4. HAVALANDIRMA 4.1. Havalandırmadan Maksat Oksijen Kazandırmak Havalandırmadan gaye gazların sulara transferi veya sulardan giderilmesidir. Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir. Oksijen Kazandırmak Demir ve Manganın oksidasyonu veya Amonyumun giderilmesi için oksijen gerekli olduğu hallerde Biyolojik tasfiye için lüzumlu oksijenin sisteme verilmesi için Nehir veya göllerde çözünmüş oksijen standartlarının karşılanması için sisteme oksijen verilmesi gerekmesi durumlarında, suya oksijen transferi söz konusudur.

b) Karbondioksit Gidermek veya Kazandırmak Karbon dioksitin bazen sudan giderilmesi, bazen da suya verilmesi durumu söz konusudur. Sudaki karbonat dengesini ayarlamak için bir miktar karbon dioksitin sistemden uzaklaştırılması gerekebilir. Kireç-soda metodu ile sertlik giderilmesinde ise suya karbondioksit verilmesi lüzumludur. c) Hidrojen Sülfür Gidermek Suda istenmeyen koku ve tadın giderilmesi, metallerin korozyonun azaltılması ve çimentonun ayrışmasının önlenmesi için Hidrojen Sülfür’ün giderilmesi gerekir. Havalandırma ile Hidrojen Sülfür büyük bir verimle giderilebilir. d) Metan’ın Giderilmesi Anaerobik ayrışmanın ürünlerinden metanın sudan giderilmesinde de havalandırma kullanılır.

e) Uçucu Yağlar ve Kimyasal Maddelerin Giderilmesi Bu maddeler suya istenmeyen tat ve koku verdiklerinden ve sağlığa zararlı olduklarından yağlar ve kimyasal maddelerden uçucu olanlar, havalandırma ile giderilebilir. f) Suların Dezenfeksiyonunda Suların dezenfeksiyonunda kullanılan klor ve Ozon gibi gazların suya verilmesi durumlarında gaz transferi bahis konusudur.

Havalandırıcıların Sınıflandırılması Su ve kullanılmış su tasfiyesinde kullanılan havalandırıcıları dört sınıfta toplamak mümkündür. Bunlar: a) Cazibe ile çalışanlar b) Püskürtücüler c) Basınçlı Hava İle (Kabarcıklı) Havalandırma d) Mekanik Havalandırıcılar a) Cazibe İle Çalışan Havalandırıcılar Bu cins havalandırıcıların esası suyun belli bir yükseklikten "düşerken hava ile temas ederek suya oksijen kazandırmasıdır. İçme suyu tasfiyesinde en çok kullanılan havalandırıcı çeşidi olup, Şekil 4.1’de gösterilmiştir. Bunlar da aşağıdaki gibi gruplandırılabilir. a) Kademeli (Kaskat) Havalandırıcılar Bunlar içme suyu tasfiyesinde en çok kullanılan havalandırıcı çeşidi olup, bu bir basamaktan aşağı düşürülür.

Basamakların sayısı ve yükseklikleri duruma göreayarlanabilir. Şekil 4 Basamakların sayısı ve yükseklikleri duruma göreayarlanabilir. Şekil 4.1.a’ da bu cins havalandırıcılar gösterilmiş olup bir tek basamaktan ibaret olanları daha ziyade savak şeklinde yapılır. b) Eğik Düzlem Şeklindeki Havalandırıcılar Bu havalandırıcılar Şekil 4.1.b’de gösterilmiştir. c) Düşümlü Havalandırıcılar Bu cins havalandırıcılarda bir havalandırma kulesinden aşağıya düşürülürken, aşağıdan yukarıya hava verilir. Böylece suya oksijen kazandırılır. Şekil 4,1.c. d) Damlatmalı Filtreler Bu cins filtrelere kuru filtreler de denilir. Bunun sebebi, diğer kum filtrelerde olduğu gibi filtre malzemesi arasındaki boşlukların tamamının su ile dolu olmamasındandır. Daha ziyade kullanılmış suların tasfiyesinde kullanılırlar.

b) Püskürtücüler Bu cins havalandırıcılara fıskiyeli havalandırıcılar da denir. Su püskürtücüden düşey veya eğimli bir açı ile yukarı doğru püskürtülür. Bu sırada su, damlalara ayrılır. Böylece hava ile temas yüzeyi artar ve havadan oksijen alır. Püskürtücüler, bir boru şebekesi üzerinde ağızlıklar konulmak suretiyle teşkil edilirler. (Şekil 4,2). Püskürtücüler suya gerek oksijen transferi ve gerekse sulardan karbondioksitin uzaklaştırılmasında yüksek verim sağlamalarına mukabil geniş alana ihtiyaç göstermeleri ve kış aylarında don tehlikesine maruz olmaları gibi mahzurları vardır. Püskürtücülerde Şekil 4.2'de görüldüğü gibi özel ağız­lıklar kullanılır. Büyük çaptaki ağızlıklar yerine daha çok sayıda küçük anızlıkların kullanılması uygundur. Ancak delik çapının çok küçük seçilmesi hâlinde tıkanma durumları ortaya çıkar. Bu yüzden ağızlıkların çapları 2,5 ~ 4 cm civarında seçilir. Ağızlık aralıkları ise 0,60 - 3,6 m arasında deği­şir.

c) Kabarcıklı Havalandırıcılar. Kabarcıklı havalandırıcılar dikdörtgen planlı bir beton havuzdan ibarettir. Bu havuzun tabanına veya belli bir yüksek­liğe yerleştirilen delikli borular veya gözenekli tüplerden basınçlı hava verilir, böylece ham sudaki çözünmüş oksijen muhtevası arttırılır. Hava kompresörlerle basılır. Lüzumlu ha­va basıncı, boruların dalma derinliğine ve hava borularındaki yersel ve sürekli yük kayıplarına bağlı olarak hesaplanabilir. Kış şartlarında don problemleri olmadığından püskürtücülere göre daha kullanışlıdırlar. Bu cins havalandırıcılar kullanıl­mış su tasfiyesinde çok yaygın olarak kullanılırlar. Şekil 4. 3'de bu havalandırıcılardan iki tanesi gösterilmiştir.

Şekil 4. 3

d) Mekanik Havalandırıcılar Bu havalandırıcılar bir tahrik ve dişli tertibatına bağlı bir havalandırıcıdan (türbünden) ibaret olup, su ile temas eden aksam koni, plak veya fırça şeklinde yapılabilir. Bunlar daha ziyade kullanılmış suların tasfiyesinde kullanılır (Şekil 4.4).

HAVALANDIRICILAR

4.2. Gaz Transferine Bakış Bir gazın sudaki çözünürlüğü, gazın cinsine, suyun sı­caklığına ve sudaki kirleticilerin konsantrasyonlarına bağlıdır. Eğer bir sıvı ortam bir gaz veya gaz karışımlarıyla temas halinde ise gaz molekülleri, gaz ortamından sıvıya veya sıvıdan gaz ortamına geçerler. Bu durum gaz ile sıvı arasın­da bir denge hâli teşekkül edinceye kadar devam eder. Bu denge durumunda sıvı içindeki gaz konsantrasyonu doygun durumda­dır. Gerçekte bir gazın sıvı içindeki doygunluk konsantras­yonu, gazın, gaz ortamındaki konsantrasyonu ile doğru orantı­lıdır. Bu matematik olarak şeklinde ifade edilebilir. Burada: : Gazın sıvı ortamındaki doygunluk konsantrasyonu, g/m3 : Gazın gaz ortamındaki konsantrasyonu, g/m3 : Yayılma katsayısı

Yayılma katsayısı kD gazın ve sıvının cinsine, sıcak­lığına bağlı olarak değişir. Çeşitli gazlara ait yayılma katsayıları Cetvel 4,1’de verilmiştir Bir gazın gaz ortamındaki konsantrasyonu, gazın kısmî basıncına, molekül ağırlığı, sıcaklığa bağlı olduğundan, doygunluk konsantrasyonu. denklemiyle ifade edilebilir. Burada: f : Kuru havada gazın hacim olarak yüzdesi p : Gaz basıncı pw : Buhar basıncı (Cetvel 4.2’de) Ma : Gazın molekül ağırlığı R : Üniversal gaz sabiti (8.3145 J/K.mol) T : Mutlak sıcaklık

Cetvel 4.1. Çeşitli gazların yayılma katsayıları pw, Buhar basıncı, sıcaklığa bağlı olarak değişir. Buna ait değerler Cetvel 4,2’de verilmiştir. Kuru havada ve deniz seviyesinde bir gazın havadaki hacim yüzdeleri ise %78.084, Oksijen %20.948. Argon %0.934, Karbon dioksit %0.032 ve diğer gazlar ise %0.002 olup, basit işlemler için havanın %79’unun Br, ve %21’inin oksijenden ibaret olduğu kabul edilebilir. Cetvel 4.1. Çeşitli gazların yayılma katsayıları

Cetvel 4.2. Sıcaklığa bağlı olarak buhar basıncı Çözünmüş oksijenin sudaki doygunluk değerinin bulunma şanda çeşitli tecrübi denklemler de kullanılabilir. Mesela 4°C ila 30°C arasındaki su sıcaklıkları için : (4.2) denklemi kullanılabilir. Burada T, °C olarak su sıcaklığıdır. Bundan başka:

Havalanma Hızı Katsayısı formülü de kullanılabilir. Ancak çözünmüş oksijenin doygunluk değerlerinin hazır cetvellerden alınması daha uygundur. Çözünmüş oksijenin sudaki doygunluk değeri, sıcaklığa ve klorür konsant­rasyonuna bağlı olarak Cetvel 4.3'de verilmiştir. Havalanma Hızı Katsayısı Gas transferinin mekanizmasını izah için film teori, penetrasyon teorisi, yüzey yenilenme teorisi gibi çeşitli na­zariyeler geliştirilmiştir. Biz burada bu nazariyelerin izahı­na girmeyeceğiz. Esasen gaz transfer hızı, çözünmüş oksijen ek­sikliği ile doğru orantılıdır. Yani : (4.3) yazılabilir. Burada , havalanma hızı katsayısıdır.

t = 0 için C = C0 olduğu nazar-ı itibare alınarak bu denklem integre edilirse. (4.4) veya (4.5) bağlantısı elde edilir.

Cetvel 4.3. 760 mm Hg Basıncında ve Yüzde 20,90 Nispetinde Oksijen ihtiva Eden Kuru Havaya Maruz Tatlı ve Tuzlu Suyun Çözünmüş Oksijen Doygunluk Konsantrasyonları, mg/lt.

Burada: : Havalanma hızı katsayısı veya iletim katsayısı t : Başlangıçtan itibaren geçen süre (T) dir. D0 ve D sırasıyla başlangıçtaki ve başlangıçtan t süre sonraki çözünmüş oksijen eksiklikleri olarak tarif edi­lirse, yani: yazılırsa : denklemi elde edilir.

Kademeli (kaskat) havalandırıcılar, düşünlü havalandı­rıcılar gibi havalandırıcılarda (4.5)denklemindeki t zamanı­nın tesbiti zor, hatta imkansız gibidir. Bu yüzden hesaplarda kolaylık olmak üzere verim sabiti diye bir ifade tarif edilmiştir. Verim sabiti K : (4.7) şeklinde verilmektedir. (4.7) denklemi, (4.5)denklemi ile karşılaştırılırsa, kararlı halde havalandırma için başlangıç­tan itibaren geçen süre t ile gösterilirse ifadesi elde edilir.

Havalarıma hızı katsayısı sıcaklıkla değişir Havalarıma hızı katsayısı sıcaklıkla değişir. ile sıcaklık arasındaki münasebet: (4.9) ifadesiyle verilebilir. Burada: : 10°C sıcaklıkta havalarıma hızı katsayısı; : sıcaklıkta havalandırma hızı katsayısı dir. 'nin tayini için başlangıçtan itibaren belirli zaman aralıklarında çözünmüş oksijen konsantrasyonları ölçülür. Yatay eksen zaman ekseni, düşey eksen olmak üzere çizilen eksen takımında noktalar arasından geçirilen doğrunun eğimi ’yi verir.

Şekil 4.5 'nin grafik yolla bulunması grafik yolla bulunabileceği gibi, istatistik metodlar (regresyon teknikleri) yardımıyla da bulunabilir. Suya oksijen verilmesi işlemlerinde en mühim parametrelerden birisi de oksijen alma kapasitesi, dır. olarak tarif edilir.

bağlantısı elde edilir. : Standard şartlarda çözünmüş oksijenin doygunluk değeri, Oa : Oksijen alma kapasitesi, .sn dir. Oa değeri bir saniyede bir m3 suya verilen oksijenin gram olarak miktarıdır. Standard şartlardan basınç olarak deniz seviyesindeki basınç 101.3 kPa veya 760 mm civa basıncı alınır. Ayrıca Co = 0 dır. 1 kPa = 1 kilopaskal = 1000 Paskal dır. Bilindiği gibi 1 Paskal = 1 Newton / m2 dir. Standart sıcaklık olarak Avrupa ve Amerika tatbikatları de­ğişiktir. Avrupa’da standart sıcaklık olarak 10°C, Amerika da ise 20°C değerleri alınmaktadır. Oksijen alma kapasitesi g O2/sn cinsinden ifade edil­mek istenirse O2 değeri havalandırma havuzu hacmi olan V ile çarpılmalıdır. Böylece: Oc=Oa.V=k2. .V bağlantısı elde edilir.

Burada: Oc=k2.Cs.V Oc : Oksijen alma kapasitesidir, g O2/sn olarak. Oc ve Oa değerleri standart şartlar ve temiz su içindir.Kullanılmış sularda (Oc)pis su =αOc şeklinde hesap edilir. α < l olan bir katsayıdır. Çevre Mühendisliğinde havalandırma sisteminin uygun olup olmadığını anlamak için birim enerji sarfiyatına karşılık suya verilen oksijen miktarı bilinmelidir. Bu "Havalandırma Verimliliği“ 0e, olarak tarif edilir ve denklemiyle hesap edilebilir. Burada: Oe : Havalandırma verimliliği, kg O2 /KW-st veya gO2/J Ng : Güç, J/sn veya Watt veyahut KW İş, enerji birimi joule , 1 J = 1 N.m Güç (Watt), 1 W = 1 J/sn = 1 N.m/sn (Kilo watt), 1 KW= 1000 W Oe değeri ne kadar büyükse, havalandırmanın verimliliği o kadar iyidir.

4.3. Havalandırıcıların Hesap ve Teşkili İçme suyu tasfiyesinde inşaasının basit ve işletilmesi­nin kolay olması sebebiyle tek düşümlü ve merdiven basamakları şeklindeki kademeli (kaskat) havalandırıcılar çok kullanılır. 4.3.1. Düşümlü (Savak) Havalandırıcılar Tek düşümden ibaret olan havalandırıcılarda verim sa­biti K değeri, düşüm yüksekliğine, sıcaklığa ve suyun kirli­lik derecesine bağlıdır. K‘ nın değeri: Temiz sularda K = 0.45 (1+0,046 T).h Kirletilmiş sularda K = 0.36 (1+0.046 T).h Kanalizasyon suyunda K= 0.29 (1+0.046 T).h şeklinde hesap edilebilir. Burada : T : Suyun °C olarak sıcaklığı h : Düşüm yüksekliği, (m) dir.

Şekil 4.6. Düşüm Yüksekliği ile K.CS arasındaki bağıntı. Görüldüğü gibi tek düşümlü havalandırmanın verimliliği düşüm yüksekliğiyle doğru orantılı olarak değişmektedir. An­cak yapılan çalışmalarda düşüm yüksekliğinin belli bir değer­den sonra verimliliğin daha fazla artmadığı görülmüştür. Bu husus Şekil 4.6.'dan da anlaşılmaktadır. Şekil 4.6. Düşüm Yüksekliği ile K.CS arasındaki bağıntı.

Düşümlü Havalandırıcılarda Havalandırma Verimliliğinin Hesabı Havalandırma verimliliği tüketilen birim enerji başına kazanılan oksijen miktarı olarak tarif edilmişti, Yani denklemiyle ifade edilmişti. Oksijen kapasitesi Oc, standart şartlar altında (10 ºC, 101.3 kPa ve Co =0) birim zamanda sisteme verilen oksijen miktarı olduğundan: yazılabilir. ifadesiyle hesap edilebilir.

Burada: ρ : Suyun özgül ağırlığı kg/m3 g : Yerçekimi ivmesi Q : Debi, m3 /sn h : Düşüm yüksekliği = terfi yüksekliği, m η : Verim Ng : Güç, Watt = J/sn Yukarıdaki değerler yerlerine yazılırsa : ρ= 1000 kg/m3 olduğundan Oc mg O2/J cinsinden ifade edilmek istenirse ifadesi elde edilir.

Düşümlü havalandırıcılarda havalandırma verimliliği Oe, 0. 4 ila 0 Düşümlü havalandırıcılarda havalandırma verimliliği Oe, 0.4 ila 0.7 mg O2/J (1.5 ila 2.5 kg O2/KW-st) civarında değişmektedir. Düşüm yüksekliği için uygun yükseklikler 0.4 ila 0.8 m dir. h > 0.8 m için havalandırma verimliliği azalmaktadır.

Misal: 10°C sıcaklıktaki ham suda çözünmüş oksijen konsantrasyonu 2 g O2 /m3 olup, bu sudaki çözünmüş oksijen konsantrasyonunu yükseltmek için 0.65 m yükseklikteki bir savaktan düşürülmektedir. Düşümden sonraki çözünmüş oksijen konsantrasyonunu hesaplayınız. Bu su içme suyu maksadı için alındığından temiz su olarak düşünülüp, verim sabiti hesaplanabilir. K = 0.45 (1+0.046 T) h T = 10°C, h = 0.65 m olduğundan, K=0,45 (1+0.046.10)0.65= 0.427 10°C sıcaklık için Cs = 11,3 g/m3 dür. (Cs Cetvel 4.3 ten seçilecektir. ) veya C3 = 6 g/m3 bulunur.

4.3.2. Kademeli Havalandırıcılar Kademeli (kaskat) havalandırıcılar içme suyu tasfiyesin­de basit ve ucuz bir havalandırma sistemidir. Tek düşümlü (savak) havalandırıcılarda düşük yüksekliğinin 0.7 m den faz­la alınması hâlinde havalandırma verimliliğinin azaldığı ifade edilmişti. Tek düşümdeki bu mahzuru ortadan kaldırmak için basamak şeklinde kademeli bir havalandırma tatbik edilebilir. Kademeli havalandırıcılarda oksijen transferinin matematik bağıntısının ifadesinde denkleminden faydalanılabilir. Eğer toplam düşüm yüksekliği n adet kademeye bölünür ve her kademenin verim sabiti Kn = K/n şeklinde ifade edilirse, n. kademeden sonraki çözünmüş oksijen konsantrasyonu, Cn, aşağıdaki şekilde hesaplanabilir. Cn = Cs – (Cs – Co) (1­–Kn)n (4.12)

Burada K/n değeri her bir kademenin verim sabiti olarak alınmalıdır Burada K/n değeri her bir kademenin verim sabiti olarak alınmalıdır. Mevcut sabit bir düşük yüksekliğinin olması ha­linde bu toplam düşük yüksekliğinin kaç kademeye bölünmesi­nin uygun, olacağı bilinmelidir, çünkü belli bir düşük sayısında çıkış suyunda çözünmüş oksijen muhtevası en büyük değere ulaşacaktır. Aşağıdaki misalde bu husus açıkça görülmektedir. Misal: Çözünmüş oksijen muhtevası 2.0 g/m3 olan bir su toplam düşük yüksekliği 1.5 m olan havalandırıcıda havalandırılacaktır. Çözünmüş oksijenin doygunluk değeri Cs =10 g/m3 olarak verildiğine göre en büyük çıkış konsantrasyonuna ulaşmak için havalandırıcı kaç kademeli olarak yapılmalıdır. a) Tek Düşüm h = 1.50 m. şekil 4.6'dan bu yüksekliğe tekabül eden K.Cs değeri 7.0 g O2 /m3 olarak bulunur. O halde K.Cs =7

Tek düşüm halinde çıkış konsantrasyonu b) İki Kademeli Hal İki kademe olduğundan her bir kademenin yüksekliği olacaktır. Bu yüksekliğe tekabül eden K.Cs değeri K.Cs =5.0 olarak verilmektedir. Havalandırıcının çıkışında çözünmüş oksijen muhtevası:

c) Üç Kademeli Hal Görüldüğü gibi göz önüne alınan misal için 2 kademeli havalandırma yapılması hâlinde çıkışta en büyük çözünmüş oksijen konsantrasyonu elde edilmektedir.

4.3.3. Çok Katlı Tablalı Havalandırıcılar Çok katlı tablalı havalandırıcılarda su yukardan latalı, delikli ve tel örgülü tabanla teşkil edilmiş bir seri tabla­nın üzerine dağıtılarak verilir ve aşağı düşen su en altta bulunan bir havuzda toplanır. Kule şeklindeki çok katlı tablalı havalandırıcılar ekseriya kapalı olarak inşa edilirler. Bunlar umumiyetle karbondioksit ve amonyağın sulardan gide­rilmesinde kullanılır ve karşı akım esasına göre çalışırlar. Yani su yukardan aşağıya dökülürken, aşağıdan yukarıya hava verilir. Gerek içme suyu maksadıyla alman ham sudaki ve gerekse kullanılmış sulardaki amonyumun giderilme işleminde çok katlı tablalı havalandırıcılar kullanılır. Havalandırma işlemi­ne geçmeden önce 3.5.1. kısımda belirtildiği üzere suya kireç ilavesi suretiyle pH değerinin 10.7-11 civarına yükseltilmesi gerekmektedir. Çünkü suyun pH değerine ve sıcaklığa bağlı olarak ve yüzdeleri değişmektedir. Bu değerler Cetvel 3.4 de verilmişti. Sıcaklık pH'nın sudaki ve 'in dağılımına olan tesiri Şekil 4.7'de verilmiştir.

Şekil 4.7. Sıcaklık ve pH'nın Sudaki NH3 ve NH4 Dağılımına Tesiri Amonyum iyonunun amonyağa dönüşümünde sıcaklığın rolü büyüktür. pH = 10 iken 0°C sıcaklıkta NH3 yüzdesi %45 iken, aynı pH’ değerinde fakat 20°C sıcaklıkta NH3 yüzdesinin %80 den daha fazla olduğu Şekil 4.7'den görülmektedir. Bu yüzden çok katlı tabakalı havalandırıcılarda kesif havalandırma yoluyla azot giderilmesinde sıcaklık arttıkça verim artmaktadır. Alttan verilen hava miktarının, su miktarına nispeti, yüzey yükü ve tablalı kulenin yüksekliği, amonyum giderme verimine tesir eden faktörler arasında sayılabilir.

Çeşitli yüksekliklerdeki kuleler için amonyum giderme veriminin, hava debisinin su debisine oranı ile münasebeti şekil 4.8 de gösterilmiştir. Hava su oranı, r, Çok katlı tablalı havalandırıcılarda, verime tesir eden bir diğer unsur, yüzey yüküdür. Yüzey yükü umumiyetle 1,5~2.7 mm/sn civarında değişir.

4.3.4. Fıskiyeli Havalandırıcılar (Püskürtücüler) Fıskiyeli havalandırma, içme suyu tasfiyesinde daha çok suya oksijen kazandırmak veya karbon dioksit gidermek için kullanılır. Fıskiyeli havalandırıcılarda su, düşey veya eğim­li bir açı ile yukarı doğru püskürtülür. Bu işlem sırasında su, havada küçük daneciklere, zerrelere ayrılır. Püskürtücüler, bir boru şebekesi üzerine yerleştirilmiş sabit ağızlık­lardan ibarettir. Bunların verimleri yüksektir ve görünüşle­ri güzeldir. Ancak geniş bir sahaya ihtiyaç gösterirler. Bu yüzden açıkta inşa edilirler. Dolayısıyla soğuk havalarda don sebebiyle işletme güçlüklerine sebep olurlar. Ağızlıkların şekilleri havalandırmanın verimliliğine tesir eder. Bazı ağızlık tipleri Şekil 4,9’da gösterilmiştir.

Ağızlık çıkış deliklerinin çapları küçüldükçe havalandır­manın verimliliği artar. Ancak çok küçük ağızlıkların tıkanma tehlikesi olduğundan işletme bakımından uygun değildir. Bun­dan dolayı ağızlık çapları 5 ila 40 mm arasında yapılır. Bu çaplara tekabül eden ağızlıktaki su basınçları sırasıyla 5.0 ve 0.5 m civarında alınmaktadır. Bir ağızlığın çapı d0 ile gösterilirse, delik alanı : ifadesiyle hesaplanabilir. Ağızlıktan suyun çıkış hızı ise formülüyle bulunabilir. Burada Cv : Hız katsayısı olup 0.95 civarında alınabilir. g : Yer çekimi ivmesi h : Ağızlıktaki toplam yüktür.

Ağızlık sayısı n adet ise toplam debi : ifadesiyle bulunabilir. Burada Cd : Debi katsayısı olup, Cd = Cv–Cc şeklinde hesaplanır. Cc büzülme katsayısıdır. Hız, büzülme ve debi katsayıla­rı ağızlığın şekline ve özelliklerine bağlı olarak değişir. Ağızlık çıkışındaki su huzmesinin yatayla yaptığı acı q ile gösterilirse su damlalarının teorik temas süresi : (4.15) Püskürtücüden çıkan su huzmesinin çizdiği dairenin yarıçapı rs ise, rüzgar tesirinin olmadığı kabulüyle: (4.16) ifadesinden hesaplanabilir.

4.3.5. Kabarcıklı Havalandırıcılar Su huzmeleri arasındaki girişimi önlemek için ağızlıklar aralıklarla yerleştirilmelidir. Bu aralıklar 0.5 ila 5 m. civarında değişir. Püskürtücülerin alan ihtiyacı fazla­dır. Lüzumlu alan havalandırılacak suyun debisi başına 350 ila 700 m2/havalandırılacak su debisi, m3/sn arasında değişir. Bundan başka enerji sarfiyatları oldukça fazladır. Dolayısıyla havalandırma verimlilikleri düşüktür, Oe,0.14 ~ 0.33 mg/J veya (0.5–1.2 kg O2 /kw-st) arasındadır. 4.3.5. Kabarcıklı Havalandırıcılar Kabarcıklı havalandırıcılar, dikdörtgen planlı bir be­ton kavuza yerleştirilmiş borular, gözenekli tüpler veya değişik cinste hava püskürtme teçhizatından ibarettir. Sisteme verilen basınçlı hava bu gözeneklerden haya kabarcıkları şeklinde çıkarak suyun içerisinden yukarıya doğru yükselirler. Gözenekli boruların gözenek çaplarına göre ince, orta ve kaba kabarcıklı havalandırma söz konusudur. Havuzun eni, havuzdaki su derinliğine eşit alınabileceği gibi, en fazla iki katı kadar seçilebilir. Havuz boyu ise bekleme müddetine göre tayin edilir.

Havalandırma verimliliği Oe bağıntısından bulunabilir. Lüzumlu güç Ng (watt), verilen hava debisi Qg (m3 /sn) ve hava basıncından, P (Pa) bulunabilir. toplam verimi ifade eder, motorun ve kompresörün (üfleyiçinin) verimleri çarpımıdır. P, boru ve difüzördeki toplam kayıplar ile havuzdaki su basıncını yenmek için gerekli basıncın toplamı olduğun­dan (4.17) ifadesi : şeklinde yazılabilir. Burada :

: Hava borularında ve gözenekli tündeki toplam basınç kaybını, Paskal : Gözenekli tüplerin su yüzeyinden derinliğini, m göstermektedir. Bazı hallerde basınç kaybı yerine, metre su sütunu (mss) cinsinden yük kaybı verilebilir. Yani: 4.3.6. Mekanik Havalandırıcılar Bu cins havalandırıcılar düşey milli veya yatay milli olabilir. Mekanik havalandırıcılar esas itibariyle kullanılmış su tasfiyesinde kullanılırlar. Bu yüzden bu tip havalandırıcılardan burada bahsedilmeyecektir.