Sürtünme Kuvvetinin Hayatımızdaki Yeri SEVGİ SUBAŞI 2010 - 2011

Bir cisim kaygan yüzeylerde daha kolay hareket ederken, pürüzlü yüzeylerde daha zor hareket eder. Bunun sebebi ise sürtünen yüzeylerin farklılığıdır. Yani yüzey ile cisim arasında cismin hareketi zorlaştıran bir sürtünme kuvveti söz konusudur. Peki bu sürtünme kuvveti nedir?

SÜRTÜNME KUVVETİ NEDİR? Birbirine görevli olarak hareket eden iki nesnenin arasında oluşan ve harekete karşı koyan kuvvete verilen isimdir.

Sürtünme kuvvetini arttırmanın ve azaltmanın yolları Kışın araba lastiklerine zincir takılması, Sporcuların ayakkabılarının altına dişler yapılması, İş makinelerinin tekerlerinde dişlerin daha büyük yapılması, Büyük kütlelerin altına tekerlek tipinde cisimlerin konulması, Makinelerin yağlanması, Dik yokuşlarda ulaşımı kolaylaştırmak için önlemler alınmasıdır.

Sürtünme kuvvetinin özellikleri: Sürtünme kuvveti sürtünen yüzeylerin cinsine bağlıdır. Cisme etkiyen sürtünme kuvveti yüzeylerin cinsine göre değişir. Sürtünme kuvveti (yatay düzlemde) cismin ağırlığıyla doğru orantılı değişir. Sürtünme kuvveti sürtünen yüzeylerin büyüklüğüne bağlı değildir. Sürtünme kuvveti daima harekete zıt yöndedir. Sürtünme kuvvetinin hareket ettirici özelliği yoktur.

Sürtünme kuvvetinin olumlu ve olumsuz yönleri: Yürümeyi kolaylaştırır. Hareketi zorlaştırır. Sürtünme kuvveti nedeniyle yerine koyduğumuz koltuk ve masa gibi eşyalar yerinde kalır. Metaller arasında oluşan sürtünme sonucu sert metal yumuşak metali aşındırır. Enerji kaybına neden olur. Arabaların motor gücünün yaklaşık %20 si sürtünme kuvvetini yenmeye harcar. Sporcular ayaklarına giydikleri çıkıntılı ayakkabılar ile daha rahat yere basarlar. Sürtünme kuvveti cisimleri aşındırır . Araba,uçak,gemi ve trenin hızını yavaşlatır. Sürtünme kuvveti olmasaydı dağ yamaçlarındaki kaya ve topraklar kolaylıkla kayardı. Kalemle yazamaz veya yazdıklarımızı silemezdik. Arabalar frene basılınca duramazdı.

Seval uçaktan atladı. Sonra paraşütünü açtı ve yavaşça yere indi Seval uçaktan atladı. Sonra paraşütünü açtı ve yavaşça yere indi. Seval’in yavaşça yere inmesinin sebebi nedir?

Hava Direnci Nedir? Hava ortamında hareket eden cismin hareketini zorlaştıran kuvvete hava direnci denir.

Örnekler: Otomobil ve uçaklarda hava direncini azaltıp, daha hızlı gidebilmek için daha sivri uçlar kullanılır. Hava direnci; paraşütle atlayan birinin hızını azaltarak güvenli bir şekilde yere inmesini sağlar. Çok hızlı uçan jet uçakların kısa pistlere inerken, paraşüt açarak durmasını kolaylaştırır. Hava taşıtlarının hava ile temasını azaltmak için burun kısmı sivri olarak tasarlanır

PEKİ BUNU BİLİYOR MUYDUNUZ? Kıtalar arası çalışan uçaklar çok yüksekten uçarlar. Yüksekte hava yoğunluğu daha azdır. Dolayısıyla hava direncide azdır. Bunun sonucunda daha az yakıt harcarlar.

Balıkların şekilleri neden birbirine benzer? Hava gibi su da cisimlerin hareketlerini yavaşlatır. Suda hareket eden varlıklar su direncinden etkilenir. Vücut şekilleri ve üzerlerindeki kaygan pullar balıkların su direncinden az etkilenmelerini sağlayarak sudaki hareketlerini kolaylaştırır.

Su Direnci Nedir? Su yüzeyinde yüzen bir tahta parçasını suya batırırken ya da suyun üzerinde iterken bir dirençle karşılaşırız. Suyun içerisinde hareket eden varlığın hareketini zorlaştıran bu kuvvete suyun direnci denir.

Deniz taşıtları su direncinden daha az etkilenecek şekilde tasarlanır. Gemiler neden aynıdır? Deniz taşıtları su direncinden daha az etkilenecek şekilde tasarlanır.

KAZANIMLAR: 3.1 Çeşitli yüzeylerin cismin hareketine etkilerine karşılaştırır. 3.2 Bir cismin kaygan bir yüzeyde daha kolay, pürüzlü bir yüzeyde ise daha zor hareket ettirebileceğini gözlemler. 3.3 Bir cismin kaygan bir yüzeyde daha kolay, pürüzlü bir yüzeyde ise daha zor hareket ettirebilmesinin sebebini, sürtünen yüzeylerin farklılığı ile açıklar. Yüzey ile cisim arasında, cismin hareketini zorlaştıran veya engelleyen kuvveti, sürtünme kuvveti olarak tanımlar. 3.5 Sürtünmenin bir temas kuvveti olduğunu ifade eder. 3.6 Hava ortamında hareket eden cismin hareketini zorlaştıran kuvveti hava direnci olarak tanımlar. 3.7 Su içerisinde hareket eden cismin hareketini zorlaştıran kuvveti su direnci olarak tanımlar. 3.8 Hava ve su direncinin cisimlerin hareketlerine etkilerini karşılaştırır. 3.9 Teknolojik tasarım aşamalarını uygulayarak havada en uzun süre kalacak bir paraşüt geliştirir. 3.10. Sürtünmenin günlük yaşamdaki etkilerine örnekler verir.

Kaynakça: Meb talim terbiye kurulu fen ve teknoloji öğretmen kılavuz kitabı (5. sınıf) Fen ve teknoloji öğrenci kitabı www.fenokulu.com www.gendasyayınları.com www.google.com/görseller