DOÇ. DR. MÜDRİYE YILDIZ BIÇAKÇI ÇOCUK GELİŞİMİ VE PSİKOLOJİSİ DERSİ Gelişimsel ve Psikolojik Problemler Ve Çözüm Önerileri DOÇ. DR. MÜDRİYE YILDIZ BIÇAKÇI

ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ Madde 13 1. Çocuk, düşüncesini özgürce açıklama hakkına sahiptir;bu hak, ülke sınırları ile bağlı olmaksızın; yazılı, sözlü, basılı, sanatsal biçimde veya çocuğun seçeceği başka bir araçla her türlü haber ve düşüncelerin araştırılması, elde edilmesi ve verilmesi özgürlüğünü içerir. Değerli Olma Güven Ortamı Yakınlık ve Dayanışma Sorumluluk Duygusu Zorluklarla Mücadele ve Üstesinden Gelmeyi Öğrenme Mutluluk ve Kendini Gerçekleştirme Ortamı Sağlıklı Manevi Yaşamı Temellerini Oluşturma

ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ Madde 18 1. Taraf Devletler, çocuğun yetiştirilmesinde ve gelişmesinin sağlanmasında anne-babanın birlikte sorumluluk taşıdıkları ilkesinin tanınması için her türlü çabayı gösterirler. Çocuğun yetiştirilmesi ve geliştirilmesi sorumluluğu ilk önce anne-babaya ya da durum gerektiriyorsa yasal vasilere düşer. Bu kişiler her şeyden önce çocuğun yüksek yararını göz önünde tutarak hareket ederler. Değerli Olma Güven Ortamı Yakınlık ve Dayanışma Sorumluluk Duygusu Zorluklarla Mücadele ve Üstesinden Gelmeyi Öğrenme Mutluluk ve Kendini Gerçekleştirme Ortamı Sağlıklı Manevi Yaşamı Temellerini Oluşturma

ANNE BABA ÇOCUĞUN HANGİ İHTİYAÇLARINI KARŞILAR? ANNE VE BABA Temel İhtiyaçlar Psikolojik İhtiyaçlar Beslenme Koruma Sevme Sevilme Barınma

Aşırı baskılı, otoriter, reddedici tutum Aşırı hoşgörülü tutum -çocuk merkezli aile Dengesiz ve kararsız tutum Aşırı koruyucu tutum Mükemmeliyetçi tutum Güven verici demokratik tutum

Baskılı,Otoriter ve Reddedici Tutum Baskıcı ve otoriter tutum çocuğun kendine olan güvenini ortadan kaldırarak çocuğun kişiliğine zarar verir. Anne ve babadan birisi ya da her ikisinin baskısı altında bulunan çocuk, sessiz uslu nazik dikkatli olmasına karşın, küskün, silik, çekingen, aşırı hassas ve başkalarının etkisinde kolay kalabilen bir yapıya sahip olabilir.

Baskılı,Otoriter ve Reddedici Tutum Suçlayan, cezalandıran ve sürekli karışan anne babaların çocuklarının kolay ağlayan çocuklar oldukları görünmektedir. Baskı altında anne-babası tarafından sürekli cezalandırılan bir çocuk, genellikle isyankar bir tavırla birlikte aşağılık duygusu geliştirebilir.

Aşırılı Hoşgörülü Tutum ve Çocuk Merkezli Aile Bu tip tutumda yetişen çocuklar idare edilemez, sabırsız, anlayışsız olabilir. Çocuk doğruluktan kaçabilir.

Aşırılı Hoşgörülü Tutum ve Çocuk Merkezli Aile Bu çocuklar bencil olurlar Her zaman dikkat çekmek ve kendisine hizmet edilmesini isterler. Çocuk merkezli aile; çocuk egemenliği vardır. Çocuklar anne babalarına saygı göstermezler ve aile dışında bireylere de hükmetmeye çalışırlar.

Dengesiz ve Kararsız Tutum Çocuk hangi davranışının nerede ve ne zaman istenildiğini anlayamaz.

Aşırı Koruyucu Tutum Çocuk diğer kişilere bağımlı, güvensiz, utangaç kişilik geliştirebilir. Hatta gelecek yaşantısında eşinden de aynı tutumu bekler.

Yaşam sevinci yoksun, herzaman üstün olmak ister. Mükemmeliyetçi Tutum Çocuk güvensiz ve başarısızlık duygusu ile büyür yani olumsuz benlik duygusu ile yetişmiş olur. Nasıl olsa başaramıyorum duygusu nedeniyle başaracağı şeyleri de yapmak istemeyerek aileyi cezalandırır. Yaşam sevinci yoksun, herzaman üstün olmak ister.

Güven Verici ve Demokratik Tutum Güvenli ve demokratik tutumda çocuk aile içinde bir birey olarak kabul edilmekte, çocuk alınan kararlara katılmaktadır. Böyle aile ortamında büyüyen çocuk Becerikli Atılgan Bağımsız Gerçekçi Güvenli Olmaktadır.

ANNE BABA TUTUMLARINI NELER ETKİLER? Değerli Olma Güven Ortamı Yakınlık ve Dayanışma Sorumluluk Duygusu Zorluklarla Mücadele ve Üstesinden Gelmeyi Öğrenme Mutluluk ve Kendini Gerçekleştirme Ortamı Sağlıklı Manevi Yaşamı Temellerini Oluşturma Anne babanın çocukla ilgili beklentileri Anne babanın anne babalığa hazır olma durumu Aile yapısı Anne babanın kendi aralarındaki ilişki Anne babanın iş yoğunluğu

ANNE BABA TUTUMLARINI NELER ETKİLER? Değerli Olma Güven Ortamı Yakınlık ve Dayanışma Sorumluluk Duygusu Zorluklarla Mücadele ve Üstesinden Gelmeyi Öğrenme Mutluluk ve Kendini Gerçekleştirme Ortamı Sağlıklı Manevi Yaşamı Temellerini Oluşturma Kültürel çevre Anne babanın kendi kişilik yapısı Çocuğun mizacı Anne babanın kendi yetiştirilme tutumları

DİSİPLİN

ANNE BABA TUTUMLARI ÇOCUĞUN GELİŞİMİNİ ETKİLER…….

DUYGUSAL EKSİKLİK 19

HANGİSİNİ TERCİH EDİYORUZ? 20

ANNE – BABA – ÇOCUK İLETİŞİMİNİ KOLAYLAŞTIRAN ETMENLER

İLETİŞİM YÖNTEMLERİ SÖZSÜZ İLETİŞİM SÖZLÜ İLETİŞİM Kullanılan sözcükler *Vücut dili, Ses tonu ve vurgular *Mimikler Konuşma anındaki ses iniş çıkışları *Jestler İLETİŞİM YÖNTEMLERİ SÖZSÜZ İLETİŞİM SÖZLÜ İLETİŞİM 22

ETKİLİ İLETİŞİM İÇİN; Saygı Duymak Doğal Davranmak Empati Dinleme

İLETİŞİMİN EN İYİ YÖNTEMİ DİNLEME Pasif Dinleme (Sessizlik) Benimsediğini Gösteren Davranışlarla Dinleme Kapı Aralayıcı Mesajlar Etkin Dinleme (Katılımlı Dinleme) 24

BENİMSEDİĞİNİ GÖSTEREN DAVRANIŞLARLA DİNLEME 25

Başı aşağı yukarı sallamak Öne doğru eğilme.... “Hı hı”, “yaa...”, “evet...” SÖZSÜZ İŞARETLER SÖZLÜ İŞARETLER 26

KAPI ARALAYICI MESAJLAR “Anlıyorum.” “ya...” “Öyle mi?” “İlginç” “O konuda konuşmak ister misin?” “Duygularını merak ediyorum” KAPI ARALAYICI MESAJLAR 27

”Bana kırıldığını şimdi anladım.” “Ders çalışma sorumluluğunu almadığını düşünüyorum.” DİNLEMEDE SEN DİLİ YERİNE BEN İLETİSİ KULLANILMALIDIR “BEN DİLİ" 28

Çocukların kendine güvenlerinin gelişmesine yardımcı olur. Çocukların kendilerini değerlendirme ve değiştirme sorumluluğunu almasına neden olur. BEN DİLİ CÜMLELERİ 29

Sen iletilerini kullanmak, iletişimi engeller. “Yapma şunu.” “Neden böyle yapmıyorsun?” “Bunu yapmamalısın.” “Kötü davranışlar sergiliyorsun” “Çocuk gibi davranıyorsun.” “Daha çok çalışmalısın.” SEN İLETİLERİ 30

Sen iletileri alan çocuk Davranışını değiştirmeye karşı direnir. “Bana yardım edecek bir yol bulacaklarına inanmıyorum.”diye düşünür. Sevilmediğini düşünür. Sen iletileri alan çocuk 31

NASIL DAHA İYİ DİNLERİZ? Dinlerken konuşana bakmalıyız. Dinlemeye istekli olduğumuzu göstermeliyiz, başka bir işle uğraşmamalıyız. Dinlerken yüz ifadesi ve beden dili ile anlatılanlara uygun işaretler vermeliyiz. Kendimizi konuşanın yerine koyup empati kurmalıyız. 32

NASIL DAHA İYİ DİNLERİZ? Onu daha iyi anlamak için sorular sormalıyız. Dinlerken konuya uygun ünlemlerle tepki vermeliyiz. Dikkatimizi konuşulana verip, duygularımızı kontrol etmeye çalışmalıyız. Yargılamadan dinlemeliyiz. Karşımızdaki kişi sözünü bitirmeden söze başlamamalıyız. Konuşan kişiye anlattıkları ile yansıtma yapmalı, onun söylediklerini kendi sözcükleriyle tekrarlamalıyız. 33

ÇOCUKLARLA İLETİŞİMİ ENGELLEYEN ETMENLER

EMİR VERME VE YÖNELTME “Yapman gerekir, yapacaksın,yapmak zorundasın” gibi emir cümlelerini içerir. “Beni dinlemek zorundasın”

Çocuğun isteklerine saygı duyulmadığı mesajını verir. UYARMA,TEHDİT ETME Çocuğun isteklerine saygı duyulmadığı mesajını verir. “Kıyafetlerini sen giymezsen dışarı çıkamazsın“

ÖĞÜT VERME, ÇÖZÜM GETİRME,FİKİR VERME “Arkadaşlarınla oyun oynamıyorsun.” “Bence sen daha çok öğretmenini dinlemelisin.”

MANTIK YOLUYLA İNANDIRMA, TARTIŞMA “İşte bu nedenle hatalısın.” “Olay gösteriyor ki.......”

YARGILAMA, ELEŞTİRİ VE SUÇLAMA “Zaten sen tembelsin.” “Hiç olgun düşünmüyorsun.”

AD TAKMA GÜLÜNÇ DURUMA DÜŞÜRME “Hadi bakalım Süperman” “Koca bebek” “Hadi bakalım Süperman” “Sivri zekalı.”

YORUMLAMA,TANI KOYMA “Senin derdin ne biliyor musun?” “Herhalde çok yorgunsun.” “Aslında sen öyle demek istemiyorsun.”

“Neden?” “Kim?” “Sen ne yaptın?” “Nasıl?” İNCELEMEK,ARAŞTIRMAK,SORUŞTURMAK “Neden?” “Kim?” “Sen ne yaptın?” “Nasıl?”

KONUYU SAPTIRMAK, OYALAMAK “......Oturacağına........yapsana.....” “Etrafına bakınacağına beni dinlesene”

İletişim engelleri çocukta: Konuşmayı ve paylaşmayı engeller. Savunmaya geçirir. Yetersizlik duygusu uyandırır. Kızgınlık ve küskünlük doğurur. Kin ve nefret duyguları uyandırır. Anlaşılmamışlık duygusu verir. Güvensizliği arttırır. Sorgulanma hissi uyandırır. Önemsenmemişlik duygusu uyandırır. 44

Çocukların gelişim özelliklerinin farkında olma. 45

Çocuğunuzu sevin 46

Çocuklara zaman ayırma 47

Sabırlı ve sakin olma. 48

Çocuğu yakından tanıma, Ailenin kendisini tanıması, 49

Çocuğu ailenin ve bulunduğu ortamın bir bireyi olarak kabul edilmesi ve düşüncelerine değer verilmesi, 50

Çocuğa daima alternatif çözümler sunma. 51

Çocuğa gereksiz söz vermeme, İstenmedik bir davranışı için önce açıklama yapma, 52

Çocuklar arasında kıyaslama yapmama, Tutarlı davranma 53

Çocuktan beklentileri gerçekçi bir çizgiye çekme, Duyguların sözlü ve sözsüz olarak yaşanmasına izin verme, 54

Çocuğun yapamadıklarından çok yapabildiklerine odaklaşarak, kendisini başarılı, iyi, değerli, hissetmesine fırsat verme, Sorumluluk verme. 55

ÖDEV OLARAK VERİLEN KÖPEK GİBİ BÜYÜTÜLMÜŞ ÇOCUKLAR BENİ ÖDÜL İLE CEZALANDIRMAYIN KİTAPLARINI TARTIŞILIR.

ÖDEV OLARAK VERİLEN ÇELİK YUMRUKLAR, KEVIN HAKKINDA KONUŞMALIYIZ GİBİ FİLMLER TARTIŞILIR.

Kaynaklar Yıldız Bıçakçı, M., F. Gürsoy, Annesi Çalışan ve Çalışmayan Çocukların Anne-Baba Tutumlarını Algılamalarının ve Benlik İmajlarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksek Okulu Yayını:8, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler:8, Ankara, 2004.