Görme, görülenin bilgisine sahip olma bir güç unsuru Görme gözün dışarıya bilinç gerçekleştirdiği eylemdir ve algı gerektirir Görme konuşmadan önce gelir.

... konulu sunumlar: "Görme, görülenin bilgisine sahip olma bir güç unsuru Görme gözün dışarıya bilinç gerçekleştirdiği eylemdir ve algı gerektirir Görme konuşmadan önce gelir."— Sunum transkripti:

1 Görme, görülenin bilgisine sahip olma bir güç unsuru Görme gözün dışarıya bilinç gerçekleştirdiği eylemdir ve algı gerektirir Görme konuşmadan önce gelir Aristotales’e göre göz bakışlarını yönelttiği her nesneyi tutsak alır Bu nedenle görme eylemi saldırganlık olarak nitelendirirlebilir. Görme görene göre farklılık arz eder ancak gerçek tektir Teknolojiler de bu önemli eyleme katkı için çabalar ve her şeyi görünür kılmaya uğraşır

2 Görmek beraberinde görülebilmeyi de getirmektedir. Görmek nasıl güç ise görülmeme de güçtür. Gören mi iktidardır, görülmeyen mi, yoksa görülmeden gören mi? Gözetim ise TDK’da gözetme işi, nezaret olarak tarif bulur Gözetim bireylerin davranışlarını yönetmek ve üzerlerinde otorite kurmak üzere izlenmesi olarak tarif edilebilir.

3 Normalde birey görülebildiği kadar görebilmektedir de ancak araya güç eşitsizliği ve iktidar ilişkisi girdiğinde bu durum güçsüzün aleyhine gözetim manasında yansıyabilir. Bazı durumlarda bireyler gözetim altında bulunmayı arzu da edebilmektedirler. Örneğin apartman görevlisi veya sokakta oynayan çocuğa göz kulak olmak gibi. Bu gözetimin güvenlik boyutunu simgelemektedir.

4 İktidarlar toplumsal düzeni sağlayarak güç elde edebilirler. Bu düzeni sağlamak için toplumu oluşturan bireyleri tanımak gerekir. Bunun için de toplumu gözetirler. İlk çağlarda gözetim baskı ve şiddetle gerçekleşirken modern çağlarda gözetim sistematik bir hal almıştır. Kayıt altına alan bir araç olan yazının icadı gözetim için önem arz etmektedir. Örneğin vergi Bazı toplumlarda din de gözetim aracı olarak kullanılmıştır. Kulların tanrı tarafından sürekli gözetlenmesi gibi

5 Kapatılma eylemi gözetim için önemli bir noktadır. Bu sayede topluma zararlı olacağı düşünülen bireyler gözetmen nezaretinde bir alana kapatılmışlardır. İlk başlarda hastane ve hapishane gibi ayrım söz konusu değil iken 18. Yy ile birlikte hapishaneler gelişmeye başlamıştır. Gözetim manasında hapishaneyi en iyi anlatan metafor Bentham’ın Panoptikon’udur. (göz önündeki yer) Tümüyle görünür kılmak

6 Panoptikon, halka biçimli bir binadır, ortasında avlu, avlunun ortasında da bir kule vardır. Avluyu çevreleyen halka hücrelere bölünmüştür ve her hücrenin hem avluya hem de dış cepheye bakan pencereleri bulunmaktadır ve pencereler ışığın hücrelere girmesine izin vermektedir. Kapatılanlar gözetlendiklerini bilmektedirler fakat hücrelerden kulenin içerisi gözükmemektedir. Hücrenin üç işlevi vardır ve bunlar; kapatmak, ışıktan yoksun bırakmak ve saklamaktır. Fakat Panoptikon‟da, kapatmak ilkesi korunurken diğer ikisi kaldırılmaktadır. Tam ışık altında olma ve gözetmenin bakışı, aslında koruyucu olan karanlıktan daha yakalayıcıdır. Mahkûmda uyandırılan bilinç, gücün otomatik işleyişini garanti altına almaktadır.

7 Sermayeyi emekten güçlü kılan sahip olduğu gücü temsil eden gözetimdir. İşçiden verim almak için gözetlenmesi gerekir Amaç uysal ve yararlı bedenler yaratmaktır. Bunu için ceza aracı ise ücretten kesmedir. Bürokrasinin kelime anlamı işlerin yürütülmesinde devlet dairelerinin gücü, inisiyatifi olarak tanımlanabilmektedir. Ulus-devlet içerisindeki bürokratik örgütler, bireylerin yaşamları sürekli kayıt altına almaktadırlar. (doğum kayıtları, öğrenci dosyaları vb) Bürokrasinin elindeki güç arttıkça demokrasiyi tehdit eder bir hal almaktadır.

8 Günümüzde nüfus sürekli artmaktadır, şirketler sürekli büyümektedir, böyle bir toplum ancak totaliter rejimlerle kontrol altına alınabilir. Teknoloji buna hizmet etmektedir. Teknolojik eylemler toplum gözetlenmektedir. Arıdil projesi tıpkı internetteki simgeler gibi ifadeleri sınırlayarak kontrolü kolaylaştırmak Bilişim teknolojileriyle gözetimin hem uygulanış şekli, hem hedef kitlesi, hem de uygulanış sıklığı bakımından farklılaşmıştır

9 Çünkü araçlar daha önce hiç olmadığı kadar yetenekliler. Özellikle kayıt, arşiv dolayısıyla gözetim konusunda Bilişim çağında gözetim artık kişinin enformasyonlarına erişim olarak tarfi edilmektedir. Bilişim teknolojileri ile kapsam genişlemiş ve sıradan vatandaş da çembere dahil olmuştur. Bilişim teknolojilerinin bir arada bir bütünsellik içinde kullanılması gücü artırmaktadır. Bireyin hayatına kolaylıklar getiren bu teknolojilerde iş niyetde düğümlenmektedir.

10 Bilgisayarlar ve veritabanları (verilere hareketlilik ve kalıcılık katan) modern çağın süperpanoptikonlarıdır. Kim hakkında kimler neler bilmektedir. Sanayi toplumunda farklı olarak bilişim toplumunda gözetim manasında hız, kapsam ve kapasite manasında değişiklikler gözlenmiştir. Gözetim genişleyerek ve derinleşerek gündelikleşmiştir. Gözetim üretim alanından tüketim alanına yani eve taşınmıştır.

11 Teknoloji görünmeyeni görünür duyulmayanı duyulur kılarak gözetime yeni bir boyut getirmiştir. Teknoloji zaman ve mekan kavramını değiştirmiştir. Veriler artık otomatik olarak toplanmaktadır. Ve bu işlem süreklilik arz etmektedir. Gözetim daha detaylıdır. Bireyin farklı alanlarda toplanan verileri ilişkilendirilerek anlamlı hale getirilmektedir. Gözetleyenle gözetlenen arasındaki ayrım erimiştir. Bilişim çağında görme metafor haline gelmiştir.

12 Toplumsal yaşam ev içi ve ev dışı olma üzere genelleştirilebilir. Ve ev içi bireyin mahremine girer. Bu alana ait bilgilerin gözetlenmesi ise mahremiyet ihlalidir. Mahremiyet bireyin yalnız bırakılma hakkıdır. Örneğin 11 eylül saldırılarının ardından bireylerin e- postalarının denetlenerek sonuçta tutuklanması temel bir mahremiyet ihlali uygulamasıdır. Bir de bireyin bireysel haklarını kamu yararının üzerinde olamayacağı dolayısıyla kamusal düzen için mahremiyetin azaltılabileceği yönünde bir görüş vardır. Mahremiyetin sadece ahlaki boyutu yoktur bununla birlikte ekonomik boyutu da vardır.

13 Bununla birlikte özel alanını korumada ısrarcı olmayanlar yine bireyler olmaktadır. Verilen izinlerle mahremiyetinin sınırlarının içine resmen davetiye çıkartılmaktadır. Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmesi‟ndeki 17. Madde şu şekildedir: “Hiç kimsenin mahremiyeti, ailesi, evi veya haberleşmesi keyfi ya da hukuk dışı müdahalelere konu olamaz ve şeref ile itibarına hukuk dışı saldırı yapılamaz.” Ulusal güvenlik ve anti terör yasaları mahremiyetin duvarlarını yıkmaktadır

14 Çerezler, casus yazılımlar, sosyal paylaşım ağları, konum belirleme yazılımları, haritalandırma yazılımları, otomatik fotoğraf etiketleme, şehir kameraları, kapalı devre kameralar, mekan dinlemeleri, konum takip teknolojileri, 4g ile bireyleri kişisel ip verilmesi, cep telefonun ev telefonu olarak kullanılması (femtocell), nfc teknolojisi, echelon teknolojisi, biyolojik gözetim teknolojileri, e-devlet uygulamaları, Assange Facebook’u ABD casusu olarak itham etmiştir. Londra‟da çift katlı otobüslerin üzerindeki “gözleyen gözlerin altında güvendesiniz” ifadesi yer almaktadır.

15 Devletin ideolojik aygıtları toplumu denetleyerek bireylerin itaatkar olmasını ve otoriteyi içselleştirmesini sağlamayı amaçlamaktadırlar. Ya gücün gözetiminden kaçma yolları aranacak ya da uysal bireyler olunacaktır. Bu durum özdeşleşmeye kadar gidebilmektedir. (Öğrenilmiş çaresizlik) 1984 romanında kahramanın büyük biraderi sevdiğini haykırması örneğinde olduğu gibi Hedonizme kapılan toplum özgürlüğünü yitirmektedir.

16 Panoptikon yerini synoptikona (küresel kitlenin kendine sunulan her türlü gösteriyi izlemesi) bırakmıştır. İktidar hem gözetleyen toplumu hem de gözetlenen medyayı denetim altında tutmaktadır. Bireyler bilişim teknolojilerinin toplumsal denetim hedefli bir denetim aracı olduğunu bile bile iktidara gönüllü kulluk etmektedirler. Chomsky‟nin deyimi ile rızanın imalatı gerçekleşmektedir

17 Bireyin ne denli gözetlendiğine dair farkındalık durumunu Drucker sınıflandırmıştır. – Birincisi gözetimin farkında olmama durumudur: bu durumda gözetimin farkında olmayan birey davranışlarında bir değişiklik yapmaz. – İkincisi, gözetim teknolojilerinin farkında olmakla birlikte kullanım amacını bilmemektir: bu durumda da birey Panoptikon‟daki kapatılanlar gibi gözetimi içselleştirmektedir. – Üçüncüsü ise gözetimin tam farkında olma durumudur: hem gözetim biçiminin hem de nedeninin farkında olan birey ona göre davranışlarını denetlemektedir.

18 Teknolojinin gözetim pratiklerini güçlendirmesi George Orwell’ın 1984 romanıyla metaforlaşmıştır. Bu roman Bentham’ın Panoptikonu ile paralellikler arz etmektedir. Karanlık ordular Düşünce suçu ölümdür Düşünce polisi çağı Kelimelerin yok edilmesi güzel bir şey (newspeak-yenikonuş) Dil mükemmel olduğunda devrim tamamlanacak Cehalet güçtür – kölelik özgürlüktür – savaş barıştır Gerçek (Çay-Kahve-Süt-Şeker) Özgürlük 2+2’nin 4 olduğunu söyleyebilmektir. (bazen 3, 5, hepsi) Değiştirmeyi unuttukları tarihin bir parçası Bir yalan gerçek oluyor ve sonra tekrar yalan oluyor

19 Dictionary of Newspeak Savaş toplumsal yapının sağlamlığını korumak için gereklidir. Senin zihnin karışmış. Kusurlu bir hafızadan dolayı sıkıntı yaşıyorsun Sadece disiplinli bir akıl gerçeği görebilir Gerçeklik insan zihnindedir Kaç tane Winston? Eğer sen insansan son insansın Oda 101 Satranç (at) doğrusal hareket yapmayan tek taş (arkadan dolanma) Chestnut tree café – bekleme salonu Sen beni sattın ben de seni (julia – esas yok oluş)

20 Umut proleterlerde (proleterler hayvandır çünkü düşünemezler) Geçmişi kontrol eden geleceği de kontrol eder Çiftdüşün (önce kendi kendini kandırma ardından kendini kandırdığını unutup yaşama) halkının mutsuz olduğu totaliter rejimden daha kötü bir şey varsa; o da halkının mutlu olduğu totaliter rejimdir. sizin düşünce özgürlüğünüz laila'nın toplumsal patlamaya neden olup olmayacağı konusunda konuşacak kadardır. sistemin sizin için kurduğu bu emniyetli oyun bahçesinin çitlerini aşarsanız bir yeriniz mutlaka uf olur! Iktidar araç değil amaçtır Bugün kimseyle paylaşılamayacağı öne sürülen bilgiler internette paylaşılmakta

21 1984-günümüz – telescreen – televizyon – telescreen – şehir kameraları – düşünce suçunu önleyici helikopter – trafik suçu önleyici helikopter – barış bakanlığı-savunma bakanlığı – gerçeği yansıtmayan istatistikler – modern inanışlarla yeniden yazılan tarih (ırkçı ve şiddete yer vermeyen çizgi filmler) – insanların çikolata gibi nadir ürünleri kullanmaktan uzak tutulması (alkol) – sürekli savaş ve düşman söylemi – makinalar ve synthezeiserlarca yapılan şarkılar – teleekrandaki itiraflar – talk show lardaki itiraflar