GRUP DİNAMİKLERİ Hazırlayan : Nurcan TOPALOĞLU Tarih : 21 Kasım 2015

... konulu sunumlar: "GRUP DİNAMİKLERİ Hazırlayan : Nurcan TOPALOĞLU Tarih : 21 Kasım 2015"— Sunum transkripti:

1 GRUP DİNAMİKLERİ Hazırlayan : Nurcan TOPALOĞLU Tarih : 21 Kasım 2015
SUNUMUN KONUSU GRUP DİNAMİKLERİ Hazırlayan : Nurcan TOPALOĞLU Tarih : 21 Kasım 2015

2 GRUP DİNAMİKLERİ Sunum Planı Grup nedir? Grup Türleri ve Özellikleri
Grup Oluşumunun Nedenleri Grup Gelişim Süreci Grup Başarı Faktörleri Grup Karar Verme Teknikleri

3 GRUP DİNAMİKLERİ GRUP ………….., ortak norm ve davranış ilkelerini paylaşan, aralarında çeşitli rol farklılaşmaları gerçekleştiren, ortak bir amaca sahip ve bu amaç doğrultusunda birbirleri ile iletişim içinde olan, karşılıklı olarak birbirlerini etkileyen iki veya daha fazla kişinin bir araya gelmesi ile oluşan sosyal bir olgudur.

4 GRUP TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
1. BİÇİMSEL- BİÇİMSEL OLMAYAN GRUPLAR 2. BİRİNCİL –İKİNCİL GRUPLAR 3. BAŞVURU ÜYELİK GRUPLARI 4. BAĞLI GRUPLAR

5 GRUP TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
1. BİÇİMSEL- BİÇİMSEL OLMAYAN GRUPLAR BİÇİMSEL GRUPLAR: Yasal ve biçimsel yetki altında, belli bir sonuca ulaşmak için verilen görevleri yerine getirmek İçin kurulur. Bu grupları iki kısımda inceleyebiliriz.  -Emir Grupları: Ast üst ilişkilerine bağlı olarak ortaya çıkan ve örgüt şeması tarafından belirlenen biçimsel gruplardır. Bir yöneticiye bağlı astlardan oluşan gruptur. Fabrika müdürü ve on iki bölge şefinin oluşturduğu gruplar örnek olarak verilebilir. -İş Grupları: Biçimsel organizasyonların en önemli örneklerinden biri de iş veya görev gruplarıdır. Görev grupları da örgüt tarafından belirlenir ve bir işi tamamlamak için benzer çalışan kişileri temsil eder. İş gruplarının biçimsel liderleri vardır. Bu gruplar genellikle geçici yapılar olarak görev güçleri, komiteler ve ekipler biçiminde ortaya çıkmaktadır. Geçici yapı değişken ve belirsiz koşullarda faaliyette bulunan ve teknolojik yeniliğe yönelen işletmelerde başarılı olmaktadır.

6 GRUP TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
1. BİÇİMSEL- BİÇİMSEL OLMAYAN GRUPLAR BİÇİMSEL OLMAYAN GRUPLAR: Örgüt üyeleri biçimlendirir. Bu gruplar iki kısımda incelenebilir: -Çıkar Grupları: İnsanlar örgütte bir biçimsel gruba bağlı olmaksızın bir amaca dönük olarak biçimsel olmayan bir grup kurabilirler. Buradaki gruplaşmanın temelinde yatan çıkar birliğidir. Üst yönetimden bir emir almadan oluşan gruplardır. Yönetimin uygulamalarından rahatsız olanlar, işten haksız yere çıkartılanlar, arkadaşlarını desteklemek için veya yaz tatilini değiştirmek için oluşan gruplardır. -Arkadaşlık Grupları: Bu gruplar aynı spor klubünün maçlarını izleyen, iş dışı toplantılar yapan veya aynı lokantada yemek yiyen kişilerin oluşturduğu gruplardır. Bu gruplar ilişkilerini işlerinde ve iş dışında yürütebilirler. Bu gruplar örgüt dışı sosyal faaliyetlerde daha aktif rol oynarlar.

7 GRUP TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
2. BİRİNCİL VE İKİNCİL GRUPLAR Birincil Gruplar :Sosyolojide çeşitli grup sınıflandırmaları olmasına karşın en yaygın ve temel olanı Charles Morton Cooley tarafından yapılan “Birincil” ve “ikincil” grup ayrımıdır. Cooley birincil grupları yüz yüze ilişkilerin, yardımlaşma dostluk ve sevgi bağlarının yüksek olduğu gruplar olarak tanımlar. Birincil grupların üyeleri üyelik ve bizlik duygusuna sahiptirler. Kendileri biz kavramıyla herhangi bir olaya yaklaştıkları için grup dayanışmasının yüksek olduğu gruplardır.

8 GRUP TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
2. BİRİNCİL VE İKİNCİL GRUPLAR İkincil Gruplar :Birincil gruplarla karşılaştırıldığında, ikincil gruplar daha büyük, nispeten geçici, benzerlik göstermeyen, resmi gruplardır. Bu grupların üyeleri birbirleriyle belirli çıkar ve aktiviteleri açısından ilişki kurarlar. Diğer bir deyişle etkileşimlerinde belirli roller hâkimdir. Örneğin öğrenci, yönetici, müdür, şef, işçi gibi. Üniversitede birinci sınıf öğrencileri, fabrika çalışanları bu gruplara birer örnektirler. Yaşam süresince bu tür gruplara üyeliğimiz devam eder. Eğitim alırken, bir işyeri ortamında çalışırken, paramızı veya boş zamanlarımızı harcarken geçici olarak ikincil gruplara üye oluruz.

9 GRUP ÖZELLİKLERİ VE GRUP TİPLERİ
3. BAŞVURU (REFERANS) VE ÜYELİK GRUPLARI Başvuru (Referans): Başvuru (Referans) Grupları kişinin davranışlarını şekillendirmede referans aldığı gruplara özenme (referans) ya da danışma grubu denir. Referans gruplarını iki kısma ayırarak ele almak mümkündür. 1. Pozitif Özenme Grubu: Bireyin gelecekte ait olmak istediği grubu ifade eder. 2. Negatif Özenme Grubu: Reddedilen ve genelde ait olunmak istenmeyen grupları ifade eder. Örnek: Rock grubu, Hippiler Üyelik Grupları : Kişiler çoğu kez birden fazla grubun üyesidir. Örneğin bir ailenin ferdi, bir okulun mezunu, bir işletmenin mensubu olabilir ve bu gruplarda aktif bir görev yada pasif bir üye rolü oynayabilir. Örnek: Meslek odaları • Dernekler • Kulüpler

10 GRUP TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
4. BAĞLI GRUPLAR Bağlı Gruplar :Biri amacı gerçekleştirmek lçin grup üyelerinin birbirine olan bağımlılık dereceleriyle ilgilidir. - Karşılıklı Etkileşim Grupları: Bir üyenin işini başarması, diğer bir üyeye bağlı ise(Futbol takımı oyuncuları, montaj hattı çalışanları) - Bireysel Başarı Grupları: Üyeler, görevlerini birbirinden habersiz olarak tek başına yapıp, tamamlamak ve başarılı olmak durumundaysa (süper marketlerde satış elemanları, paket servis elemanları,

11 GRUP TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
Danışma Grubu Örnekler Ayırıcı Özellikler Birincil ve İkincil Gruplar Birincil, Aile, İş Ortamı, Arkadaş Grubu İkincil, Mesleki Gruplar, Sendikalar, Politik partiler, Dernek ve Vakıflar Birincil gruplarda doğrudan ilişkiler vardır, yüz yüze, telefonla görüşmek gibi İkincil gruplarda ise böylesi doğrudan bir bağlantı yoktur. İnsanlar ikincil gruplara üye olurlar. İkincil gruplar daha seyrek buluşurlar Biçimsel ve Biçimsel Olmayan Gruplar Biçimsel (Formel) Okul ortamı, iş arkadaşları, spor merkezleri Biçimsel Olmayan (informal) Gönüllü gruplar, arkadaş grupları, aile ve akrabalar etnik gruplar. Biçimsel grupların açık seçik görülebilecek bir yapısı vardır. Biçimsel olmayan grupların ise böyle bir yapısı yoktur. Sembolik Gruplar Ait olmak istenilen gruplar, kişinin model aldığı gruplar, gizli hayranlık duyduğu kişiler, ünlüler. Diğer ünlü meslektaşlar Ait olmaktan kaçınılan gruplar, ait olmak istenmeyen politik partiler, mesleki gruplar, alkol,Uyuşturucu bağımlısı gruplar. İnsanlar bazı gruplara üye olmayı çok isterken, bazı gruplardan ise kaçınırlar.

12 GRUP OLUŞUMUNUN NEDENLERİ
1.İÇSEL KAYNAKLAR 2. DIŞSAL KAYNAKLAR

13 GRUP OLUŞUMUNUN NEDENLERİ
İçsel Kaynaklar Dışsal Kaynaklar Bireylerarası Çekicilik (Fiziksel çekicilik, yerleşim yeri yakınlığı, yetenekler,benzer davranış biçimleri, inançlar, kişilik.) Grup Faaliyetleri (Spor klubü, satranç klubü, yardım klubü vb.) Grup amaçları (Belli amaçların paylaşımı ve benimsenmesi sokak çocuklarına yardım ve eğitim amaçlı bir araya gelmek yardım toplamak) Sosyal İlişki Kurma (Kişinin eş dost bulma ihtiyacıdır amacı insanlarla tanışmak istemesidir.) Grup dışı insanların ilgisi (Kişinin belli bir gruba dahil olanlarla tanışmak için o grup içinden biriyle ilişki kurması. Grup dışı amaçlar (Bireyin gruba girmesinin nedeni o gruba girince sahip olacağı statü/prestijle ilgili olabilir, grup üyeliğini istemese de Barolar Birliğine Üye olmadan avukatlık yapamazlar. Grup üyeliği yapılmasa da, üyelik sayesinde grup dışı bir amaçla isteklerinin tatmin edilmesidir.

14 GRUP GELİŞİM SÜRECİ 1. Karşılıklı Kabul 2. İletişim ve Karar Verme
3. Güdü ve Verimlilik 4. Kontrol ve Organizasyon

15 GRUP GELİŞİM SÜRECİ 1. Karşılıklı Kabul
Grup gelişim sürecinin birinci aşamasıdır. Bireylerin ilk defa bir araya geldikleri ve grubun amacının, yapısının henüz netleşmediği aşamadır. Bireyler, çeşitli konular hakkındaki düşüncelerini sınarlar. Örneğin; hava, spor, eğlence, müzik gibi ya da işyerinde yakın zamanda yaşanan bir olay hakkında konuşurlar. Eğer üyeler, birbirlerini daha önceden tanıyorlarsa, bu aşama hiçbir sorun olmadan atlanabilir. Üyeler birbirini yeterince tanıyınca, tartışmalar daha hassas konulara yönelir.Örneğin örgütün belirli bir konudaki farklı politikası, yaklaşımı gibi. Bu yolla bireyler birbirlerinin tepkilerini, bilgilerini ve ne derece uzman olduklarını öğrenirler. Bu tartışmalar sonucunda üyeler, karşıdakilerin çeşitli farklı konulardaki fikirlerini de öğrenerek birbirlerine ne kadar yakın veya farklı olduklarını, hangi ölçülerde birbirlerine güveneceklerini tespit ederler. Üyeler, bu aşamada grup hakkındaki beklentilerini de dile getirerek, daha önce üye oldukları gruplarla karşılaştırırlar.

16 GRUP GELİŞİM SÜRECİ 2. İletişim ve Karar Verme 3. Güdü ve Verimlilik
Grup üyeleri birbirlerini benimseyip kabul ettikten sonra grup, çeşitli konulardaki duygu ve fikirlerini daha açıklıkla tartışmaya başlar. Bu aşamada üyeler birbirlerinin zıt fikirlerine daha toleranslı bir biçimde bakar ve bu tartışmalardan yeni ve olumlu sonuçlar çıkartma yoluna giderler. Üyelerin tartışmaları sonucunda grup amaçları belirginleşir. Daha sonra bu amaçlara uygun yeni rol ve görevler ortaya konulur. 3. Güdü ve Verimlilik Bu aşamada artık bireysel ilgiler ve görüşler bir kenara bırakılarak, gruba yarar sağlayan diğer noktalara gelinir. Burada grup üyeleri, aktif bir biçimde birbirlerine yardımcı olarak, amaçları gerçekleştirme yoluna giderler. Motive olan üyeler, daha aktif ve yaratıcı bir biçimde çalışırlar. Bu aşamada grubun çalışması tamamlanmış ve grup son aşamaya gelmiş durumdadır.  

17 GRUP GELİŞİM SÜRECİ 4. Kontrol ve Organizasyon
Dördüncü aşamada grup, etkili bir biçimde amaçlarını yerine getirmeye çabalar. Olgun bir grupta üyelerin faaliyetleri esnektir ve üyeler bunları kendiliğinden yerine getirirler. Herhangi bir yapısal zorlama söz konusu değildir. Olgun gruplar, faaliyetlerini değerlendirerek, başarı ve başarısızlıklarını, eksikliklerini tartışırlar. Grubun esnekliği kendiliğinden görevleri üstlenme ve kendi kendini düzeltme, grubun uzun dönemdeki başarısı için çok önemlidir. Ancak her grup bu dört aşamadan geçerek oluşmayabilir. Bazı gruplar daha dördüncü aşamaya gelmeden dağılabilirler. Bazıları da bu aşamaları tam yerine getirmeden grup oluşturmaya çalışırlar. Örneğin birbirlerini yeterince tanımadan, güven duymadan, liderin baskısı veya dıştan bir baskı sonucu hemen birinci aşamayı tamamlayabilirler. Bu şekilde birinci aşama olgunlaşmadan ikinci aşamaya gelinip, bireylere birtakım roller verilince, üyeler etkin olarak çalışamazlar. Bu nedenle, grup başarısız olabilir.

18 GRUP GELİŞİM SÜRECİ Olgun Gruplarda Tipik Özellikler Arkadaşlık kurma
Bilgi paylaşma Savunma yapma Görevleri tartışma Yardımlaşma Amaçları belirleme Aktif çalışma yapma Yaratıcılık Esnek olma vs.

19 GRUP BAŞARI FAKTÖRLERİ
1.Grubun Kompozisyonu 2. Grubun Büyüklüğü 3. Grup Normları

20 GRUP BAŞARI FAKTÖRLERİ
1.Grubun Kompozisyonu Grubun kompozisyonu başarıda önemli bir rol oynar. (Shaw, 1981,s.16.). Grup kompozisyonu, grup üyelerinin homojen veya heterojen oluşu ile ilgili olarak tanımlanır. Grubun homojen oluşu, grup üyelerinin benzer özelliklere sahip olduklarını gösterir. Örneğin yaş, tecrübe, eğitim, teknik beceri, kültürel yapı gibi. Heterojen gruplarda ise üyeler birbirinden farklı özelliklere sahiptir. Homojen gruplar, örgütlerde emir gruplarında yer alan ve benzer teknik yeteneklere sahip kimselerdir. Ancak, yine de bu gruptakilerin birbirinden farklı özellikleri olabilir, yaş ve tecrübe gibi. Homojen olmalarının özelliği benzer teknik yeteneklerde yatar. (Özkalp, Kırel, 2001, s.243.) Homojen gruplar en çok görevin basit olduğu, katılımın gerekli olduğu, grup görevlerinin devamlılık gösterdiği ve hemen müdahale gerektiren durumlarda başarılıdır. Örneğin, bir kaza sonrasında veya bir saldırı, rehin alma vb. gibi olaylarda, güvenlik güçlerinin oluşturduğu grup buna örnek olarak verilebilir. Çünkü ekip, koordineli ve çabuk eyleme geçerek, olumlu bir sonuca ulaşmayı gerektirir.

21 GRUP BAŞARI FAKTÖRLERİ
2. Grubun Büyüklüğü Grubun büyüklüğü grup başarısında önemli bir faktördür. Eğer gruptaki üye sayısı çoksa, yani büyükse her üyenin kaynağının çok olması grubun daha büyük sayıda ve birbirinden bağımsız olan görevleri tamamlayabilmesini kolaylaştırır. Fikir üretmek için oluşturulan gruplarda, her ne kadar çok sayıda fikir üretilse de üretilen fikir sayısı grup büyüdükçe azalmaya başlar. (Özkalp, Kırel, 2001,s.244.) Etkileşim ve iletişim kanalları büyük gruplarda belirli kararlara ve düzene bağlanmalıdır. Hatta büyük gruplar, daha önceden aldıkları kararlarla ve protokollerle bunu bir sıraya koyabilir ve tartışmaları kontrol edebilirler. Aynı zamanda grup büyük olduğu zaman bazı katılımcıların konuşması kısıtlanabilir. Küçük gruplarda ise etkileşim daha sık ve düzenlidir. Büyük gruplarda ise üye sayısının fazlalığı alt grupların oluşmasına neden olur. Çünkü her bireyin bir diğeriyle konuşma şansı yoktur. Anlaşabilenler alt grupları oluştururlar. Alt grupların etkileri ise kötü veya iyi olabilir. Bu durum da verilen göreve bağlıdır. Eğer verilen iş kısımlara ayrılır ve her alt gruba bu işin bir kısmı verilebilirse alt gruplar faydalıdır.

22 GRUP BAŞARI FAKTÖRLERİ
3. Grup Normları Normlar, davranışları, toplumda hangi tür davranışların istenilir, hangi tür davranışlar da istenmedik olduğunu belirten kurallar sistemini ifade eder. Diğer bir ifade ile normların belirli durumlardaki beklenilen davranış veya davranış kalıplarıdır. Grup normları, genelde grup gelişiminin ikinci aşaması olan iletişim ve karar verme sürecinde belirlenir ve olgunlaşma aşamasına kadar devamlılık gösterir. Örneğin bir işyerindeki norm, çalışanların elbise giymelerini istiyorsa, herhangi bir yönetici iş yerinde blue jean ve sweatshirt giyiyorsa, bu kişi grup normlarını ihlal ediyor demektir. Normlar, grup içinde dört amaca hizmet eder: – Grubun devamlılığını ve hayatta kalmasını kolaylaştırır. – Davranışları basitleştirir. – Grup üyelerinin kendilerini utandıracak durumlardan kaçınmalarına yardımcı olur. – Normlar, grubun temel değerlerini ifade etmelerine ve başka gruplardan ayrılan yönlerini bilmelerine yardımcı olur.

23 GRUP KARAR VERME TEKNİKLERİ
1.Etkileşim Grupları 2. Beyin Fırtınası 3.Nominal Grup Tekniği 4. Delphi tekniği

24 GRUP KARAR VERME TEKNİKLERİ
1.Etkileşim Grupları Bireylerin yüz yüze etkileşim içerisinde bulunduğu gruplardır. Bireyler yüz yüze gelerek birbirlerinin sözel ve sözel olmayan iletişimlerine güvenirler. Ancak grup düşüncesi kavramında belirtildiği üzere etkileşimsel gruplar kendilerini denetleyerek bireyler üzerinde belirli bir düşünceye uyma konusunda baskı oluştururlar.  1.Etkileşim Grupları Bireylerin yüz yüze etkileşim içerisinde bulunduğu gruplardır. Bireyler yüz yüze gelerek birbirlerinin sözel ve sözel olmayan iletişimlerine güvenirler. Ancak grup düşüncesi kavramında belirtildiği üzere etkileşimsel gruplar kendilerini denetleyerek bireyler üzerinde belirli bir düşünceye uyma konusunda baskı oluştururlar. 

25 GRUP KARAR VERME TEKNİKLERİ
2. Beyin Fırtınası Gruplar, bu tekniği uygulayarak daha yaratıcı bir şekilde belirli bir konuda hızlı bir süreç içinde çok sayıda  fikir üretirler. Fikirler, gruptakilerin bilgilerini, tecrübelerini ve ileri görüşlerini birleştirir bir şekilde toparlanarak listelenir ve ortaya çıkan fikirler listesinden kullanılabilecek olanlar seçilir,  Herhangi bir eleştiri olmadan tüm alternatiflerin özgürce tartışılmasını cesaretlendirerek, yaratıcılığı körelten uyma davranışına ilişkin baskıyı ortadan kaldırabilir.  Grubun  bütün olarak bilgilerini ve deneyimlerini ortaya koymasına yardımcı olur, Yaratıcılığı destekler, Hiçbir öneri eleştirilmez, Grubun bütününün katılımını sağlar. 

26 GRUP KARAR VERME TEKNİKLERİ
3.Nominal Grup Tekniği Grup üyeleri arasında görüş birliği sağlamak için kullanılan puanlama tekniğidir. Hangi sorunların üzerinde hangi sıra ile çalışılacağı seçilirken çoğunlukla sesi en yüksek olanın yada en yetkili olanın istediği olur. Nominal grup tekniğinin avantajı sorun seçiminde gruptaki herkesin eşit olmasını sağlar Karar verme sürecinde tartışmayı veya kişilerarası iletişimi sınırlar, bu nedenle nominal şeklinde tanımlanır. Grup üyeleri geleneksel bir toplantıda gibi fiziksel olarak bir aradadır ancak bağımsız olarak hareket ederler. Bir sorun açıklanır daha sonra; Üyeler bir grup olarak bir araya gelir, herhangi bir tartışmanın öncesinde her biri sorun ile ilgili fikirlerini bir kâğıda yazar. Bu sessiz sürecin her üye gruba bir fikir sunar. Tüm fikirler belirtilmeden ve kayıt altına alınmadan herhangi bir tartışmaya izin verilmez. Grup üyeleri açıklık getirmek ve değerlendirmek için fikirleri tartışır. Her bir grup üyesi sessiz ve bağımsız bir şekilde fikirleri sıraya koyar. Toplamda en yüksek puan alan fikir nihai kararı belirler.  En büyük avantajı grubun biçimsel olarak toplanmasına izin vermesi ancak etkileşimsel gruplarda olduğu gibi bireysel düşünceyi kısıtlamamasıdır.

27 GRUP KARAR VERME TEKNİKLERİ
4. Delphi tekniği Delphi tekniği organizasyonda bir sorunun çözümü için uzman kişilerin bir konu hakkında karar karar vermelerine ve uzlaşmalarına imkan sağlayan bir yöntemdir. Bu karar verme tekniğinde önce konunun uzman kişilere sorunlara bakış açıları ve çözüm önerileri hakkında yazılı bir form gönderilir. Formlar uzman kişiler tarafında doldurulduktan sonra geri gönderilir. Tüm grup üyelerinin veya uzmanların görüş ve önerileri sınıflandırılır ve tekrar yazılı olarak kendilerine geri gönderilir. Bu işlem uzlaşma sağlanıncaya kadar devam eder. Delphi tekniğinde nominal grup tekniğindeki gibi grup üyeleri yüz yüze görüşmeler yapmazlar.

28 GRUP KARAR VERME TEKNİKLERİ
Grup Karar Verme Tekniklerinin Karşılaştırılması

29 GRUP KARAR VERME TEKNİKLERİ
Etkinlik Kriterleri Etkileşim Grubu Beyin Fırtınası Nominal Grup Teknikleri Delphi Tekniği Üretilen Fikirlerin Sayısı Düşük Orta Yüksek Üretilen Fikirlerin Kalitesi Sosyal Baskı Zaman- Para Maliyeti Görev Uyuşumu Kişiler Arası Çatışma Potansiyeli Tamamlama Duygusu Yüksekten düşüşe doğru Uygulanamaz Çözüme Katılım Grup Yakınlığının Oluşumu

30 TEŞEKKÜRLER..

31 KAYNAKLAR 1. Prof.Dr.Rana ÖZEN KUTANİS Örgütlerde Davranış Bilimleri Ders Notları 2. Adnan ÇELİK, 2012 Davranış Bilimleri ve Örgütsel Davranış Özkalp, E Davranış Bilimlerine Giriş Eskişehir Üniversitesi Fakülte Yayınları 3. Probleme Dayalı Öğrenim. DEÜ Eğiticilerin Eğitimi Komitesi.DEÜ Yayınları,2002 4. Özel Öğretim Yöntemleri. Dr. Yasemin Gülbahar. Başkent Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 5. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi ve Bilişimi AD. Yüksek Lisans Notları. Doç.Dr.Fulya Dökmeci.2007 6. Nihat Demirkol. Kişisel Gelişim Eğitimi kurs notları. 2006