerin içine meyve ilave edilebilir. Örneğin, çölyak hastalığına uygun kahvaltılık gevreklerin, yoğurdun, tatlıların içine meyve eklenebilir. Protein, vitamin ve mineral içeriği yüksek olan sebzeleri; yemeklerin, salataların, sandviçlerin içerisine ekleyerek kayıplar azaltılabilir.

DİYETİ NASIL GELİŞTİREBİLİRİZ? Çölyak hastalarının tercih ettiği ürünlerde ve yapılan yemeklerde gluten kompleksi oluşturan besinler yerine mısır, patates, pirinç, soya fasülyesi, kinoa ve karabuğday tercih edilmelidir. Yeterli ve dengeli beslenmenin vazgeçilmezi olan süt ve süt ürünlerinin tüketimi önemlidir. Laktoz intöleransı varlığında kısa süreli ara vermek gerekebilir.

Çölyak Hastalığında Tıbbi Beslenme Tedavisinde Öneriler: Yaşam boyu süren ve kesin bir diyet uygulanmalı Kontaminasyon riskine dikkat edilmeli, en küçük bulaşmada o besin diyetten çıkartılmalı Hasta ve hasta yakınına glutensiz diyet ayrıntılı anlatılmalı Hazır gıdalar/etiketsiz gıdalar ile ilgili riskler hasta ve ailesine örnekler ile anlatılmalı Doğal yiyeceklere yönlendirilmeli, aşırı kalori ve yağ alımı engellenmeli

Pişirme/hazırlama sırasında riskler anlatılarak diyete uyumun gücü artırılmalı Vitamin-mineral takibi (Fe, Zn, Mg, Se, Ca, Vit-B, Vit- D) yapılmalı Büyüme gelişme izlenmeli Laktaz eksikliği (laktozsuz diyet) dikkate alınmalı Glutensiz diyete uyum sorgulanmalı Düzenli diyetisyen kontrolü sağlanmalıdır

Hastanın gereksinimi Enerji (100xyaş) =1500 kkal OGA=YAŞX2+8 =18 KG 0-10 yaş formülü Karbonhidrat: Enerjinin % 55-60’ karbonhidratlardan gelmelidir. 1500x55/100/4 = x60/100/4= g/gün Proteinler: enerjinin % si proteinlerden gelmelidir. 1500x12/100/4= x15/100/4= g/gün yağlar: enerjinin % 25-30’u yağlardan gelmelidir. 1500x25/100/9= x30/100/9= g/gün

Kan Bulguları PARAMETRESONUÇREFERANS DEĞERİ GLİKOZ93, ÜRE23, KREATİNİN0,300,26-0,77 AST ALT AMİLAZ78, Na136, K4,254,1-5,3

KAN BULGULARI REFERANSSONUÇREFERANS BİRİMİ Cl106, Ca9,488,8-10,8 Crp0,03<0,5 Wbc3, RBC4,523,5-5,2 HGB12, HCT36, PLT

Hastanın kullandığı ilaçlar Hastamızın hastanede yattığı süre içerisinde herhangi bir kullandığı ilaç tedavisi yoktu. Gözlem altında tutulması istendiği için 4 gün boyunca hastanede yatışı yapıldı.

besinlerdeğişimkarbonhidratproteinyağ Süt21812 Et42420 Ekmek ve EYG Sebze2122 Meyve345 Yağ420 şeker10 Enerji:1396Yağ(g): 52 Karbonhidrat(g): 190Yağ(%): 28 Karbonhidrat(%): %56 Protein(g): 52 Protein(%): 16 1.Gün giden

1.GÜN TÜKETILEN MENÜ

sabahAçık çay(şekersiz) 1 kk beyaz peynir 1 adet haşlama yumurta 2 TK reçel tereyağı Söğüş salatalık domates 1 İD glutensiz ekmek Arameyve öğle1 kase mercimek çorba 1 kk köfte(içine ekmek koyulmuyor.) 4 yk yoğurt 1 İD glutensiz ekmek AraMeyve Akşam1 kk haşlama tavuk 1 kase sebze çorba 3 yk pirinç pilavı Salata AraMeyve 1 sb süt

besinlerdeğişimkarbonhidratproteinyağ Süt21812 Et42420 Ekmek ve EYG57510 Sebze---- Meyve345 Yağ315 şeker5g5 Enerji:1179Yağ(g): 47 Karbonhidrat(g): 143Yağ(%): % 36 Karbonhidrat(%): %48 Protein(g): 46 Protein(%):% 16 1.Gün tüketilen

2.GÜN GİDEN MENÜ

sabah1 sb süt 1kk beyaz peynir 2İD glutensiz ekmek Söğüş salatalık-domates AraMeyve öğle1 kase domates çorbaa 1kk ızgara köfte 4 yk sebze yemeği 4 yk yoğurt 2 İD glutensiz ekmek Arameyve akşam1 kk tavuk baget 3 yk pirinç pilavı Salata Tatlı 2 İD glutensiz ekmek AraMeyve

besinlerdeğişimkarbonhidratproteinyağ Süt21812 Et31815 Ekmek ve EYG Sebze161 Meyve345 Yağ315 şeker5g5 Enerji:1411Yağ(g): 47 Karbonhidrat(g): 194Yağ(%): % 30 Karbonhidrat(%): % 55 Protein(g): 53 Protein(%): 15 2.Gün giden

2.GÜN TÜKETİLEN MENÜ

besinlerdeğişimkarbonhidratproteinyağ Süt21812 Et31815 Ekmek ve EYG69012 Sebze161 Meyve345 Yağ315 şeker5g5 Enerji:1166Yağ(g): 42 Karbonhidrat(g): 164Yağ(%): %33 Karbonhidrat(%): %56 Protein(g): 43 Protein(%): % 11 2.Gün tüketilen

sabah1 sb süt 1kk beyaz peynir 2İD glutensiz ekmek Söğüş salatalık-domates AraMeyve öğle1 kase domates çorbaa 1kk ızgara köfte 4 yk sebze yemeği 4 yk yoğurt 1 İD glutensiz ekmek Arameyve akşam1 kk tavuk baget 3 yk pirinç pilavı Salata Tatlı 1 İD glutensiz ekmek AraMeyve

3.gün giden

besinlerdeğişimkarbonhidratproteinyağ Süt21812 Et42420 Ekmek ve EYG Sebze2122 Meyve345 Yağ420 şeker55 Enerji:1468Yağ(g): 52 Karbonhidrat(g): 200Yağ(%): 29 Karbonhidrat(%): %55 Protein(g): 54 Protein(%): % 16 3.Gün giden

sabah1 çb açık çay 1 kk beyaz peynir 1 adet haşlanmış yumurta 1 TK reçel 2İD glutensiz ekmek Söğüş salatalık- domates AraMeyve öğle1 kase pirinç çorba 1 kk fırın köfte(ekmeksiz) 4 yk sebze yemeği 4 yk yoğurt 2İD glutensiz ekmek salata AraMeyve Akşam1 kk tavuk baget 4 yk sebze yemeği 3 yk pirinç pilavı 2 İD glutensiz ekmek araMeyve 1 sb süt

3.gün tüketilen

besinlerdeğişimkarbonhidratproteinyağ Süt1966 Et31815 Ekmek ve EYG Sebze161 Meyve345 Yağ315 şeker5g5 Enerji:1228Yağ(g): 36 Karbonhidrat(g): 185Yağ(%): %27 Karbonhidrat(%): %60 Protein(g): 41 Protein(%): % 13 3.Gün tüketilen

sabah1 çb açık çay 1 kk beyaz peynir 1 adet haşlanmış yumurta 1 TK reçel 2İD glutensiz ekmek Söğüş salatalık- domates AraMeyve öğle1 kase pirinç çorba 1 kk fırın köfte(ekmeksiz) 2İD glutensiz ekmek salata AraMeyve Akşam1 kk tavuk baget 4 yk sebze yemeği 3 yk pirinç pilavı 1 İD glutensiz ekmek araMeyve 1 sb süt

besinlerdeğişimkarbonhidratproteinyağ Süt32718 Et31815 Ekmek ve EYG Sebze2122 Meyve345 Yağ420 şeker10 Enerji:1504 kkalYağ(g): 48 Karbonhidrat(g): 214Yağ(%): %29 Karbonhidrat(%): 57 Protein(g): 54 Protein(%): %14 Benim Önerdiğim

sabah1 sb süt 1 kk beyaz peynir 1 adet haşlanmış yumurta Söğüş salatalık-domates 2İD glutensiz ekmek 2 TK kayısı reçeli Ara1 OB portakal Bitki çayı öğle1 kase mercimek çorba 1 kk ızgara tavuk 4 yk bamya 2 yk yoğurt 2İD ekmek Ara½ BB elma akşam3 yk pirinç pilavı 4 yk ıspanak yemeği 2 yk yoğurt 2 İD ekmek salata Ara1 yk kuru üzüm 1 sb süt

GRAFİKLER

Enerji

Karbonhidrat(g)

Protein(g)

Yağ(g)

Karbonhidrat(%)

Protein(%)

Yağ(%)

Dinlediğiniz için teşekkürler