FİİLLERDE ÇATI

Çocuklar ben Dedektif Gadget. Ama Siz bana kısaca Hasan Abi diyebilirsiniz. Önemli bir görev için Türkiye’ye getirildim. Burada sizinle birlikte bir operasyon düzenleyeceğiz. Operasyonun kod adı: “FİİLLERDE ÇATI” Amacımız bu konuyu da hemen çözümleyip bilgilerimize bilgi eklemek.

FİİL ÇATILARI ÖZNESİNE GÖRE FİİL ÇATILARI ETKEN ÇATILI FİİLLER EDİLGEN ÇATILI FİİLLER NESNESİNE GÖRE FİİL ÇATILARI GEÇİŞLİ FİİLLER GEÇİŞSİZ FİİLLER Konuyu bu gizli yol haritasını takip ederek çözeceğiz.Bu şemayı aklınıza kazıyın.Görüntü beş saniye sonra yok olacaktır.

Konuyla ilgili bilgiyi aşağıda verdim dikkatle okuyun.Bu yazı da on saniye sonra silinecek. Konu aslında bir mafya hesaplaşması arkadaşlar. Bu mafyalardan biri “ÖZNE”, diğeri “NESNE” kod adını kullanıyor. Özne’nin iki azılı elemanı var. ETKEN ve EDİLGEN kardeşler.İkisi de Özne’ye bağlı olsalar da birbirlerine oldukça zıt karakterler. Nesne’nin üyeleri ise GEÇİŞLİ ve GEÇİŞSİZ kardeşler.Bunlarda birbirlerine pek benzemezler ama ne var ki kardeş olmuşlar işte. Bizim gizli görevimiz,bu iki mafyanın içine sızıp üyelerini daha yakından tanımak, onları gördüğümüz cümlelerde yakalayıp kan dökülmesini önlemek.

-Bu konuyu incelerken sorulara ve ipuçlarına dikkat edin.Eski bilgilerinizi kullanacağınız durumlar olabilir. -Hazırsanız başlıyoruz….

-Öncelikle neler biliyoruz, bir bakalım.Aşağıdaki cümlelerin ögelerini bulalım. Bu dumanlı yaylaları çok özledim. Teyzem önce bizi ziyaret etti. Güneş erkenden doğdu. Yarın yine burada toplanacağız. -Sonra da yüklemlerde bildirilen işi yapan belli mi, onu kontrol edelim.Burada bir ipucu saklı.

-İşteeee yakaladık, çocuklar! Etken Fiiller : Cümlenin gerçek öznesi varsa, işin kim tarafından yapıldığı belli oluyorsa böyle fiillere etken fiiller denir. Yapılan toplantıda öğrencilik yıllarını anlatmıştı.(O: Gizli Özne) (İşi yapan “O” dur.) Sibel okuduğu kitabı bana anlattı. Özne (İşi yapan “Sibel” dir.)

-Etken’i yakaladık, sıra Edilgen’de …

-Aşağıdaki cümlelerin yüklemlerine “kim” ya da “ne” sorularını sorup, aldığınız cevapları belirtiniz. -Hangi cümlede aldığınız cevap, yüklemin bildirdiği işi yapanı göstermiyor? Ece resim yaptı. Ağacın dalına oturdu. Yeni yıl coşkuyla kutlandı. Sorunun yanıtını biliyorsun.

Çamaşırları yıkadım. / Çamaşırlar yıkandı. Orhan yazı yazdı. / Yazı yazıldı. Bugün evi temizleyecek./ Bugün ev temizlenecek. Aşağıdaki cümlelerin ögelerini bulup ilgili soruları cevaplayınız. 1.Cümlelerin birinci ve ikinci hallerinde ne gibi değişiklikler olmuştur? 2.İkinci cümlelerde eylemlerin aldığı ekleri inceleyiniz.Farklı ekler var mı? 3.Sizce bu eklerin görevi ne olabilir?

-Bakın burada kim varmış? -Edilgennn… Edilgen Fiiller : Cümle okunduğunda veya dinlendiğinde, işin kimin tarafından yapıldığı belli olmuyorsa, yani cümlede “sözde özne” varsa böyle fiillere edilgen fiiller denir. Edilgen fiiller, etken fiillerin sonuna –l, -n ekleri getirilerek yapılır. Kır-(ı)-l- / sev-(i)-n- Ali pencereyi kırdı. Pencere kırıldı. Özne Etken Sözde Özne Edilgen

EDİLGEN ETKEN -İşte bu kadar.Şimdi de cümlelerdeki etken ve edilgen fiilleri yakalayalım.

Yarın hastaneye gitmek istiyorum. Yiyecekler buzdolabına yerleştirildi. Yer sofrası serildi. Yolda kimseye rastlamamıştı. Renkli çamaşırlar yıkanınca soluverdi. Bu vazoyu ablası verdi. Suçlular yakalandı. Annem hastalandı. Sabaha kadar gülüştük.

-Aşağıdaki etken filleri edilgen, edilgen fiilleri de etken hale getiriniz. Şimdi Etken ve Edilgen’i rakiplerinden saklayabilmek için kılık değiştirmelerine yardımcı olalım. Annem çamaşırları ütüledi. Araştırmacılar alanı kazdı. Bu yıl gezi gerçekleştirilemedi. Dün akşam ay tutulması izlendi. Sıcaktan nefes alınmıyordu. Kardeşim oyuncağımı kırdı.