YARATICILIK YÖNETİMİ ve İKY

... konulu sunumlar: "YARATICILIK YÖNETİMİ ve İKY"— Sunum transkripti:

1 YARATICILIK YÖNETİMİ ve İKY
Doç. Dr. Osman TİTREK

2 YARATICILIK YÖNETİMİ Günümüzde dünyanın ihtiyaç duyduğu insan, bilgileri depolayan bir bellek makinesi değil; düşünen, tartışan, eleştiren, yaratıcı özelliği gelişmiş bilgilere çeşitli yollardan ulaşmasını bilen, muhakeme gücü gelişmiş insandır. Eğitimin amaçlarından en önemlilerinden birisi bireyleri daha yaratıcı hale getirerek onların topluma katkıda bulunma kapasitelerini arttırmak ve bireylerin kendilerinde var olan potansiyellerini en üst düzeyde geliştirmelerine yardımcı olmaktır.

3 Yaratıcılık Nedir? Yaratıcılığı yaratıcıların yaptıkları olarak tanımlamak bilimin “betimleme” ve “açıklama” işlevleri için gerekli ve zorunlu olsa da “yordama” işlevi için yetersizdir. Yaratıcıları önceden kestirebilmek, yaratıcılığı denetim altına alarak istenen yön ve büyüklükte geliştirebilmek için daha kapsamlı ve tutarlı kuramsal yaratıcılık tanımlarına gereksinim vardır.

4 Bazı yaratıcı kişiler (Plato, Mozart) yaratıcılığı kutsal, gizemli, belirsiz esinlere bağlı görmektedirler. Bazıları ise yaratıcılığın da anlaşılabilir doğal yasaları olması gerektiğini ileri sürmektedirler. Örneğin Aristo; “Her ürün daha önce üretilmiş başka bir üründen ve belirli bir işlem uygulanarak üretilir” demiştir. Psikanalist akımın kurucusu Freud, yaratıcılığı bastırılmış ve doyurulmamış arzuların olumlu bir dışavurumu, bir yücelim olarak nitelemektedir.

5 Yaratıcı Kimdir? Yaratıcılık kendisi tasarlanarak yoktan varedilmiş bir nitelik değildir. Bilim, teknoloji, sanat, yönetim, spor v.b. alanlarda doğal ve kültürel yaşamı etkileyen “yaratıcı insanlardan” varlığını kavradığımız bireysel bir boyuttur.

6 Yaratıcılık Neden Önemlidir?
Bilgi çağında en önemli üretim etkeni bilgidir. Bilgi toplumlarında eğitimin görevi toplumu yeniden üretmek değil “yeni toplum” üretmektir. “Yaratıcı” insanlar yerleşik değerlere, kalıplara, dogmalara, tabulara, yasaklara, ayıplara ve günahlara karşı çıkan insanlardır. Bu nedenle aykırı, uzlaşmaz ve çatışmacı olarak algılanırlar. Bireysel açıdan da “yaratıcılık” bir insanlık hakkıdır.

7 Yaratıcı Bireylerde Görülen Başlıca Özellikler
Benzetim ve Görselleştirme Yetisi Karar Esnekliği Bağımsız Yargı Yeniliğe Yatkınlık Mantıksallık

8 Maslow’a Göre Yaratıcılık
Maslow da “yaratıcılığı” ihtiyaçlar piramidinin en tepesindeki “kendini gerçekleştirme” aşamasına koymaktadır. Buna göre yaratıcılığın gelişmesi için sadece temel fizyolojik ihtiyaçların değil, arada kalan diğer ihtiyaçların da giderilmesi gerekmektedir. Ancak, Maslow’un kendisi de pekçok yaratıcının yaşamında bunların tam olarak gerçekleşmediğinin farkında idi.

9 Şekil 1: Maslow’un İhtiyaçlar Piramiti

10 Skinner’e Göre İse Yaratıcılık
Öğrenimi uyarıcı-davranış etkileşimi içerisinde açıklamaya çalışan davranışçı akımın öncüsü Skinner’e göre Shakespeare’nin eserlerini yazması bir tavuğun yumurtlaması kadar doğal bir olaydır. Yani mutlak anlamda “özgün” bir davranış yoktur. Özgünlük bireyin yaşantısında başkalarına nasip olmayan özel “pekiştireçlerle” açıklanabilir. Özetle “yaratıcı” sayılan davranışlar ne kadar çok ve doğru pekiştirilirse sıklıkları o kadar artar.

11 Herrman yaratıcılıkla ilgili ön kabullerini şu ortaya koymaktadır:
1.Yaratıcılık doğuştan gelen bir yetidir. Yaratıcılık insana özgüdür. Her insan yaratıcı olma şansına sahiptir. 2.Yaratıcı sayılmak için bir dahi olmak gerekli değildir. 3.Yaratıcılık yetisi çeşitli nedenlerle köreltilmiş olsa bile yaşam deneyimleri ve özel programlarla yeniden kazanılabilir, güdülenebilir ve geliştirilebilir.

12 Yaratıcı Kişilik Özellikleri;
1.Hem dopdolu bir enerjiye sahip, hem de sessiz ve rahattır. 2.Hem zeki, hem de acemi ve deneyimsizdir. 3.Eğlence ve disiplini, sorumluluk ve sorumsuzluğu bir arada bulundurur. 4.Fantaziler, hayal kurma ve gerçekler arasındadır. 5.Kendi içindeki ve kendisinin dışındaki çelişkili yorumlar ya da anlayışlara karşı sürekli olarak kendini korur. 6.Hem alçak gönüllü, hem de gururludur. 7.Bir yandan sıradan bir kişinin katı ve kesin bir boyutunu, diğer yandan da biricik ve özgün bir kişinin eğilimlerini gösterir. 8.İşinde hırslı ve ateşliyken, diğer yandan öznel düşünebilir. 9.Duyarlılığı ve açık görüşlülüğü ona acı verse bile bu yönünü açığa vurur.

13 Yaratıcılığın Evreleri
1-Hazırlık evresi-dönemi ( Araştırma Dönemi ); sorunu benimseyip yeniden ele almak gerekir. Ayrıca geniş boyutlu araştırmalara girilerek hazırlıklar yapılır. 2-Oluşma evresi-dönemi ( Geliştirme Dönemi ); sorun saptanır düşünceler ayrıştırılır. Araştırmalar üzerinde çalışılır. 3-Planlama evresi-dönemi; Hazırlıklar-araştırmalar bir plana oturtulur. 4-Esinlenme evresi-dönemi ( Yaratıcılık Dönemi ); farklı bir sıçrayış yapılabilir. Hani beyinde bir ışık çakar-yanar, yaşadığımız ve psikoloji kitaplarından öğrendiğimiz gibi…Sezginin de yardımı olur tabii. 5-Doğrulama evresi-dönemi; özgün bir yapıt ortaya çıkar. Fikirler yaşam bulur. 6-Denetim eylemi ( Değerlendirme Dönemi ); her zaman ve her dönemde eleştirel bakmak ve değerlendirmeler yapmak gerekir.

14 Yaratıcılık ve Eğitim Yaratıcı gelişmesinde mevcut olanlarla eğitim yeterli değildir. Hatta gelişimi engeller. Ezbere dayanılarak yapılan eğitim yaratıcılık önünde en büyük engeldir. Yaratıcılık hayatın bir kısmında eğitim almaktan ziyade, hayatın tamamına yayılarak daha etkili olacaktır. Aksi takdirde sadece eğitimden fayda sınırlı olacaktır.

15 Yaratıcılığın Koşulları;
Çalışmak, deneyim, gözlem, araştırma, sezgi, önsezi, bilgi, entelektüel birikime sahip olmak, merak, özgür, özerk davranma, hayal gücü, karar verme yetisi, algılama, anlama, başarma, kendini gerçekleştirme, paylaşım , eleştirel yaklaşım, değerlendirme, orijinallik, farklılık, farklı ilişkilendirme, fark ederek yaşamak, duygusallık, ıraksak düşünmek, çok yönlü bakış, çoğulluk; görsel - sözel - sessel - devinimsel, mizah, espritüellik, sınırları zorlama, sevme - tutku, kendine güven, not alma, görsel- yazısal- çizgisel, sorumluluk gerçekleştirilmesi…

16 Yaratıcılığın Koşulları;
Yetilerin ortaya konması, paylaşımcı, yetkin öğretmenlerle - kişilerle bir arada olmak ve yararlanmak, enerjinin doğru kanalize edilmesi, yoğunlaşma, saptamalar yapma, problem yaratma ve çözüm yolları arama, analiz, sentez, ayrıştırmacı-birleştirmeci, esneklik, çözüm çeşitliliği içinde yaşamak, temel sorunlarla ilgilenmek, ayrıntıcı olmak, enerjik olmak, öz kanıtlama içerisinde bulunmak, yüksek üretim gücüne sahip olmak, kuşku duymak, çok yönlülük, estetiksel yargıya sahip olmak, içe dönük bir yapı olabilir. Coşkulu, etkileyen olmak. okumak, dikkat, duyarlılık, seçicilik, problem üretme, soru sorma, yeni alanlar yaratmak, çok fikir üretme… “Yaratıcı insan düzen gereksinmesi ile güdülüdür.”

17 Einstein ise yaratıcılıkla ilgili olarak;
Einstein’ın ‘ Hayal gücü bilgiden daha önemlidir.’ sözü imgelerin insanlık tarihine katkılarını çok güzel şekilde özetlemektedir. Bugünün dünyası dünün hayal ürünleri ile doludur.

18 Yaratıcılığı Etkileyen Faktörler

19 Yaratıcılığı Etkileyen Faktörler
Algısal Faktörler Kültürel Faktörler Duygusal Faktörler İnsan objeyi idrak etme ve kavrayışını belli kalıplar içerisine sokar ve zamanla o kalıba o kadar alışır ki, objeyi başka türlü algılayamaz. Alışkanlıklar, gelenekler, uyumlu olmaya yönelik baskılar, toplumsal beklentiler ve topluma ters düşme korkusu kültürel engeller arasında sayılabilir. Kişisel güvensizlik ve anksiyete gibi hisler, derslerdeki not baskısı, hata yapmaktan korkma, diğerlerinden farklı düşme korkusu.

20 Yetişkinler Yaratıcılığı Nasıl Öldürür?
Yaptıkları şeyleri ‘doğru’ yapmaları için çocuklara karşı ısrarlı olmak; bir çocuğa bir şeyi yapmanın tek bir yolunun bulunduğunun öğretilmesi, yeni yolların aranma isteğini öldürür. Çocukları başkalarıyla karşılaştırma; bu durum çocuğun uyumuna yönelik bir baskı oluşturur; oysa yaratıcılığın esası uyum sağlama baskısından uzak kalabilmektir. Çocukların merakını kırmak yaratıcılığın en açık göstergelerinden biri meraktır; ancak yetişkinler çok meşgul olduklarından ‘ aptalca’ buldukları soruları yanıtlamak için genelde umursamaz bir tavır takınırlar. Çocukları hayal kurmayı bırakmaya ve gerçekçi olmaya zorlamak; bir çocuğun hayal dünyasına dalmasını ’aptalca’ olarak nitelemek çocuğun keşfetme arzusunun kırılmasına ve zamanla yok olmasına sebep olur.

21 Yetişkinler Yaratıcılığı Nasıl Teşvik Edebilir?
1-Merakı, araştırmayı, denemeyi, fantezi kurmayı, soru sormayı, deney yapmayı teşvik ederek. 2-Kendini yaratıcı biçimde ifade etme, problem çözme, değişikliklere ve strese karşı yapıcı tepkiler vermeye dönük fırsatlar sağlayarak. 3-Çocukları yeni deneyimlere hazırlamak ve bunlarla başa çıkmaya dönük yaratıcı yollar bulmalarına yardımcı olarak. 4-Yanlış davranışlara karşı denetimi amaçlayan ceza yöntemi yerine onları üretken davranışlara dönüştürmenin yollarını arayarak.

22 Öğrencinin Yaratıcılığının Önündeki Engeller
1-Çocukların yapması gerekenleri onların yerine yapma. 2-Çocukları denetim altına alma. 3-Çocukların yaptıklarını değerlendirme. 4-Çocukların deneme-yanılma yoluyla öğrenmelerine izin vermeme. 5-Çocukları birbirleriyle karşılaştırma onları rekabete zorlama. 6-Çocuklara neyi nasıl yapacaklarını gösteren kesin değişmez reçeteler sunma.

23 Öğrencinin Yaratıcılığının Önündeki Engeller
7-Çocukları sürekli denetim altında bulundurma, izlendiklerini fark ettirme. 8-Çocukların yapmak istediklerine sürekli sınırlar koyma. 9-Çocukların yaptıklarını iyi ya da kötü olarak sürekli yorumlama. 10-Çocukların fikirlerini almadan katı ve değişmeyen seçimler sunma. 11-Sorumluluk vermekten kaçınma. 12-Aşırı övme veya tersine aşırı yerme.

24 Öğretmenler; yaratıcılığı teşvik etmek için şu yolları izleyebilirler:
Öğrencilere kendi yaratıcı çabalarına değer vermeyi ve bundan memnuniyet duymayı öğretmek. Öğrencileri dinleyerek onların fikirlerine değer verdiklerini ve saygı duyduklarını göstermek. Çocukları sık sık değerlendirmek yerine yaptıkları hataları yaratıcı sürecin bir parçası olarak kabul etmek. Sıra dışı sorulara saygı duyarak, farklı düşünmeyi ve değişik bağlantılar kurmayı teşvik etmek. Öğrencilerin kendi kendilerine öğrenmelerine fırsat vermek.

25 İnsandaki yaratıcılık önceliklerinin doğuştan geldiği düşünülürse de bireylerin yaratıcılığı zeka, yetenek, çevre, eğitim vs… etkisi ile doğru orantılı olarak artabilir.

26 Yaratıcılığı Engelleyen Öğretmen Özellikleri
Öğretmenlerin öğrencilerin yaratıcılık özelliklerinin geliştirilmesinde çok önemli bir rolü vardır. Öğretmenin sınıf içindeki ve sınıf dışındaki davranışları öğrencilerin yaratıcılığının geliştirilmesinde önemli rol oynar. Öğrencinin cesaretini kırma, güvensizlik, aşırı eleştiri, davranışlarda tutarsızlık, heyecan azlığı, dogmatik ve katı olma, öğrencilerde eleştirel düşünceye gereken önemi vermeme, öğretim yöntem ve tekniklerini yaratıcı düşünceyi teşvik edecek şekilde uygulamama, yaratıcılığı engelleyen öğretmen özelliklerindendir.

27 La Mettrie; Eğer beyin hem iyi biçimde organlaşmış, hem de iyi eğitilmişse mükemmel bir şekilde ekilmiş ve aldığının yüz katını veren bereketli bir toprak gibidir.

28 Montaigne; Şu kesin ki çocuğa kendiliğinden bir şey yapmak özgürlüğünü vermemekle onu korkak bir köle durumuna sokarız.

29 Corbusier; Corbusier, “yaratıcılık, sabırlı bir araştırmadır.” demiştir. Bilgi ve deneyim birikiminden yararlanarak sentezleme sonucu yeni ürünler ortaya koymak gerekir yaratıcılık söz konusu olduğunda. Birbiriyle farklı olan, aralarında ilişkisi olmadığını sandığımız şeylerin ilişkisini kurmak ve yeniyi yaratmak gerekir.

30 E. P. Torrance; E. P. Torrance göre yaratıcılık; “boşlukları, rahatsız ediciliği ya da eksik ögeleri sezip, bunlar hakkında düşünü ya da varsayımlar kurmak, bunları sınamak, sonuçları karşılaştırma ve olasılıkla bu varsayımları değiştirip yeniden sınamaktır.”

31 Yaratıcılık tüm zihinsel yetileri geliştirmede rol oynar
Yaratıcılık tüm zihinsel yetileri geliştirmede rol oynar. Bu yetiler toplamının içeriği doğru yöntemleri olan eğitim sisteminde, bilgiler arasında yeni ilişki ve bağlantılar kurarak genişletilir, geliştirilir.

32 Örgütsel Yaratıcılık Yaratıcılık işlerin yapımında daha yeni ve etkili rol ve yöntemlerin geliştirilmesinde örgüte yardımcı olmakta ve yeterli hale getirmektedir. Yaratıcılık, örgütün sürekli olarak kendini yenileme ve değişim yapma yeteneğini yükseltir. Yaratıcı örgütte ön koşul yaratıcı bir lider ve ortamdır.

33 Örgütsel Yaratıcılık Dinamik ve özgür bir kültür oluşturmalı, özendirmek ve yönetmek için yöneticilerin yaratıcılık hakkında bilgi sahibi olmaları ve önem vermeleri gerekir. Yüksek düzeyde yaratıcı iş gören istihdam edilmesi, örgütü düşünen ve farklı özelliklere sahip, yaratıcı bireylerle kadrolamak. Yaratıcı olanların desteklenmesi. Açık fikirlilik ve çevredeki değişimlere ayak uydurabilmek farklı fikirlere uyum sağlama yeteneğini ve yaratıcılığı beraberinde getirir. Açık fikirliğe önem verilen bir ortamda yeni fikirler önyargısız karşılanır.

34 Örgütsel Yaratıcılık Örgütün ve çalışanların algısını sezgi belirler. Sezgisi kuvvetli olan bir örgüt çevredeki gelişmelerin farkındadır. Örgütsel gelişim için fikirlerin özgürce ifadesi teşvik edilmeli. Yaratıcılık gelişimi amacıyla eğitim ve aktiviteler önemsenmelidir. Örgüt çalışanları yaratıcı düşünme ve farklı çözümler üretme konusunda cesaretlendirilmelidir. Örgüt üyeleri arasında açık haberleşme kanalları ve çevreyle iletişim gereklidir. Yapılması gerekenlerin açıkça belirtilmesi ve yerinde eleştiriler başarı sağlanmasında esastır.

35 Örgütsel Yaratıcılık Örgütlerde yaratıcı düşünmenin en verimli biçimde uygulanabileceği konulardan başlıcaları şunlardır: Mal ve hizmetler: tüketiciler tarafından bilinmeyen bir mal veya hizmetin çıkarılarak sunulması Yöntem: yeni bir üretim yönteminin keşfedilerek ortaya atılması. Bir malın ticari bir amaçla pazarlanmasında veya finanse edilmesinde olabilir Pazar: yeni bir pazarın oluşturulması. Arz: yepyeni bir hammadde kaynağının ortaya çıkarılarak kullanılması. Organizasyon: yeni bir örgütlenme modelinin formüle edilmesi.

36 Yaratıcı Birey ve Örgüt
Yaratıcı Örgüt *Fikir adamları vardır Haberleşme kanalları açıktır. *Öneri sistemleri ve fikir kuruluşları vardır. *Örgüt dışı kaynaklarla olan ilişkileri teşvik eder. *Yüksek düzeyde kavrama yeteneği vardır. *Çeşitli görüşleri kolaylıkla yansıtır.

37 Yaratıcı Birey ve Örgüt
Yaratıcı Örgüt *Çok değişik özellikleri bulunan kişilerden yararlanır. *Problemlerin çözümü için gerekli personeli istihdam eder. *Orjinaldir ilginç görüşler getirir.

38 Yaratıcı Birey ve Örgüt
Yaratıcı Örgüt *Kişiyi teşvik eden problemin kendisidir. *Sorunla sonuna ve çözünceye kadar uğraşır. *Bir amacı vardır. Görüşler liyakata göre değerlendirilir. *Seçim ve terfi liyakat esasına göredir.

39 Yaratıcı Birey ve Örgüt
Yaratıcı Örgüt *Merkezileşmiş bir düzene sahiptir. *Yanlışları düzeltme konusunda zaman ve çaba harcar. *Çalışanlar değişik görüşleri serbestçe tartışırlar. *Daha az otoriter. *Daha esnektir. içgüdüleri onu yöneltir. *Buluşları düzensizdir.

40 Yaratıcı Birey ve Örgüt
Yaratıcı Örgüt *Yargılamada bağımsızdır. Her fikre hemen katılmaz. *Genel kabul gören görüşlerden sık sık ayrılabilir. *Kendini farklı görebilir. *Bağımsızdır. *Orijinal ve değişik amaçları vardır. *Kendi önderlerini izlemeye çalışmaz.

41 Örgütsel Yaratıcılık ve Yenilik
Bazı düşünürler yaratıcılık ile yenilik arasında bir ayrım yapılması gerektiğini sanuvurlar. Yaratıcılığı yeni bir düşünce veya fikir üretme. Yeniliği ise, üretilen bu fikrin yeni bir mamul, hizmet veya üretim yöntemi haline dönüştürülmesi şeklinde ifade ederler. Örgütsel yaratıcılık yenilikte önemli kaynaktır. Süreç yaratıcı düşünce ile başlar ve ürün yada hizmete dönüşmesi ile devam eder.

42 Sonuç Olarak; Örgütü farklı düşünen işgörenleri örgütte tutmak önem arz etmektedir. Dünya çapında ‘bilim adamları, sanatçılar, edebiyatçılar, hukukçular’ yetiştirmek istiyorsak eğitim ortamını bireylerin yaratıcı önceliklerini ön plana çıkaracak şekilde değiştirmek gerekir.

43 TEŞEKKÜR EDERİZ UTKU BULUŞ MİNE GÖKTEKİN