REKABET KURULU’NUN BİR KISIM BANKALAR HAKKINDA VERDİĞİ İDARİ PARA CEZASININ ÖZEL HUKUK SORUMLULUĞU ÜZERİNE ETKİLERİ Av.İbrahim Murat Haznedar

KURUL KARARI HAKKINDA GENEL BİLGİLER

Rekabet Kurulu, 2011 yılında on iki banka hakkında, «mevduat», «kredi» ve «kredi kartı» hizmetlerinde, faiz oranı, ücret, komisyonları anlaşma ve/veya uyumlu eylem içerisinde birlikte belirledikleri iddiasıyla soruşturma başlatmıştır. Kurul soruşturma başlattığını internet sitesinden 21.11.2011 tarihinde “Rekabet Kurulu 12 banka hakkında soruşturma açılmasına karar verdi” başlığıyla kamuoyuna duyurmuştur. Kurul, soruşturmayı 2013 yılında tamamlayarak 08.03.2013 tarihinde internet sitesinden, “Türkiye’de faaliyet gösteren on iki banka hakkındaki soruşturma sonuçlandı” başlığıyla kamuoyuna duyurmuş ve 15.07.2013 tarihinde gerekçeli kararını yine internet sitesinden yayınlamıştır. Kurul Kararı Hakkında Genel Bilgiler-1

Kurul kararlarını 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun’un 53/2. maddesinde yer alan, “Kurul kararları tarafların ticari nitelikli sırlarını ifşa etmeyecek şekilde Kurum internet sayfasında yayınlanır” düzenlemesine istinaden internet sitesinde yayınlamaktadır. Kurul yapmış olduğu soruşturma sonucunda, 21.08.2007 – 22.09.2011 tarihleri arasında (Bkz. Kurul kararı m.277), soruşturmaya konu bankaların, mevduat, kredi ve kredi kartı hizmetlerinde 4054 sayılı Kanun’un 4.maddesini ihlal ettikleri sonucuna varmıştır. (Kredili mevduat hesapları hariç olmak üzere) “Belirli bir mal veya hizmet piyasasından doğrudan veya dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama amacı taşıyan veya bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan eylemler ve teşebbüsler arası anlaşmalar, uyumlu eylemler ve teşebbüs birliklerinin bu tür karar ve eylemleri hukuka aykırı ve yasaktır.” (4054 S.K. m.4) Kurul Kararı Hakkında Genel Bilgiler - 2

Kurul kararında, tüm bankalar arasında, her üründe, 4 yıl boyunca aralıksız süren bir rekabet ihlali tespiti bulunmamaktadır. Farklı bankaların, farklı ürünlerde ve farklı tarih aralıklarındaki ihlal tespitleri karara konu olmuştur. Rekabet Kurulu, rekabeti engelleyici anlaşmanın piyasaya yansıdığına, tüketiciler için bir zarara neden olduğuna dair bir tespit –etki analizi- yapmamıştır. Kurul kararında, Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmeliği’nin 5.maddesinin 1/a maddesinde “Karteller” için uygulanan müeyyideyi değil (yıllık gayri safi gelirin yüzde ikisi ile yüzde dördü), 1/b maddesinde yer alan “Diğer İhlaller” müeyyidesini (yıllık gayri safi gelirin binde beşi ile yüzde üçü) uygulamıştır. Kurul Kararı Hakkında Genel Bilgiler - 3

Bankalar, piyasadaki hakimiyet durumlarına ve ihlalin gerçekleşmesindeki belirleyici etkilerine göre 4 ayrı gruba tabi tutulmak suretiyle idari para cezasına mahkum edilmiştir. Kurul kararında Yönetmeliğin 7. maddesi gereğince idari para cezasında indirime gitmiştir. «Bankacılık sektörünün uluslararası ekonomik, finansal ve politik gelişmelere olan hassasiyeti ve bu hassasiyete bağlı olarak düzenleyici nitelikteki kurumların ilgili dönemde uyguladıkları politikaların doğrudan ve/veya dolaylı etkileri soruşturmaya taraf olan teşebbüslerin tümü bakımından idari para cezasında eşit oranda hafifletici neden olarak dikkate alınmıştır.» (Bkz. Kurul kararı m.654, m.318) «…Teşebbüsler elbette ki fiyatlama kararlarını verirken küresel ve ulusal pek çok gelişme ve düzenlemeden etkilenmektedir. Soruşturma kapsamında elde edilen delillerin bir kısmı küresel finansal kriz dönemine ve bir kısmı ise TCMB’nin para politikasında değişiklik yaptığı tarihlere isabet etmektedir…” (Bkz. Kurul kararı m.318) Kurul Kararı Hakkında Genel Bilgiler - 4

ifadelerine yer verilmiştir. Karar oy çokluğuyla alınmıştır. Bankalar lehine konulan muhalefet şerhlerinde; -Yerinde yapılan incelemelerde aleyhine delil tespit edilmeyen bankaların, rakip banka çalışanları arasındaki yazışmalarda yer alan ifadeler nedeniyle mahkum edilemeyeceği, -Bankalar arasındaki paralel davranışın tek başına uyumlu eylemi ispata yeterli olmadığı, -Faiz oranlarındaki artışın rekabete aykırı anlaşmanın etkisi sonucu değil, TCMB’nin piyasaya müdahalesi sonucu gerçekleşen akıllı davranış biçiminin sonucu olduğu, ifadelerine yer verilmiştir. Kurul Kararı Hakkında Genel Bilgiler - 5

HUKUKİ ÇÖZÜMLEMELER

MADDE 57 “Her kim bu kanuna aykırı olan eylem, karar, sözleşme veya anlaşma ile rekabeti engeller, bozar ya da kısıtlarsa yahut belirli bir mal veya hizmet piyasasındaki hakim durumunu kötüye kullanırsa, bundan zarar görenlerin her türlü zararını tazmine mecburdur. Zararın oluşması birden fazla kişinin davranışları sonucu ortaya çıkmış ise bunlar zarardan müteselsilen sorumludur.” MADDE 58 «Rekabetin engellenmesi, bozulması veya kısıtlanması sonucu bundan zarar görenler, ödedikleri bedelle, rekabet sınırlanmasaydı ödemekte olacakları bedel arasındaki farkı zarar olarak talep edebilir. ………Ortaya çıkan zarar, tarafların anlaşması ya da kararı veya ağır ihmalinin olduğu hallerden kaynaklanmaktaysa, hâkim, zarar görenlerin talebi üzerine, uğranılan maddi zararın ya da zarara neden olanların elde ettiği veya elde etmesi muhtemel olan kârların üç katı oranında tazminat hükmedebilir.» Hukuki Çözümlemeler - 1

1. Kurul kararının kesinleşmesi bekletici mesele yapılmalıdır. (HMK m 2.Ortada sözleşmeden değil, haksız fiilden kaynaklanan bir alacak iddiası vardır. (Hukuka aykırılık + Kusur + Zarar + Nedensellik Bağı) 3.Haksız fiilden kaynaklanan bir ihtilaf olduğundan, tüketiciler için dahi Tüketici Mahkemelerinin görevli olmadığı değerlendirilmektedir. (6502 S.K. m.2/L, m.73, Geçici 1, 4077 S.K. m.23) (Aksi yönde; Yargıtay 13.HD.,19.10.2016,2016/12718 E. – 2016/18811 K.) Hukuki Çözümlemeler - 2

4.Parasal sınır içerisinde kalsa dahi Tüketici Hakem Heyetleri görevli değildir. (6502 S.K. m.66; 4054 S.K.m.58 Anayasa Mahkemesi, 31.05.2007, 2007/53 E. - 2007/61 K.) 5.Tazminat taleplerinin hukuki dayanağı haksız fiil olduğundan, zamanaşımı süresi TBK m.72 gereğince belirlenmelidir. -Kurul kararının internet sitesinde yayınlandığı 08.03.2013 tarihinde zarar öğrenilmiş kabul edilmelidir. (4054 S.K. m.53/2) -Uzamış zamanaşımı süresinin uygulanmaması gerektiği değerlendirilmektedir. (Aksi yönde; Yargıtay 11.Hukuk Dairesi’nin 30.03.2015 tarih ve 2014/13296 E. – 2015/4424 K.) Hukuki Çözümlemeler - 3

6.Kurul kararı, 21.08.2007 – 22.09.2011 tarihleri arasında kredi kullanan veya vadeli mevduatı açtıran herkese dava açma imkanı vermemektedir. (Kurul kararında belirtilen «tek ihlal yaklaşımı» zarar ile ilgili bir husus değildir.) 7.Dava açma imkanı olanlar bakımından ise zararın gerçekleşip gerçekleşmediği yetkin bilirkişiler aracılığıyla araştırılmalıdır. Rekabete aykırı her eylem piyasada zarara neden olmaz.(4054 S.K. m.58 «ödenen bedel ile, rekabet sınırlanmasaydı ödenmek zorunda kalınacak bedel arasındaki fark»)(HMK m.25,119,190,194 ; TBK m.50) Hukuki Çözümlemeler - 4

8.Rekabet Kurulu, rekabeti engelleyici anlaşmanın piyasaya yansıdığına, tüketiciler için zarara neden olduğuna dair bir tespit yapmamıştır. Nitekim, Kurul, mahkemelerce yazılan müzekkerelere vermiş olduğu yanıtında aşağıdaki ifadeye yer vermektedir: Hukuki Çözümlemeler - 5

9.Üç katına kadar tazminat talebi somut olayın özelliğine uygun değildir. (4054 S.K. m.59) (Üç katı tazminat değil, üç katına kadar tazminat) -Kurulun kartellere ilişkin idari para cezasını uygulamaması, -Kurulun idari para cezasında indirime giderken ortaya koyduğu gerekçeler, -Rekabet ihlali olarak sayılan eylemlerin çoğunun bilgi değişimine ilişkin olması, -Caydırıcılık amacının zaten gerçekleşmiş olması. Hukuki Çözümlemeler - 6