……………………….ORTAOKULU

FİİLİMSİLER Fiilden türerler. Fiil köklerine fiilimsi ekleri getirilerek oluşurlar. Fiil anlamını korurlar ancak fiiller gibi çekimlenemezler. Cümlede isim, sıfat, zarf görevinde kullanılırlar. Yan cümle (yargı) oluştururlar.

FİİLİMSİLER İSİM FİİLLER - MA/-ME -MAK/-MEK -IŞ/-İŞ SIFAT FİİLLER -AN, -ASI, - MEZ, -AR, DİK, -ECEK, -MİŞ ZARF FİİLLER -İP, -EREK,-KEN -İNCE, -MADAN -DIKÇA, -ELİ -DİĞİNDE, -E …

İş, -ış ekiyle yapılan isim fiiller “biçim, tarz” anlamı katar. Bu ekle yapılan ama bu anlamı katmayan sözcükler fiilimsi değil, kalıcı isimdir. Bu konuda görüş ileri süremem.(fiilimsi değil.) (fikir) Kanser için iyi bir buluş oldu.(fiilimsi değil.) (keşif)

-mak/-mek ekleri kalıcı isim yaptıklarında fiilimsi değildir. dolma, sarma, deyiş, yokuş, uçurtma, bağlama…

Sıfat fiiller ismin önüne gelerek sıfat görevinde kullanılırlar. Önündeki isim düşerse adlaşmış sıfat olurlar. Karşıdan gelen kız ablamdır. fiilimsi Karşıdan gelen ablamdır. adlaşmış sıfat fiil

Bazı sıfat fiil ekleri kalıcı isim türetebilir. yiyecek, yemiş, yakacak, çağlayan, düzen, yazar, okur…

Zarf fiiller cümleye zaman, durum, neden gibi anlamlar katar. Yaz gelince kanımız kaynar. (durum) Eve yürüyerek gittim. ( durum) Çalışmadığından sınavı kazanamadı. ( neden)

CÜMLENİN ÖGELERİ 1.YÜKLEM 2.ÖZNE 1. NESNE 2. DOLAYLI TÜMLEÇ 3. ZARF TÜMLECİ

Yüklem : Cümlenin en temel öğesidir. Yüklemi olmayan cümle olmaz. Cümlede iş, oluş, durum, hareket, yargı bildiren öğedir. Diğer öğeler yükleme sorulan sorularla bulunur. Yüklem nasıl bulunur? 1. Çekimli Fiil 2. Ek Eylem Almış İsim

Özne: Yüklemdeki işi yapan ya da o işten etkilenen öğedir. Yükleme KİM, NE soruları sorularak bulunur. Annem bütün evi temizlemiş. (temizleyen kim?) Özneyüklem (Ben ) Onunla iki yıl önce tanıştım. (tanışan kim?) G. Özne yüklem

Belirtili nesne: Yükleme sorulan NEYİ, KİMİ sorularına cevap verir. Bu düşünceleri kafandan silmelisin. (neyi silmelisin?) Belirtili nesne

Belirtisiz nesne: Yükleme sorulan NE sorusuna cevap verir. Her sabah bir elma yerim. ( ne yerim?) Belirtisiz nesne

Dolaylı tümleç (yer tamlayıcısı): Yükleme sorulan KİME, KİMDE, KİMDEN, NEYE, NEREDE, NEREDEN sorularına cevap verir. İnsan her söze inanmamalı. (neye inanmamalı?) Dolaylı tümleç

Zarf tümleci: yükleme sorulan NASIL, NE ZAMAN, NE KADAR, NEYLE, KİMİNLE, NİÇİN, NEDEN sorularına cevap verir. Sınav sorularını dikkatli yanıtlayın. ( nasıl yanıtlayın?) Zarf tümleci

ÖNEMLİ: Kurallı fiil cümlelerinde vurgu yüklemden önceki öğedir. * Sınav sorularını dikkatli yanıtlayın. Zarf Tümleci Vurgu Zarf Tümleci Üzerindedir!

ARANMAZ. !!! İSİM CÜMLELERİNDE ÇATI ÖZELLİĞİ ARANMAZ.

FİİLDE ÇATI 1.ETKEN 2.EDİLGEN 1. GEÇİŞLİ 2.GEÇİŞSİZ

Cümle içinde işi yapanın(özne) belli olduğu fiillerdir. Annem bugün pazara gidecek. Özne Yüklem (O)Birden ayağa kalktı. Özne Yüklem

Öznesi işi yapan değil, işten etkilenendir. Bu çatıda fiil “-l, -n” ekleri alır. Toplantıda eğitim konuşuldu. S. özneY. (kim tarafından konuşuldu?) Oyun okulda sergilenecekmiş. S. özneY. (kim tarafından sergilenecek?)

Nesne alabilen fiillerdir. Cümle içinde nesne olmasa bile fiil nesne alabiliyorsa geçişlidir. Onun yazdıklarını anlamıyorum. Belirtili nesneY. (nesne almış.) Bütün hafta Ayşe anlattı. (neyi anlattı?- konuyu) nesne alabilir.

Nesne alamayan fiillerdir. Balkondaki kuş uçtu. (Neyi uçtu? Kimi uçtu?- cevap yok) Otobüs biraz ileride durdu. (Neyi durdu? Kimi durdu?)

Fiilin başına “onu” sözcüğü getirildiğinde anlamlı Fiilin başına “onu” sözcüğü getirildiğinde anlamlı oluyorsa geçişlidir, olmuyorsa geçişsizdir.

CÜMLE TÜRLERİ 1.Fiil 2.İsim 1. Tek Yüklemli 2.İçinde Fiilsi Olan 3.Çok Yüklemli 4.İçinde Bağlaç olan 1.Kurallı 2.Devrik 3.Eksiltili

İsim cümleleri: Yüklemi isim olan cümlelerdir. Yüklemi isim fiil olan cümleler de isim cümlesidir. O, bu sınıfta beni en iyi tanıyandı. Sıfat tamlaması- isim cümlesi Benim en önemli işim okumaktır. İsim fiil- isim cümlesi

Fiil cümleleri: Yüklemi çekimli fiil olan cümlelerdir. Havalar günden güne ısınıyor. Fiil cümlesi Yemeğini yememişsin yine. Fiil cümlesi

Ek eylem almış fiilimsiler isim cümlesi olur. Ek eylem almış fiilimsiler isim cümlesi olur.

Kurallı cümle: Yüklemi sonda olan cümlelerdir. Bu bilgisayarın tuşları bozulmuş. Yüklem

Devrik cümle: Yüklemi sonda olmayan cümlelerdir. Yarın sinemada buluşalım seninle. Yüklem

Tek yargı içeren (basit) cümle: Tek yüklemden oluşan ve içinde hiç fiilimsi olmayan cümlelerdir. Sigara sağlığa zararlıdır. Yüklem (tek yüklem, tek yargı)

Tek yüklemden oluşan fiilimsi Fiilimsi bulunan (birleşik) cümle: Tek yüklemden oluşan ve içinde en az bir tane fiilimsi bulunan cümlelerdir. konuştuğumu görünce geldi. Onunla konuştuğumu görünce yanıma geldi. fiilimsi fiilimsi yüklem (3 yargı var.)

Sıralı Cümle (Çok Yüklemli Cümle): Birden çok yüklemin virgül ya da noktalı virgülle bağlandığı cümledir. geldioturdugitti Özcan geldi, biraz oturdu, gitti. Y. Y. Y. anlaştıkgideceğiz Onunla anlaştık; yarın gideceğiz. Y.

Bağlı (İçinde Bağlaç Olan) Cümle: Birden çok yüklemin bağlaçlarla bağlandığı cümlelerdir. ama Çok çalıştı ama başaramadı. Y.Y. çünkü Ona güveniyorum çünkü hiç yüzümü kara çıkarmadı. Y.Y.

Çok Yüklemli ve İçinde Bağlaç Bulunan Cümlelerde Fiilimsi olup olmaması önemli değildir! Çok Yüklemli ve İçinde Bağlaç Bulunan Cümlelerde Fiilimsi olup olmaması önemli değildir!

Bir an için kırlarda olduğumuzu düşünelim. (Varsayım) Gelecek ay belki biz de tatile gideriz. (olasılık, ihtimal) Notlarım geçen yıla göre daha iyi. (karşılaştırma) Bir tepkiyle karşılaşırsanız soğukkanlı olun. (öneri)

Dürüstlüğünden dolayı seni takdir ettiler. (onaylama) Sesinin titremesine bakılırsa çok heyecanlısın. (değerlendirme) Tatilin keyifli geçeceğini düşünüyorum. (ön yargı) Diyelim ki yarışmada birinci oldun. (Varsayım)

Su taşırken bu kovayı kullansanız daha iyi olur. (öneri) Biri hemen buraya gelsin! ( ünlem cümlesi) Bu sahil diğerinden daha temiz. (karşılaştırma) Yaptığından utanmış olacak ki yüzü kızardı. (değerlendirme)

Şiir, duyguların dışa yansımasıdır. (tanımlama) Onun tutumu herkesi beğenisini kazanmış. (onaylama) Bu sene de sınıfı geçemeyecektir. (ön yargı) Ekibimiz bu dağa tırmanırken zorlanabilir. (olasılık, ihtimal)

Yarın akşam bize gelecekler mi? (soru cümlesi) Baharı coşkuyla karşıladık. (olumlu ) Yeni eve taşınmak, hiç de kolay olmadı. (olumsuz) Yarın sizinle pikniğe gelmiyor değilim. (olumlu)

Seni göremediğinden kitabı verememiş. (neden-sonuç) Kışın kullanmak için konserve yapıyor. (amaç-sonuç) Ödevlerini yaparsan dışarı çıkıp top oynayabilirsin. (koşul-sonuç, şart-sonuç)

Keşke doktorun tavsiyesini dinleseydim. (pişmanlık) Buraya kadar gelmişsiniz de bize uğramadan gitmişsiniz. (sitem) Bugün kötü bir şeyler olacak gibi. ( sezgi ) Bir de ödevlerinizi zamanında getirseniz. (yakınma) Bugün hava kapalı, galiba yağmur yağacak. (tahmin)

Hey gidi gençlik hey, şimdi mazide kaldı. (özlem) Yaptığın bu şakalar kabak tadı verdi. (bıkma-usanma) Birden yıllardır görmediğim öğretmenim karşıma çıkmasın mı? (şaşkınlık) Annenin yaptığı yemekler harikaydı. (beğenme)