SAVUNMA MEKANİZMALARI VE RUH SAĞLIĞI

... konulu sunumlar: "SAVUNMA MEKANİZMALARI VE RUH SAĞLIĞI"— Sunum transkripti:

1 SAVUNMA MEKANİZMALARI VE RUH SAĞLIĞI

2 İnsanların bazen aşırı derecede fedakarlıkta bulunduğu, lüzumsuz yere öfkelenip sinirlendiği, kimi zaman ise aşırı heyecanlandığı görülebilir. Kimi zamanda nedensiz yere savunmaya geçtiği görülür. Bu davranışlara doyurulmamış temel ihtiyaçların neden olduğu iç huzursuzlukların giderilmesi için başvurulur. Psikologların bazıları, bu davranışlara uyum mekanizmaları demektedirler. Çünkü bu davranışlar yoluyla birey, ihtiyaçlarının karşılanmadığı durumlara uyabilmekte, tahammül edebilmektedir. Psikologların çoğu ise, bunlara, savunma mekanizmaları demişlerdir. Çünkü doyurulmamış ihtiyaçlar karşısında birey,kendi varlığını tehlikede görmekte ve bu davranışları ile benliğini savunmaya geçmektedir.

3 -Temel ihtiyaçların doyurulmaması:
ihtiyaçların tatmin edilememesi, engellenme ve çatışma durumuna düşme gibi başlıca iki sebepten ileri gelir.

4 Engellenme : Engellenme:Herhangi bir davranışın içsel ya da çevresel bir nedenle bloke edilmesidir.Körlük, sağırlık ve zeka yetersizliği;bazen kendi eksikliklerimiz, bazen de olumsuz çevresel şartlar ve toplum düzeni, birtakım istek ve ihtiyaçlarımızın giderilmesini engeller. Engellenme insanda birtakım yılgınlıklara, türlü üzüntülere ve kaygılara yol açar. İç yaşam gergin bir duruma girer. Engellenmelerin sınırlı bir şekli, insanı daha çok çalışıp başarı yollarını aramaya sevk etmesi bakımından bazen faydalı olabilir. Ama bazen de bu engellenmelerin verdiği öfke,kaygı ve aşırı gerginlik halini yenemeyen insanlarda birtakım kompleksler gelişebilir. Kompleks: Türkçe karşılığıyla karmaşa, bilinçdışında var olan ve karar verme yetisini, sağduyu etkileyen ve baskı altında tutan,ruhsal dengesizliklere neden olabilen karmaşıklıkların tamamıdır.

5 İnsanlar tarafından baskı altında kalan kişi kompleks geliştirebilir
Engel GÜDÜ Kaygı,yılgı İç gerilimler

6 2. Çatışma : Çatışma: insanı birbirine zıt davranışlara sürükleyen ihtiyaçlar karşısında meydana gelen huzursuzluk halidir. Her insanda bulunan çok çeşitli güdüler arasında birbiriyle bağdaşmayanlar, bireyi aynı zamanda birbirine zıt davranışlara güdüleyebilir. İnsan bunlardan hangisine karar vereceğini kestiremez ve sıkıntılı bir durum girer. Bu türlü organizma içinden gelen ve bireyi aynı zamanda birbirine zıt iki ayrı yöne çeken güdülerin birbiriyle savaşmasına-çatışma- denir. Örneğin; bir öğrenci Cumartesi akşamı hem(eğlenme ihtiyacının etkisi altında) hem de(başarılı olma ihtiyacı ile) kütüphanede çalışmak isteyebilir. Gelişme iht. Eğlenme iht. Yoksa kütüphaneye mi? Diskoya mı?

7 Belli başlı üç çatışma tipi olduğu ileri sürülür:
1.Yanaşma-Yanaşma: Birey birbiriyle bağdaşması olanaksız iki çekici ereğe de aynı zamanda ulaşmak isteğindedir. Birey ikiye ayrılamayacağından bu mümkün olamaz. + + 2.Kaçma-Kaçma: Bireyin sevmediği, istemediği iki durumdan birini seçmek zorunda olduğu zaman karşılaştığı çatışma biçimidir. İnsan bu durum karşısında şaşırır ve bocalar. Örneğin; hem dişimiz ağrıyor hem de dişçiden pek çok korkuyorsak, bir kaçınma-kaçınma çatışması meydana gelebilir. Bir öğrenci imtihanı yaklaşan hiç hoşlanmadığı dersi çalışmak veya sınıfta kalma ihtimalleri ile karşılaştığı zaman kaçma-kaçma çatışmasına düşer. - -

8 3.Yanaşma-Kaçma: Birey aynı zamanda hem çekici hem de itici bir durum karşısındadır. İnsan aynı nesneye karşı hem sevgi hem de nefret duyabilir. Örneğin; Ayten tombulcadır;rejim yapıp zayıflamak istiyor, ama beri yandan da pastayı çok seviyor.işte bu yanaşma-kaçma çatışmasıdır. - +

9 -Savunma Mekanizmaları
Gerek engellenme, gerekse çatışma yoluyla ihtiyaçlar doyumsuz kaldığı zaman, birey meydana gelen aşırı kaygı halinden kendini korumak için türlü yollara başvurur ve bunları kısmen tatmin etme yoluna gider;bazen de garip ve saçma görünen davranışlara sapar. Bunlara uyum, ya da savunma mekanizması denir. Belli başlı uyum/savunma mekanizmaları şunlardır: 1.Hayal kurma yoluyla avunma İnsan arzu ve emellerini gerçekleştiremediği, iç ya da dış nedenlerle ihtiyaç ve güdüleri doyumsuz kaldığı zaman hayal kurarak doyum sağlama yoluna sapar. Günlük hayatta tatminsiz kalan istekler, rüya veya hayal aleminde gerçekleşebilir.hayali işleten eylemler, ölçülü ve ılımlı olursa bireyi hem kısmen teselli etmesi bakımından hem de temel ihtiyaçlarını giderebileceği yeni yollar telkin etmesi bakımından yararlı olur. Ancak hayal kurmada çok aşırı gidilecek olursa;birey. Gerçek yaşamı dikkate almadan sadece hayal kurarak kendine doyum sağlama yoluna saparsa,onun kendisini hayal aleminde kaybetmesi olanağı ortaya çıkar.

10 Hayal kurmak çocuklukta yaptığımız en büyük avunmadır.
Aç tavuk kendini buğday ambarında zanneder. Ticarete yeni atılan biri,kendini şöhretli bir zengin olarak hayal eder. Hayal kurmak çocuklukta yaptığımız en büyük avunmadır. 2.Bastırma (Repression) Engellenme yada çatışma dolayısıyla doyumsuz kalan bir güdü yada ihtiyacın meydana getirdiği sıkıntılı durumdan kurtulmak için, bireyin bu ihtiyacı görmemezlikten gelmeye,düşünmemeye, inkar etmeye ve bunu bilinç dışına itmeye çalıştığı olur. Toplumca onaylanmayan, hoş görülmeyen duygu ve istekleri birey kendine yakıştıramaz;bunların etkisinde olduğu halde, onları tanımamaya,hatta bazen bile bile inkar etmeye çalışır. Buna “Supresyon” denir. Birey bazen bunları tamamıyla baskı altına almakta başarı gösterir. Buna bastırma ”represyon” denir. Supresyon ile represyon arasındaki fark birincisinde bir yaşantının bilinçli olarak örtbas edilmesi,ikincisinde ise tamamıyla bilinçsiz olarak baskı altına alınması,inkar edilmesidir. Çatışma bilinç altına itilmiş olur. Bilinç altına itilen bu istek ve güdülerin davranışlarımız üzerindeki etkilerine ilk dikkati çeken Sigmund Freud dur.

11 3.Mantığa bürüme (Rasyonalizasyon-bahane bulma)
Engellenen arzular, eksiklikler, başarısızlıklar benliği ve kişisel değer duygusunu zedeler. Bu durumda birey doğru olmayan, ama mantığa uygun nedenlerle kendini savunmaya çalışır. Kedinin uzanamadığı ciğere mundar demesi Sağlığa iyi geldiği için içiyorum abi! Sınavları başaramıyorum, çünkü sistem kötü hocam! Ben çocuğumu döverim, ama onun iyiliği için!

12 4. Pollyanna (tatlı limon) davranışı
Her başarısızlıkta bir iyi taraf görmeye çalışmaktadır. Kadere razı olma, her şeyin iyi bir tarafını görerek teselli bulma,sınırlı olduğu takdirde faydalıdır. Bunu aşırı şekilleri insanı pek fazla pasif, her şeyi olduğu gibi kabul eder bir duruma sokabilir. Cüzdanımı çarptılar ama olsun, bu bana bir ders oldu! Çocuğumuz grip oldu, çok şükür zatürree olmadı! Düştüm ama bir avuç toprak alıp kalktım! 5.Yansıtma (Projection- başkalarını suçlama) -Toplumca onaylanmayan, kendini küçültücü bazı davranışlarının nedenlerine birey,kendi dışındaki eşya, olay yada insanlarda aramaya yönelir. -bazen de kişi toplumca beğenilmeyen ve ahlaka aykırı görülen güdülerini, düşüncelerini ve isteklerini dışarı yansıtıp bunları başka insanlarda ve çevrede görmeye başlar. Çevremdeki insanlar kendilerine güvenmiyor! Sürekli beni küçümsüyorlar!

13 6.Ödünleme (Compensation-telafi)
Üstün olma ve beğenilme ihtiyacının herhangi bir şekilde engellenmesi sonunda ortaya çıkar. Birey bu durumda onurunu korumak için bir başka alanda aşırı çaba gösterme yolu ile üstünlük arzusunu doyurma yoluna girer. Bir ihtiyacı karşılayacak esas faaliyet yerine başvurulan davranışlar toplumca onaylanan, iyi sayılan şeylerse, bu türlü ödünlemeler olumludur ve yüceltme (sublimation) adını alır. İşinde başarısız olan bir işadamının başkanı olduğu derneği çok iyi yönetmesi! 7.Özdeşim kurma (ındentification) Hayatta türlü başarısızlıklar, engellenmeler ve yılgınlıklar karşısında birey,bazen herhangi bir alanda başarılı bir kişi yada kişilerle kendini bir sayma, kendisini onlara yakın hissetme ile biraz doyum sağlayabilir. Yetişkinlerin sık sık kendilerini daha üstün seviyedeki bir insan yada kurum ile özdeşerek benlik değerlerini arttırmaya çalıştıkları olur. Futbolda yenilen çocuğun:”Benim ağabeyim Galatasarayda oynuyordu” demesi

14 8.Karşıt tepkiler kurma (reaction formation)
Bireylerin bazen çatışan duygu veya güdülerden toplumca beğenilmeyeni inkar için,böyle bir güdünün onları sevk ettiği davranışın tam tersini yapmaya çalıştıkları ve bunda bir dereceye kadar başarı gösterdikleri görülür. Bu tutumun aşırı biçimleri toplumca garip karşılanır ve bazen bireyin aleyhine sonuçlanır. Kardeşini kıskanan bir çocuğun aşırı derecede iyi bir abla yada ağabey olması İnsanlardan nefret eden birinin,bunun tam tersi olarak herkese iyi davranması! 9.Yer değiştirme (displacement) Çeşitli engellenmeler karşısında, bu engellenmelere sebep olan kişiye türlü nedenlerle çatamayan kimse hıncını egemenlik kurabileceği başka birinden veya eşyadan alır. Telefonda kötü bir haber alan bireyin ahizeyi fırlatması! Kıyafeti istediği gibi dikilmeyen birinin terziye tepkisini elbiseyi parçalayarak göstermesi! Öğretmeni tarafından dersten atılan bir öğrencinin sınıftan çıkarken kapıyı çarpması!

15 Bazen bizde ağlayabiliyoruz…
10.Gerileme (regression) Sıkıntılı durumlarda yetişkin bir insan kekeler,kızarır, kendi olgunluk düzeyinin altında adeta bir genç çocuk gibi davranır. Dört yaşındaki bir çocuğun korktuğunda altını ıslatması! Bazen bizde ağlayabiliyoruz…

16 Savunma mekanizmalarının görevi
Engellemelerin ve çatışmaların meydan getirdiği gerginlikleri geçici de olsa azaltır. Engelleme durumların daha gerçekçi ve etkili çözümler üretebilmek için bireye zaman kazandırır. Bireyin engellemelere ve çatışmalara karşı direncini arttırır. İnsanın derin bir yeise düşmesinin önüne geçer. Savunma mekanizmalarının yetersizliği Savunma mekanizmaları hiçbir zaman kişiye tam anlamında bir doyuma ve mutluluğa götürmez. Doyurulmamış temel ihtiyaç ve güdülerin etkisiyle kişi hayatını tüketebilir. Aşırı durumlarda ciddi uyumsuzluk ve ruh hastalıkları meydana gelebilir.

17 Ruh sağlığı Ruh sağlığı iyi olan bir kimse,problemlerini gerçekçi bir gözle görüp, bunları toplumun isteklerini az çok göz önünde bulundurarak çözebilen kişidir. Uyumsuzluklar ve ruh hastalıkları çeşitli psikolojik metotlarla tedavi edilmektedir. Bu metotların tümüne –psikoterapi- denir. Psikolojik danışma yardımıyla bireyin kendini daha iyi tanıması sağlanmakta,problemlerini gerçek toplum ve çevre şartları içinde çözme gücü arttırılmaktadır. Birey böyle bir yardımla davranışlarının türlü nedenlerini görebilir,çeşitli duygu ve güdülerini doğal ve normal olarak kabul edebilir ve bunlara sağlıklı boşalma yolları sağlayabilirse, kendine güvenini kazanır ve ruh sağlığını devam ettirebilir.

18 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ,FEN-EDEBİYAT FAKÜLTESİ,SOSYOLOJİ BÖLÜMÜ,1.ÖĞRETİM
MERVE PAŞAHAN