ULUSLARARASI TİCARETTE BANKALARARASI ÖDEME YÖNTEMLER Mustafa Niğdel 1.

... konulu sunumlar: "ULUSLARARASI TİCARETTE BANKALARARASI ÖDEME YÖNTEMLER Mustafa Niğdel 1."— Sunum transkripti:

1 ULUSLARARASI TİCARETTE BANKALARARASI ÖDEME YÖNTEMLER Mustafa Niğdel 1

2 KAPSAM I. ULUSLARARASI TİCARETTE SEVK BELHELER II ULUSLAR ARASI TİCARETTE SEVK VE TESLM ŞEKLLERİ III.ULUSLARARASI TİCARETTE ÖDEME ŞEKLLERİ IV.ULUSLARARASI TİCARETTE BANKALARIN ROLÜ 2

3 SEVK BELGELERİ ve ŞEKLLERİ / SHIPPING DOCUMENTS Sevk belgeleri uluslararası ticaretin işleyşinin teminatı hatta olmazsa olmazıdır.Uluslararası ticaretin işlemesi günümüzde geneliilkle ‘’sevk belgeleri’’ esasına göre işlemekte olup; bu sistemin hakim kılınması için uluslararası kuruluşlar yoğun çaba harcamaktadır. Burada amaçlanan uluslararası ticaretin effektif işletişini engelleyen tıkanıkllılları açmak ve işleyişi hızlandırmaktır. Günümüzde bu uğurda hala uluslararası savaşlar bu yüzden çıkarılmakta veya bölgesel çatışmalar teşvk edilmektedir. Şimd aşağıdaki örneğmzde olduğu gibi işleyişi izlemeye ve anlatmaya başlayalım. 3

4 SEVK BELGELERİ/ SHIPPING DOCUMTS YUKARIDA ŞEKiLİDEKİ GİBİ YAŞAM BASİT DEĞİLDİR MESAFELER BİR HAYLİ UZAK OLDUĞUNDA ALICI VE SATICI NASIL ANLAŞACAK VE NEYE GÜVENECEKTİR ? 4 SATICIALICI ÖDEME MALLAR

5 BURADADA KARŞIMIZA NAKLYECİ ŞİRKETİN SEVK BELGELERNİ KİME TESLİM EDECEĞİ VE ÖDEMENİN NASIL YAPILACAĞI SORUNU KARŞIMIZA ÇIIKMAKTADIR. 5 SATICIALICI SEVK BELGERİ NAKLİYE ŞİRKETİ ÖDEME MALLAR

6 Burada bütün sorun ödemenin nasıl ve kime yapılacağı konusudur. Üç seçenek vardır: a-Alıcı malları bedelni peşin ödeyecektr b-Alıcı malların bedelni malları teslim aldıktan sonra ödeyecktir. c-Alıcı malların bedelni sözleşme konusu mallarla ilgilianlaşmada belrtilen sevk belgeleri kendisine ibraz de edildiğinde ödemede bulunacaktır. Ödeme yöntem ne olursa olsun;vesak ibrazında ödeme yöntem taraflarca kabul edildiği taktirde; ödeme yapm riski tamamen vesaklern ibraz edildiği kuruma veya aracıya aittir. Eğer aracı kurum bir banka ise bankaya bir finans yada sigorta kurumu ise mal bedelin ödeme kabul etne yetki ve sorumluluğu o kuruma ait olup; ödemede veya Vesak kabul işlemnnde sorumluluk ona aittir. 6

7 ULUSLAR ARASI TİCARETTE KULLANILAN VE TESLİM ŞEKLLERİ KISACA SATICININ YÜMLÜLÜKLERİ -EXWORKS:Malları işyernde alıcının emrine hazır tutmak F.A.S.:Malların gemi bordosu doğrultusunda rıhtıma rıhtıma veya mavnaya koymak F.O.B.:Malları gem bordosuna yüklemek,ihraç vergi ve resimlern ödemek C.F:Taşıma işini düzenlemek,navlunu ödemek,yüklemeyi yapmaki,ihracat resm ve verglerini ödemek CIF:CF ‘e ek olarak sigorta primni yatırmak ve belgesni almak D.D.P.:Malların sevki navlun sigorta,boşaltma ithal resim ve vergleri danil,ithal permsnn alınmasıı dahil teslim yernde malları alıcıya sunmak KISACA ALICININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ Tüm riskler ve giderler kendsine ait olmak üzere malları varış yerine getrirmek Taşıma işini düzenlemek,ihracat vergsni ve sigortaları ve navlun bedelini ödemek. Taşııma işini düzenlemek navlun + sigborta boşaltma giderlerni v.b.g.karşılamak Malların teslim alınması navlun içinde yer almıyorsa boşaltma giderlerni ödemek,sigorta primi ve ithal vergi ve harçlarını ödemek Malların teslim alınması navlun içindeyer almıyorsa boşaltma giderlerini ödemek,ithal vergi ve resimlerni ödemek Teslim yernde malları teslim almak 7

8 Uluslararası ticaret alıcı ve satıcı açısından çeşitli yükümlülükler ve riskler içeriri. Bu açıdan INCOTERMS -uluslararası taşıma ve tesllm şekillerinn özünü oluşturur;ve iyi öğrenlmesini gerektirir. Uluslararası ticaretin öneml bir bölümübün taşıma ve tesilim le geçtiği düşünülecek olursa ;bununla ilglli kurallar hem önemli önemli olduğu kadar can yakıcıdır ve yaptığı işi iyi bilen profesyonellerce yapılmasın gerektirir. Yukarıda kısaca satıcı ve alıcının yükümlülükleri ile özetleneblecek bir konu değildir. Konunun giderek önceleri deniz taşımacılığı ağırlığında iken giderek hava taşıyıcılığına sonra kontainer taşımacılığına kayması daha sonra dünya denzlelernde meydana gelen hatalar sonucu oluşan kalıcı çevre kirliliğ bu kuralların önemini vurgulamaktadır. 8

9 9 işyeri ihraç limanı Navlun +sigorta Üretim +kar Gemiye yükleme Liman naklye İthalat limanı. Boşaltma +gümrük resim harç fas Ex works fob DDP CFCİF

10 ULUSLARATASI TİCARETTE KULLANILAN BELGELERİ A-TASDİKLİ TİCARİ FATURA -Commercal Invoice-: Bu faturalar satış yapılan mallarla ilgili olarak düzenlenr ve şu bilgileri çerir: -alıcı ve satıcının ünvanı ve adresi -malın cinsi ve tanımı -mallatın fiyatı -malların miktarı -malların ağırlığı -teslm şekli -taşıt aracının türüne bağlı olduğu olarak plaka,wagon no,konainer no,gemi adı, firması adı,uçuş no,,varış limanı,boşaltma limanı,ilgili acente vbg. Ayrıca daha önce verlen -veridi ise - proforma fatura ile invoce ‘un uygunluğu kontrol edilmelidir.(!) 10

11 B-DENİZ KONİŞİMENTOSU:BILL OF LADING Konşmento konusu mal olan ve malın gemye yüklenldiğini yada taşımak üzere teslim alındığını kanıtlamaya yarayan kıymetli evrak niteliğinde bir belgedir. Yüklemeden sonra verlen türüne yükleme konşimentosu- on board B/L ;sadece malın taşınması için alındığını belrten konşmentoya teselllüm konşmentosu – receipt for shipment- türü konşimentodur. Uluslararası ticaraette genellikle on board B/L kullanılır diğer tür konişmentolar hem belirli riskleri içerir hemde malın taşıtılan araça henüz yüklemediği konusunda kuşkular içerir. Bir konişmentoda üç önemli işleve sahiptir: 1-Malların teslim alındığını belirtir bir belgedir 2-Malların teslim edildiğine ilişkin bir sözleşmedir 3-Malların müllkiyetini kanıtlayan bir belgedir. 11

12 Bir örnek konişmento 13 ayrı bilg içerir: 1-Taşıyan 2-Yükleten 3-Gönderlen 4-Malların varışında ihbar edilecek taraf 5-Gemi 6-Yükleme limanı 7-Boşaltma limanı 8-Paketler üzernde marka ve numaralar 9-Paketleme sayısı 10-Paketleme ve malların tanımı 11-Masraflar ve navlun 12-Tam takım nüsha sayısı 13-Konşmentonun düzenlenme tarhi 12

13 Konişmentoların üzerinde malın kime adına gönderileceği belilirtlillip ;olaya bu açıdan bakıldığında birkaç çeşit konişmento ile karşılaşabliriz: a-Emta yazılı konşmento(negoitable B/L) Alıcının (consignee) emrne düzenlenlenen bir konşmento türüdür. Bu tür b/l alıcı adına hareket eden herhangi birisi malları alablir. b-Ada yazılı konşmento(Straight B/L) Bu tip konşmentolarda malı sadece adına düzenlenen kiş veya kuruluşlar teslm alabilirler,ciro edilemezler ve mülkyeti sadece adı yazana aittir. c-Emre yazılı konşmento(to order B/L) Bu tip konşmentoların yükletenin (shipper) olmasıdır. 13

14 Uluskararası ticaretin nakliye navlun açısından öneml bir diğer belgeside: Taşıma – Navlun Sözleşmesidir: NAVLUN SÖZLEŞMESİ Bu alım,satım sözleşmesni üç kapsamlı bir sözleşmedir: -satış sözleşmesi -navlun sözleşmes -sigorta sözleşmesi İki türlü navlun sözleşmes vardır 1-Kırk ambar 2-Charter party(*) (*)charter party bözleşmeler L/C li satışlarda geçersİzdir. 14

15 C-HAVAYOLU KONİŞMENTOSU:(AIRWAYBILL) Havayolu konişmentosu(airway bill) havayolu ile ilgili yasal düzenlemeler üç kategorde ele alınır: a-Orijnal olarak kabul edlen 1929 Warşova Konvensiyonu b-1955 The Hague Konvansyonu c-Herhangi bir Konvansyonun kapsamına girmeyen havayolu taşımacığı IATA ‘ya bağlı bir havatolu şirketnce taşınan mallar için 12 nüshalık bir set halinde konşmento düzenlenir.Bu nüshalardan sadece 3 ‘ü orijinal olup;kısaca bu 3 nüsha; 1-Düzenleyen taşıyıcı(forshppng carrer 2- Alıcı (for consgnee) 3-Sevk eden frma içindir(for shipper) Ödeme için bankaya verilen 3 nolu orjnaldir L/C ‘de full set birden istenmelidir. Havayolu b/l ‘leri ciro edileblir nitelkte değildir;ancak bazı acente ve forwarderlar bunu uygulamamaktadır. 15

16 D-HAMULE SENED(Rail Consignee Note) Hamule senedinin 4. nüshası malların demiryolu yönetimine teslmini gösteren Bir alındı belgesi nitelğindedir. Ülkemzde kullanımı kısıtlıdır;bir hamule senedindi emre değil ;ada düzenlenir Ülkemzde kullanımı kısıtllıdır. 16

17 E-KARAYOLU NAKLİYEDE KULLANILAN BELGELER 1-CMR Belgesi Bu belge hemen hemen tüm Avrupa Birliği ülkelernde geçerli olup; 3 nüshalı sevk makbuzu olarak düzenlenen bir sevk makbuzu niteliğindede bir belgedir. Bunlardan 1. nüsha göndericye verilrken 2. nüsha yükle birlikte gider 3. nüsha ise taşıyıcı tarafından saklanır. CMR belgeleri ciro edilemez ama CMR sigorta polçeler geçerl risk kapsayıcı abaç olarak güvence olarak kabul edilmektedir. CMR Belgelernn günümüzde özellkle Avrupa Birllğiülkelernde kullanımı giderek artmaktadır çünkü bu belgeler aktarmalı sevkyat için avantaj sağlamakta ve maliyet düşürmekte ve aynı anda birden çok karayolu navlun belgesinin kullanılmasına imkan sağlamaktadır. 2-KARMA NAKLİYAT BELGELERİ(Combined Transport Documents) Eğer birden çok nakile modu işin içinde yer alırsa bu tip sevk biçmlerine karma naklliyat belgeleri ile yapılan kara yolu naklyesi olarak adlandırmaktayız.(combined transport documents) Bu tip nakilye biçim i bir malın en az iki aktarmalı bir malın olarak bir malın nakliyesnde kullanılnsı halinde kullanılan bir aktarma biçimde nakledlmesi esasına dayanır. Komple nakliye belgeleri ciro edilebilir;yada edilemez nitelikte düzenlenebilir(negotiable /nonngotable ) 17

18 Karma Nakliye Belgesi –Combined Transport Document- türü nakliyerde dikkat edlmes gereken husus combined b/l ile ilgili olarak kargolardan bazılarının yüklenlmeden b/l alınmaması ve eş zamanlı yükleme yapılıp karma naklye belgesii kullanılmasıdır. Çünkü b/l ‘ler farklı araçlara ait olduğu için bu tipyüklemeler suistimale açıktır. Daha çok CTD türü bir yüklemede ‘’on board’’olmayan bir mala konşmento düzenleniyor olabillir ve buna engel olmak gerekir. Bazı komple nakliyat bflgeleri aşağıda belrtilmştir: COMBIDOC-Baltık ve uluslar arası denizcilk konsey-BIMCO –tarafından karma nakliye belgesi olarak dü FIATA-Federation of Forwardng Agents Association 3-FIATA Belgeleri üç türlüdür: a -FCRForwardg Agent’s Certlflcate of Recept-malın sadece sevk edlmek üzere teslm alındığını gösterr b-FCT –Burada sevkyatçı firmanın sorumluluğu FCT belgesnn ibrazında sevkyatı ona vermekle kısıtlıdlr;sorumluluk alıcıya FCT belgesni braz edene malları sunmakla sorumludur. c-FBL Karma Taşıma belgeler için sunulan b/l ‘dir.Karma nakliyat belgeleri ciro edlemez. 18

19 F- MENŞE ŞEHADETNAMES (CERTIFICATE OF ORIGIN) Bir ihracat edilecek bir malların yapıldığı veya üretlldiğiülkete yada başka bir ülkede Üretildği halde bir dğerinde değişiklik geçirmrsi sonucu katma değernin artması veya malyetnin düşmesi sonucu yen bir menşe /origin kazanması sonucu sınıf atlaması veya artık anılan ikinci ülke kaynaklı sayışmasını gösteren belgedir. Tiicaret ve Sanay Odalarından alınır.. G-ÇEKİ LİSTESİ (WEIGHT LIST): Gönderlen mallarınağırlığının aynı olduğunu gössteren bir belgedir.Sigorta şirketleri zarar ödemek zorunda kaldıklarında çeki listesi lsterler. H-KOLİ LİSTESİ(PACKING LIIST): Malların konulduğu kaplardarın içinde hang maldan nekadar adet,tür ve tutarda olduğunu gösterir. bir.belgedir. J-DOLAŞIM BELGELER(MOVEMENT CERTIFICATE) Avrupapa Birlliğine bağlı üıkelerde serbest dolaşım dolaşım için istenlen belgedir. 19

20 K-FİNANSM AM BELGELERİ Finansman Belgeleri şunlardan oluşmaktadır: -Poliçe(bill of exchange) -Senet(promssory note) -Sevk emri(deıvery order) -Ambar teslim makbuzu(warehouse recepu) -Yediemn makbuzu(trust receipt) - 20

21 ULUSLARARASI TİCARETTE ÖDEME ŞEKLLERİ Uluslar arası ticarette işleyen beş çeşit ödeme şekli bulunmaktadır: Bunlar sırasııyla şunlardır: 1-Peşin Ödeme 2-Akrediitili Ödeme 3-Vesak Mukabli Ödeme (cash aganst documents) 4-Mal Mukabili Ödeme (cash against goods) 5-Kabul Kredisi şeklnde özetlelenebilir şimdi bu ödeme şekllerni inceleyelim 21

22 1-Peşin Ödeme:En zahmetsiz ve en basit ödeme şeklidir;adeta paralar peşin kırmızı meşin gibi bir deyişi çağrıştırmakla birlikte alıcının satıcıya güvennin olmadığı durumlarda çalışması zordur ;ayrıca uluslar arası ticaret karşılıklı güvenn sınandığı bir alan değildir. Peşin ödemenin zorunlu olduğu durumlarda ithalatçı kendisini belirli bir güvenceye aldıktan sonra peşin ödemede bulunabilir. Bu ise red –clause bir akreditif ve karşılığında alınan bir teminat mektubu ile gerçekleşebilir. 2-Akreditifler :Akreditiflere kısaca ‘’commercial letter of credit ‘’L/C de denir. Esasında L/C’ler belirli koşullar yerine getirilmesinden sonra ödemenin yapılacağının dair verlilmiş bir garantidir. Şimdi bir L /C işleyiişini inceleyellm: 22

23 BİR L/C İŞLEYİŞİNİN DETAYI 23 İTHALATÇI İHRACATÇI A BANKASI B BANKASI 1 5 2 8 4 6 7 3

24 1-Değişik ülkelerde faaliyet gösteren iki ayrı firmanın (ithalatçı-ihracatçı) aralarında a bir sözleşme yaparlar; bu sözleşmede a-ihraç –ithal edliecek mallatın cinsi,nitelği,miktarı b-fiyatı,ödeme yapılacak para cinsi c-malların sevk şekl(fob,cf,cif v.s) d-ödeme şekli gibi konularıda yer alır. 2-İthakatçı firma banlasına gider-A Bankası ve ihracatçı lehne L/C açma talimatı verr (L/C talimatı ihracatçı iıe ithalatçının kend aralarında yaptığı anlaşma şartları paralelinde olur) 3-İthalatçı Bankası –A bankası akredttitifi ihracatçı lehine B Bankasına açar ve ihracatçının bulunduğu ülke ve şehrdeki muhabir olan bankaya bildirir (burada A Bankası) 4.Muhabir banka L/C ‘in açılışınıihracatçıya l bildiriir ve L/C metnnini iletir. 5-İhracatçı akredtf koıllarına uygun mallarıi ithalatçıya gönderrir ve gerekli belgeleri teslim eder 24

25 6.İhracatçı belgeler muhabr bankaya iletir.Muhabir banka belgelern L/C konusu belgelerle uygunluğunu kontrol eder,eğer uyguhsa ve L/C polçe gerektrmyorsa mal bedelini a-peşin ödeme yapar b-lehdar tarafından düzenlenecek polçeyi kabul eder c-muhabir banka ;belgeleri ve varsa ciro edlimiş polçeleri ithakatçının bankasına iletir. 7.Muhabir Banka belgeler ve varsa ciro edilmiş poliçeleriithalatçının Bankasına ilietir 8.İthalatçının Bankası belgeleri elinde bulundurduğu sürece malın mülkyetne sahiptir (b/l de banka adına olduğundan ödeme yapmış olsa bile risk te değlidir. 25

26 1-Peşin Ödeme:En zahmetsiz ve en basit ödeme şeklidir;adeta paralar peşin kırmızı meşin gibi bir deyişi çağrıştırmakla birlikte alıcının satıcıya güvennin olmadığı durumlarda çalışması zordur ;ayrıca uluslar arası ticaret karşılıklı güvenn sınandığı bir alan değildir. Peşin ödemenin zorunlu olduğu durumlarda ithalatçı kendisini belirli bir güvenceye aldıktan sonra peşin ödemede bulunabilir. Bu ise red –clause bir akreditif ve karşılığında alınan bir teminat mektubu ile gerçekleşebilir. 2-Akreditifler :Akreditiflere kısaca ‘’commercial letter of credit ‘’L/C de denir. Esasında L/C’ler belirli koşullar yerine getirilmesinden sonra ödemenin yapılacağının dair verlilmiş bir garantidir. 3- Vesak Mukabili Ödeme (cash aganst documents) 4-Mal Mukabliili Ödeme (cash against goods) 5-Kabul Kredli Ödeme (accetance credit payment) Bu ödeme şekiller ile örnekler eklerde görülmektedir. 26

27 ULUSLAR ARASI TİCARETTE BANKALARIN ROLÜ Uluslararası ticarette bankaların başlıca üç rolü bulunmaktadır: 1-İhracat işlemlerine aracılık etmek 2-İthalat işlemlerne aracılık etmek 3-Tüm uluslararası işlemler finanse etmek ve kredl işlemlerde aracılık etmek 27