TÜRKİYE’DE GÖRÜLEN BAŞLICA İKLİM TİPLERİ YAKUP YELCİ COĞRAFYA ÖĞRETMENİ OSMAN ÇEMEN ÇOK PROGRAMLI ANADOLU LİSESİ

4. Marmara (Geçiş) İklimi TÜRKİYE’NİN İKLİMİ Türkiye ılıman kuşak ile subtropikal kuşak arasında yer alır. Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olması, dağların uzanışı ve yeryüzü şekillerinin çeşitlilik göstermesi, farklı özellikte iklim tiplerinin doğmasına yol açmıştır. Yurdumuzun kıyı bölgelerinde denizlerin etkisiyle daha ılıman iklim özellikleri görülür. Kuzey Anadolu Dağları ile Toros Sıradağları, deniz etkilerinin iç kesimlere girmesini engeller. Bu yüzden yurdumuzun iç kesimlerinde karasal iklim özellikleri görülür. Dünya ölçüsünde yapılan iklim tasniflerinde kullanılan ölçütler esas alınarak, ülkemizde şu iklim tipleri ayırt edilebilir. 1. Karasal İklim (a, b, c, d) 2. Karadeniz İklimi 3. Akdeniz İklimi 4. Marmara (Geçiş) İklimi

HARİTA: Türkiye İklim Bölgeleri (Atalay, İ.,1997)

1.a. İç Anadolu Karasal (step) İklimi: KARASAL İKLİM Yaz ile kış arasında sıcaklık farkı fazla, yağışlar genellikle ilkbahar ve kış mevsiminde gerçekleşmekte, yazın kuraklık egemen olmaktadır. Bu iklim; İç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri ile Trakya'nın iç kısmında hüküm sürmektedir. Yağış ve sıcaklık özelliklerine bağlı olarak karasal iklim dört alt tipe ayrılabilir.   1.a. İç Anadolu Karasal (step) İklimi: Yazları biraz sıcak, kışları soğuktur ve soğuğun şiddeti Orta Anadolu’nun doğu kısmına doğru artmaktadır. Doğal bitki örtüsü, yaz kuraklığından dolayı alçak kısımlarda bozkırlardan, yüksek kesimlerde ise kuru ormanlardan oluşur. Soğuk ay olan Ocak ayı ortalama sıcaklığı 0 oC civarındadır. , sıcak ay olan Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 22 – 24 °C, yıllık ortalama sıcaklık 10 – 12 °C kadardır. Ortalama yıllık toplam yağış 300 – 500 mm kadardır ve yağışların çoğu kış ve ilkbahar mevsimindedir. Yaz yağışlarının yıllık toplam içindeki payı %10 kadardır. Yıllık ortalama nispi nem %60 kadardır

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN SICAKLIK DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK O Ş M N H T A E K AFYON 1034 11,3 0,3 1,6 5,5 10 15 19 22 18 12 6,5 2,1 ANKARA 885 6,2 11 16 20 24 23 13 6,7 2,3 ESKİŞEHİR 801 10,8 -0 1,4 5,2 21 17 5,8 KONYA 1028 11,6 1,2 1,3 SİVAS 1285 9,1 -3 -2 3,2 9,2 14 4,3 -1 YOZGAT 1301 9 3 8,3 4,2

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN YAĞIŞ DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK (mm) O Ş M N H T A E K İLK % YAZ SON KIŞ AFYON 1034 414 39,3 36,6 41,5 48,4 45,8 33,1 18,4 14,1 16,5 40,8 34,5 45 33 16 22 29 ANKARA 885 401 39,2 33,4 36,7 50 50,3 35,3 15,5 12 17,5 33,2 35,4 42,5 38 21 ESKİŞEHİR 801 365 38.1 29.3 32.8 43.5 44.7 28.0 15.0 9.6 14.6 32.2 33.4 43.6 15 31 KONYA 1028 320 33,3 25,2 25,8 38,1 41,1 23,9 7,8 5,8 10,4 33,6 33,8 41,4 25 SİVAS 1285 442 38,4 46,4 65,9 60,9 34 9,9 6,3 17,8 37,1 41,6 43,4 39 11 YOZGAT 1301 589 65,1 61,5 62,1 69,5 42,2 14,8 19 42,6 63,8 76,6

ANKARA METEOROLOJİ İSTASYONUNUN İKLİM DİYAGRAMI

KONYA METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

SİVAS METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM DİYAGRAMI

YOZGAT METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM DİYAGRAMI

1.b. Doğu Anadolu Karasal İklimi: Kış mevsimi oldukça soğuk ve uzun, yazı serin geçer. Ancak düşük rakımlı sahalarda yazın sıcaklık yüksektir. Soğuk periyot boyunca bu bölge kar altındadır ve don olayı sık görülür. Doğal bitki örtüsü, yüksek rakımlı yerlerde çayırlardan, düşük rakımlı yerlerde ise bozkırlardan ve bunların çevresindeki yüksek kesimlerde kuru ormanlardan oluşur. Soğuk ay olan Ocak ayı ortalama sıcaklığı 0 oC nin altında olup, Bölgenin kuzeyindeki yüksek platolarda -12 oC civarına düşmektedir (yüksekliğin etkisi ile), sıcak ay olan Temmuz ayı ortalama sıcaklığı genel olarak 25 °C civarındadır. Bölgenin kuzeyinde ise bu değer 20 oC nin altına düşer. Yıllık ortalama sıcaklık 10 °C kadardır. Bölgenin kuzeyinde ise 4 oC civarına düşer. Yıllık sıcaklık farkları 30 °C civarındadır. Bazı yerlerde 33 °C yi bulur. Ortalama yıllık toplam yağış 500 mm civarında olmakla beraber yer şekilleri ve yükseklik şartlarına bağlı olarak 260 mm ile 1200 mm gibi değerlere de rastlanır. Yağışların çoğu kış ve ilkbahar mevsimindedir. Bölgenin kuzeyinde ise en yağışlı mevsim yaz mevsimidir. Yıllık ortalama nispi nem %60 civarındadır.

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN SICAKLIK DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK (OC) O Ş M N H T A E K ARDAHAN 1827 3,8 -12 -9,9 -3,5 4,6 9,3 12,9 16,3 16,2 12,3 6,7 -0,4 -8 BİTLİS 1785 9,5 -3 -2,1 1,9 7,8 13,2 18,6 22,8 22,3 17,6 11,4 -0,8 ERZURUM 1869 5,4 -8,2 -2,2 5,5 10,4 14,9 19,3 14,4 0,1 -6,6 HAKKÂRİ 1727 10,3 -4,7 -3,2 2 8,2 14,2 20,3 24,9 24,7 13,1 5 -1,7 IĞDIR 856 12,1 6,6 13,3 22,2 26 25,2 20,1 12,8 KARS 1775 4,8 -11 -8,5 10,1 13,9 13,5 7,3 0,2 -6,8 MALATYA 998 13,7 1,8 7,1 13 18 23,3 27,5 27 22,4 15,3 7,4 2,1 MUŞ 1322 9,7 -7,6 -5,9 0,9 9,2 25,4 12,7 4,3 VAN 1725 -3,6 -2,6 8 18,3 21,9 17,4 10,9 4,1

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN YAĞIŞ DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK O Ş M N H T A E K İLK % YAZ SON KIŞ ARDAHAN 1827 554 18,6 21,2 30,2 51,4 83,1 92,3 72,5 60 34,4 38,5 29,4 22,5 30 41 18 11 BİTLİS 1785 1217 136,6 181 170 169 101 25,7 8 6,7 19,7 91 159 150 36 3 23 38 ERZURUM 1869 408 19.5 22.9 31.5 56.2 68.1 45.3 26.3 17.0 21.0 46.5 31.9 21.3 22 24 16 HAKKÂRİ 1727 737 82,7 103 115 122 62,7 14 4,7 2,9 6 52,8 84,3 87,3 19 37 IĞDIR 856 260 13,1 17,4 21,6 37,6 48,8 32,2 14,3 9,6 10 26,4 17,5 11,8 42 20 KARS 1775 487 19,5 22,1 28,8 52,1 78,9 72 55,4 40,5 27,9 41,5 26,7 21,1 33 35 13 MALATYA 998 373 35,3 49,9 59,4 45,8 18,1 2,3 1,8 6,4 41,4 38,3 29 MUŞ 1322 752 79,2 110 68,9 28,2 6,6 4,5 12,5 61,8 92,7 85 5 VAN 1725 385 31 45,6 54,3 49,4 18,7 5,8 3,9 13,4 45 49,8 37,7 39 7 28 26

ARDAHAN METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

KARS METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

BİTLİS METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

MALATYA METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

1.c. Güneydoğu Anadolu Karasal İklimi: Yazları çok sıcak, kışları ise nadiren soğuk geçer. Doğal bitki örtüsü, düşük rakımlı düzlüklerde cılız bozkırlar ve kuraklığa dayanıklı çalılardan oluşur. Soğuk ay olan Ocak ayı ortalama sıcaklığı 2 – 5 °C kadardır. Sıcak ay olan Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 30 – 32 °C civarındadır. Yıllık ortalama sıcaklık 15 – 18 °C dır. Ortalama yıllık toplam yağış 400 – 500 mm dır. Yağışların çoğu kış ve ilkbahar mevsimindedir. Yaz yağışlarının yıllık toplam içindeki payı %2 kadardır. Yıllık ortalama nispi nem %50 civarındadır. Bölgede nispi nem oranının düşük olması buharlaşma miktarını artırmakta ve yaz yağışları zaten az olan bölgede, yaz kuraklığı oldukça yoğun ve uzun sürmektedir.

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN SICAKLIK DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK O Ş M N H T A E K ADIYAMAN 672 17,3 4,6 5,8 10 15 20,7 26,8 31,5 30,5 25,7 18,9 11,4 6,4 BATMAN 610 16,5 2,7 5,1 9,8 14,9 20,1 26,9 31,3 30,3 24,9 17,8 9,9 4,5 DİYARBAKIR 660 15,8 1,6 3,6 8,6 13,8 19,2 26,3 31,2 24,7 17,1 9 3,7 MARDİN 1040 16,1 3,1 4,1 8,3 13,6 19,7 25,8 30,1 29,6 25,2 18,5 10,6 5,2 Ş.URFA 547 18,4 5,7 7 11,1 16,2 22,3 28,2 32 20,3 12,5 7,3 SİİRT 895 4,2 13,9 19,4 26 30 25,1 18,1 10,1 4,7 ŞIRNAK 1350 14,1 1,8 2,9 6,8 11,5 17 22,9 27,3 27,7 23 16,4 8,7

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN YAĞIŞ DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK O Ş M N H T A E K İLK YAZ SON KIŞ ADIYAMAN 672 678 121.8 101.0 89.9 70.7 35.6 8.4 1.1 0.8 4.7 42.4 74.3 127.7 29 2 17 52 BATMAN 610 457 54.7 64.1 73.6 71.5 41.8 7.0 0.4 0.7 3.2 27.1 52.4 60.1 41 18 39 DİYARBAKIR 660 470 62,8 67,8 67,3 67,7 39,6 9 0,4 4,3 32,1 51,1 67,4 37 19 42 MARDİN 1040 633 101.1 108.8 95.3 80.1 38.3 5.6 1.2 0.3 2.0 32.1 67.7 100.1 33 1 49 Ş.URFA 547 432 72,6 68,1 64,5 49,1 25,7 3,6 0,7 1,1 3,2 25,3 46,2 72,3 32 50 SİİRT 895 670 77.2 95.0 102.1 103.6 60.6 9.4 1.3 3.5 46.5 81.8 87.2 20 ŞIRNAK 1350 523 64.0 82.0 80.9 41.9 4.3 2.9 0.1 2.7 30.0 58.6 75.4

DİYARBAKIR METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

ŞANLIURFA METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

SİİRT METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

1.d. Trakya Karasal İklimi: Yazı sıcak ve kışı nispeten soğuk geçer. Doğal bitki örtüsü kuru ormanlardan oluşur. Soğuk ay olan Ocak ayı ortalama sıcaklığı 3°C, sıcak ay olan Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 24°C, yıllık ortalama sıcaklık 14°C kadardır. Ortalama yıllık toplam yağış 500 – 600 mm dır ve yağışların çoğu kış, ilkbahar ve sonbahar mevsimindedir. Bölgede az da olsa yazın da yağış olur. Yağış rejimi nispeten düzenlidir. Yıllık ortalama nispi nem %70 kadardır. EDİRNE (51 m) O Ş M N H T A E K YILLIK İLK YAZ SON KIŞ SICAKLIK (o C ) 2,8 4,4 7,7 12,9 18,1 22,5 24,7 24,2 19,8 14 8,6 13,7 YAĞIŞ (mm) 53,5 50,3 51,9 47,4 53,1 40,5 33,8 25,1 38,9 56,8 67,4 64,1 583 26 17 28 29

EDİRNE METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

Karadeniz İklimi:   Bu iklim tipi Karadeniz Bölgesi'nin kıyı ve dağların kuzeye bakan kesimleri ile Marmara Bölgesi'nin Karadeniz kıyı kuşağında etkilidir. Yaz ile kış arasındaki sıcaklık farkı fazla değildir. Yazlar nispeten serin, kışlar ise kıyı kesiminde ılık, yüksek kesimlerde karlı ve soğuk geçer. Her mevsimi yağışlı olup su sıkıntısı görülmez. Doğal bitki örtüsünü, kıyı bölümünde geniş yapraklı nemli ormanlar ve yüksek kesimlerde ise soğuk ve nemli şartlarda yetişen iğne yapraklı ormanlar oluşturur. Soğuk ay olan Ocak ayı ortalama sıcaklığı 6 – 7 °C, sıcak ay olan Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 22 – 23 °C, yıllık ortalama sıcaklık 14 – 15 °C kadardır. Ortalama yıllık toplam yağış 1000 mm civarındadır. Yer şekilleri, dağların uzanışı ve yükseklik şartlarına bağlı olarak yağış değerlerinde önemli farklılıklar olabilmektedir. Yaz yağışlarının yıllık toplam içindeki payı %20 kadardır. Yıllık ortalama nispi nem %70 kadardır.

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN SICAKLIK DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK O Ş M N H T A E K ORDU 5 14,3 6,8 6,7 8 11,4 15,6 20,3 23,1 23,2 19,9 15,9 11,6 8,6 RİZE 3 14,2 6,4 11,7 16 20,4 23 20 8,2 SAMSUN 44 14,4 7 6,9 11,2 15,4 23,3 23,5 11,9 9 TRABZON 30 14,7 7,3 15,8 23,4 16,5 12,3 9,2 ZONGULDAK 136 13,6 6,1 6 7,5 19,7 22 21,9 18,6 15 8,1

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN YAĞIŞ DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK O Ş M N H T A E K İLK YAZ SON KIŞ ORDU 5 1043 93,4 81 76,4 74,3 55,6 76,7 62,2 67,7 83,1 138 128 106 20 33 27 RİZE 3 2253 212 178, 144 93,9 99,1 139 149 182 252 305 256 243 15 21 36 28 SAMSUN 44 692 59,8 50 57,5 59 52 48,1 30,2 36,2 52,1 90,5 80,3 76 24 17 32 TRABZON 30 821 74 61,3 58,6 60 51,3 50,1 37,3 46,1 77,6 120 100, 83,7 16 ZONGULDAK 136 1222 125 85,2 88 54 71,6 79,5 86,5 114, 154 148 156, 19 34

RİZE METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

SAMSUN METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

ZONGULDAK METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

3- Akdeniz İklimi: Bu iklim, Ege Bölgesi'nin büyük bir bölümü ile Akdeniz Bölgesi'nde Torosların güneye bakan kesimlerinde etkilidir. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Kıyı kuşağında kar yağışı ve don olayları nadir olarak görülür. Yüksek kesimlerde kışlar karlı ve soğuk geçer. Kıyı kuşağının doğal bitkisini, sıcaklık ve ışık isteği yüksek ve kuraklığa dayanıklı olan kızılçam ve bunların tahrip edildiği yerlerde her zaman yeşil olan makiler oluşturur. Yüksek yerlerde ise iğne yapraklı karaçam, sedir, ve köknar ormanları hâkimdir. Soğuk ay olan Ocak ayı ortalama sıcaklığı 8 – 10 °C civarındadır. Sıcak ay olan Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 30 °C yi bulur, yıllık ortalama sıcaklık 18 °C civarındadır. Ortalama yıllık toplam yağış 700 mm kadardır ve yağışların çoğu kış mevsimindedir. Yaz yağışlarının yıllık toplam içindeki payı %5 civarındadır. Bu yüzden bölgede yaz kuraklığı hâkimdir. Yıllık ortalama nispi nem %60 kadardır.  

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN SICAKLIK DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK O Ş M N H T A E K ADANA 20 19,1 9,6 10,5 13,6 17,6 21,8 25,7 28,2 28,5 26,1 21,6 15,3 10,9 ANAMUR 5 19,2 11,4 11,6 13,4 16,9 20,7 24,9 27,9 25,1 20,9 16,5 13 ANTALYA 42 18,3 9,2 10,2 12,6 16 20,4 25,4 28,4 28,1 24,7 19,8 14,5 11 DENİZLİ 450 16,2 5,9 6,9 10,1 14,6 19,9 24,8 27,6 27 22,5 16,8 11,1 7,3 İZMİR 17,9 8,9 9,4 11,8 15,9 25,8 23,7 18,8 13,7 10,3 MUĞLA 646 15 5,5 6 8,6 12,5 17,7 22,9 26,3 26 21,7 6,8

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN YAĞIŞ DEĞERLERİ DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK O Ş M N H T A E K İLK % YAZ SON KIŞ ADANA 20 577 101,6 83,3 60.2 57,7 42,5 18,5 8,6 6,2 14,6 44,5 78,4 121,2 17 6 24 53 ANAMUR 5 994 218,5 162,9 106,9 40,4 21,9 4,8 0,1 0,7 9,5 76,5 125 226,2 0,6 21,4 61 ANTALYA 42 1043 209,1 157,9 94,5 55,2 29,3 7,1 3,3 1,6 11 74,8 156,4 242,7 1 34 58 DENİZLİ 450 551 76,1 76,4 63 55,9 39,1 24,1 16,5 8,9 11,5 37,2 60,8 81,5 29 9 İZMİR 685 114,4 104,7 77,9 46,7 25,8 8,2 2,3 1,9 17,5 50,9 103,3 131 22 2 25 51 MUĞLA 646 1128 204,6 181,1 117 68,4 47,3 7,3 8,4 16,4 69,3 150,3 233,3 20,5 3 35,5 50

ANTALYA METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

İZMİR METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

DENİZLİ METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

4- Marmara İklimi: Marmara Bölgesi'nin kuzey Ege'yi de içine alacak şekilde güney kesiminde görülür. Kışları Akdeniz iklimi kadar ılık, yazları Karadeniz iklimi kadar yağışlı değildir. Karasal iklim kadar kışı soğuk, yazı da kurak geçmemektedir. Bu özelliklerden dolayı Marmara iklimi, karasal Karadeniz ve Akdeniz iklimleri arasında bir geçiş özelliği göstermektedir. Buna bağlı olarak doğal bitki örtüsünü alçak kesimlerde Akdeniz kökenli bitkiler, yüksek kesimlerde kuzeye bakan yamaçlarda Karadeniz bitki topluluğu özelliğindeki nemli ormanlar oluşturmaktadır. Soğuk ay olan Ocak ayı ortalama sıcaklığı 5 °C kadardır. Sıcak ay olan Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 23 – 24 °C, yıllık ortalama sıcaklık 14.0°C dir. Ortalama yıllık toplam yağış 600 mm civarındadır. Yağışların çoğu kış mevsiminde gerçekleşir. Yaz yağışlarının yıllık toplam içindeki payı % 10 kadardır. Yazlar, Akdeniz iklimindeki kadar kurak değildir. Yıllık ortalama nispi nem %70 civarındadır.

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN SICAKLIK DEĞERLERİ DEĞERLER RAKIM (m) YILLIK O Ş M N H T A E K ADAPAZARI 30 14,4 6.0 6.5 8.6 12.9 17.3 21.5 23.4 23.1 19.6 15.4 11.1 7.9 BALIKESİR 102 14,6 4.8 5.8 8.3 13.1 17.8 22.7 24.9 24.5 20.7 15.6 10.0 6.4 BİLECİK 539 12,5 2.5 3.6 6.8 11.6 16.1 20.0 22.3 22.0 18.4 13.8 8.5 4.4 BURSA 100 14,5 5,4 6,2 8,5 13 17,7 22,3 24,6 24,2 20,1 15,3 10,3 7,1 ÇANAKKALE 6 15 6.3 8.4 12.6 17.5 22.4 25.1 20.9 15.9 11.4 8.2 İSTANBUL 39 6,6 8,4 12,7 17,4 22,1 24,5 20,8 16,4 11,9

SEÇİLMİŞ İSTASYONLARIN YAĞIŞ DEĞERLERİ DEĞERLERİ RAKIM (m) YILLIK O Ş M N H T A E K İLK YAZ SON KIŞ ADAPAZARI 30 841 90.3 74.6 71.0 60.0 47.5 72.1 51.1 50.1 48.7 88.1 83.7 104.1 21 20 27 32 BALIKESİR 102 596 67.3 64.9 65.8 50.4 41.3 19.3 9.5 16.6 38.1 46.4 80.9 95.8 26 8 18 38 BİLECİK 539 454 47.7 40.2 43.5 44.3 44.7 38.5 18.5 11.6 22.9 46.8 41.1 54.4 29 15 25 31 BURSA 100 695 79,4 71 66,8 65,9 44,2 34,1 17,4 16,9 40,9 76,2 81,3 101,4 10 36 ÇANAKKALE 6 595 80.1 68.6 67.2 32.9 21.4 12.8 5.2 19.4 54.9 86.9 98.4 7 42 İSTANBUL 39 573 78,3 64,3 60,1 50 29,3 26,7 22,3 24 36,9 71,8 74,3 94,8 13 22 41

BURSA METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI

İSTANBUL METEOROLOJİ İSTASYONU İKLİM RİYAGRAMI