MODERN YÖNETİM TEORİLERİ

... konulu sunumlar: "MODERN YÖNETİM TEORİLERİ"— Sunum transkripti:

1 MODERN YÖNETİM TEORİLERİ
PROF. DR. RECAİ COŞKUN SAKARYA ÜBİV. İ.F. YÖNETİM ORGANİZASYON YL

2 Recai COŞKUN/Modern Yönetim Teorileri
MODERN’İN ANLAMI Avrupa-Batı kültürüyle ilgili… Tarihsel olarak Ortaçağ sonrası (Antik-Ortaçağ-Modern) Aydınlanma sonrası oluşan kültürün günümüze ulaşan kısmı «Sanayileşme» esaslı tartışmalarda 1870 veya 1910’dan günümüze… Daha dar bir tarihsel alan olarak « » (postmodern tartışmalarının temellenmeye başladığı zaman)

3 Recai COŞKUN/Modern Yönetim Teorileri
ERKEN MODERN Matbaanın bulunuşu veya Aydınlanmanın temellenişi… bu dönemin karakteristiği: Ulus devletlerin doğuşu Siyasi ve sosyal inançlarda hoşgörünün yeşermeye başlaması Uluslararası ticaretin ve kapitalizmin yükselişi Sömürgecilik Temsili demokrasinin yükselişi Bilim ve teknolojinin artan önemi Şehirleşme… Kitlesel okuma-yazma, eğitime geçiş… Kitle iletişim

4 19. Yy Sonu-20.Yy Başından İtibaren
Recai COŞKUN/Modern Yönetim Teorileri 19. Yy Sonu-20.Yy Başından İtibaren Sosyalizmin siyasi alanda yükselişi Sosyal Bilimlerin ve Antropolojinin yükselişi Romantizm ve erken varoluşçuluk (existensiyalzm) Jeoloji, biyoloji, siyaset ve sosyal bilimlerde «evrimci» düşünce… Modern psikolojinin doğuşu Din birey ilişkilerinde görece özgürleşme Köleliğin lağvı…

5 Recai COŞKUN/Modern Yönetim Teorileri
MODERNİTY «modern olma düzeyi, kalitesi…»; «günümüze uygun olmak, yeni olmak…» Şiirlere, sözlüklere 1700’lerin sonlarından itibaren giren bir terim… Aydınlanmanın sunduğu «ilerleme/ilericilik» ideolojisinden hareketle «geçmişe göre daha gelişmiş» olanı temsil eder. Medernitenin karşısında «anti-modern», «modern zıddı» kavramlarla sağdan ve soldan «eleştirel» yaklaşanlar var olagelmiştir… 100 yıl öncenin «iyi modernitesi» günümüzde «ekolojik, sosyal, siyasi, felsefi, estetik» açılardan eleştirilere tabi tutularak «yeni modernite» veya «post modeniteye» evrilmiştir… Modernite bir «zihin yapısı» olarak düşünüldüğünde ise «akılcı, analitik, yenilikçilik ve değişimi olumlayan, eleştirelliği teşvik eden» bir içerik sergiliyordu.

6 MODERNİTE İÇİNDE ÇELİŞKİLER
Recai COŞKUN/Modern Yönetim Teorileri MODERNİTE İÇİNDE ÇELİŞKİLER Bir yanda «sosyal dünya modernitesi», yani sanayileşme ve bilimsel devrim, Batı kapitalizminin zaferi, rasyonalist, özgüvenli ve iyimser ve kozmopolit… Diğer yanda estetik polemiklere dayanan, açıkça irrasyonel olmasa da uslamaya karşı yoğun şekilde eleştirel, şüpheci ve özgüvene ve iyimserliğe karşı, alt kimlikçi veya milliyetçi… Modernite oluşturduğu değişik özgürleştirici iklim ile kendi karşıtlarını da üretmiş, kötümserlikten nihilizme uzanan bir eleştirel düşüncenin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

7 Recai COŞKUN/Modern Yönetim Teorileri
MODERNİZM 20.Yyılın başında modernizm «kavramsal bir karşıtlık» olarak kullanılmaya başlandı: modernizm/gelenekçilik Buna ilaveten sanatta da «yeni, yenilikçi, geleneksel karşıtı anlamını kazandı. Kavram bazen tamamen olumlu, bazen de olumsuz anlamda kullanıldı. Tarihçiler tarafından daha çok «dine bağlılığın azalması», «dinin bilimsel gelişmelerle uyumlaştırılması» anlamını alır…

8 Recai COŞKUN/Modern Yönetim Teorileri
MODERNİZASYON «Günümüzle uyumlaştırma, birşeye yeni veya modern görünüm kazandırma, daha modern bir görüşü benimseme» anlamında kullanılmaktadır. «Yenilenme» söz konusu olduğunda akla gelen ilk alanlardan bir tanesi «dini kurumlar ve metinler» hakkındaki tartışmalardır. 20. Yyılın ikinci yarısında ise sosyal bilimciler tarafından modernizasyon «ekonomideki gelişme» ile denk anlamda kukkanılmış ve toplumsal gelişmeye eşitlenmiştir. Kavram daha çok Batılı (hatta Batı karşıtı) ülkelerin «Batı tarzı sanayileşmeye geçişleri» anlamında kullanıldı. (Kaynak: Calinescu, M. (1993) «Modernity, Modernism, Nodernization:Ç Variations of Modern Themes, Symploke vol.1, n1,Uyarlanmıştır)

9 MODERNİTE İÇİNDE ÇELİŞKİLER
Recai COŞKUN/Modern Yönetim Teorileri MODERNİTE İÇİNDE ÇELİŞKİLER Örneğin «sosyal teoriler» bağlamında değişik türden çatışma alanları görülmektedir: Bir yandan modernite rasyonalite, demokrasi, açık topluma ve siyasi «çoğulculuğa inanma, bireyci değerlere ve piyasa ekonomisine» dayandırılırken diğer yandan bu sistemin çürüdüğü, bireyci-burjuvazi yerine «kollektivist» bir tavır veya «geçmiş güzel günlere dönüş» şeklinde itirazlar yükselmiştir. Bu kesim, modernitenin teknolojik ilerlemesi sağladığı ekonomik refah nedeniyle eleştirmezken son dönemlerde ekonomi alanında da özellikle çevresel ve iklimsel sorunlara bağlı eleştiriler yükselmektedir. Moderniteyi «çoğulculuktan» ayrı düşünen bu eleştirel kampta «tek partili» yaklaşımı savunan solcular, komünistler, faşistler, dini akımlar (Islamik fundementalizm!), «devrimci muhafazakarlar (tepkimeci modernism) gibi geniş bir yelpaze bulunmaktadır.

10 Recai COŞKUN/Modern Yönetim Teorileri
Modernist Varlıkbilim-ontoloji (modernistlere göre örgütün özü) Örneğin: Dünya bir düzen içindedir ve biz bu sistemi açıklayabiliriz Bireyler, örgütler ve toplumlar akılcı bir şekilde düzenlenebilir-yapılandırılabilir Rasyonel örgütler “duygusal” ve torpile dayalı olanlardan başarılıdır. Modernist bilgibilim/ epistemology (modernistlere göre “örgütsel hayatta doğru ile yanlışı nasıl biliriz”) Örneğin Bilimsel teknikler kullanarak örgütü daha iyi anlayıp denetleyebiliriz Rasyonel kararlar için gerekli veriyi ampirik çalışmalarla elde etmek mümkündür Örgüt ve çevresinde olanları anlamak için sistematik araçlar kullanabiliriz Çalışanlardan en fazlasını elde etmek için performan ölçümleri ve diğer bilimsel araçlarrı kullanabiliriz Gerçeğe duygu ve sezgilerle değil rasyonel düşünce ile ulaşabiliriz Modernist Teknolojiler (Modernistlere göre örgütün düzenli ve kontrollü bir şekilde işlemesi için en iyi yol)  Örneğin:  Bürokratik yönetimin-rasyonel ve düzenlenmiş Malumatı işleyebilme becerisi sayesinde çalışanlar üzerinde rasyonel kontrol kurabilen yönetici elitler. Şekil: Modernizmin üç veçhesi. (Organization theory : challenges and perspectives / John McAuley, Joanne Duberley, Phil Johnson, Pearson Educational Limited, 2007:61.uyarlanmıştır.)

11 MODERN YÖNETİM YAKLAŞIMLARI
Recai Coşkun MODERN YÖNETİM YAKLAŞIMLARI Tartışınız: Kapalı Sistem olarak örgüt mümkün mü? Rasyonalite «Bürokratik Yönetim» ilişkisi Yönetimde modern olan niçin 1950’lerden sonra? Sistem: İçindeki farklı unsurların bir işlevi yerine getirecek şekilde bir bütünlük ve ahenk oluşturduğu yapı… Kendisine bağlı üst sistemler ve kendinin bağlı olduğu alt sistemlerle bütünleşik yapı Sistemin üst sistemleri örgütün dış çevresini; alt sistemler iç çevresini oluşturur… Sistem yaklaşımının temel farkı: iç ve dış çevre etkileşimi

12 Sistem çevreye çıktılar verir
Recai Coşkun SİSTEM YAKLAŞIMI Sistem çevreden girdi alır: Maddi girdiler İnsani girdiler Finansal girdiler Bilgi girdileri Dönüşüm Süreci Üretim Yönetim Denetim Teknoloji Sistem çevreye çıktılar verir Ürün ve hizmetler Kar ve zarar Bilgi Geribildirim Girdi Dönüşüm Çıktı

13 Sistem Yaklaşımının Temel Kavramları
Recai Coşkun Sistem Yaklaşımının Temel Kavramları Sistem Yaklaşımı Sistem birbiriyle etkileşim içierisnde olan bir dizi unsurun bir tek yapı gibi işev görmesidir. Açık Sistem Karar ve uygulamalarında çevreyi belirleyici bir unsur olarak tanımlayan örgüt. Kapalı Sistem Karar ve uygulamalarında çevreyi belirleyici bir unsur olarak tanımlamayan örgüt. Alt Sistem Her örgüt, birbiriyle karşılıklı etkileşim içerisinde olan alt sistemlerden oluşur. Sinerji Alt Sistemler birbirleriyle koordineli ve işbirliği içerisinde çalıştıklarında tek başlarında yapabileceklerinden daha fazlasını yaparlar. Entropi Çevresindeki gelişmelere kendisini uyarlayamayan herhangi bir örgüt zamanla performans göstermekte zaafa düşer. Evrensellik her örgütte başarılı olabilecek nitelikte “bir tek doğru” olan bir yönetim anlayışı vardır.

14 SİSTEM YAKLAŞIMININ YÖNETİM ANLAYIŞINA KATKILARI
Recai Coşkun SİSTEM YAKLAŞIMININ YÖNETİM ANLAYIŞINA KATKILARI Çevrenin Önemine Vurgu Yapması: Her örgütün başarısı, çevresinde yaşanan gelişmelere ayak uydurabilme gücüne bağlıdır. Çünkü örgütler çevreden girdi alan ve çevreye girdi veren açık ve organik sistemlerdir. Çevreye uyum sağlamak zorundadırlar. Aksi halde entropiye uğrarlar. Yani, zamanla işlevlerini gerektiği şekilde yerine getiremez ve ölürler. Örgüte Bütüncül Bir Yaklaşım: Burada bütüncül olmak, örgütün çevresinin bir parçası olduğunu (örgüt çevrenin alt sistemidir) ve örgüte bağlı alt sistemlerin olduğunu kavramak anlamına gelmektedir. Bu .evreler birbirleriyle etkileşim içerisindedir. Örgüt, bu geçeği kavradığında daha yüksek performans gösterebilmektedir. Alt Sistemler Arasında Karşılıklı Etkileşim Vardır: Örgütün alt sistemleri birbirleriyle karşılıklı etkileşim halindedir. Bu alt sistemlerin birbirleriyle koordineli ve işbirliği içerisinde çalışmaları gerekir. Alt sistemlerin uyumlu çalışması sonucunda ortaya sinerji çıkacaktır.Yani, bu sistemlerin birlikte çalışarak oluşturacakları performans, her birinin tek tek performansının toplamından yüksek olacaktır.

15 Örgütlerin Alt Sistemleri
Recai Coşkun Örgütlerin Alt Sistemleri örgütlerin etkin performansı şu alt sistemlerin birbiriyle uyumlu çalışmalarına bağlıdır: Teknik Altsistem: Örgütler çevreden aldıkları girdileri bir dönüşüm sürecine tabi tutarlar. Bu dönüşüm için bir teknik altsisteme gerek duyulur. Hedef ve Değerler Altsistemi: Her örgütün paylaştığı hedefler ve değerler vardır. Örgüt bu yönüyle diğerlerinden ayrılır. Psikolojik Altsistem: Örgütlerin en önemli varlıklarından bir tanesi insan kaynaklarıdır. İnsanların davranışlarının arkasındaki etmen ve güdüler, örgütün psikolojik altsistemini oluşturmaktadır. Yapısal Altsistem: Örgütlerin performansı, yetki ve sorumluluk alanlarını belirleyen örgüt yapısı ve işlerin yapılış biçimlerini ortaya koyan süreçlere bağlıdır. Yönetim Altsistemi: Örgütlerin en önemli performans belirleyicisi sahip oldukları yönetim anlayışı ve yönetim biçimidir. Çevresel Üstsistem: Örgütün alt sistemlerinin etkin performansı, bu alt sistemlerinin bütününün performansını belirleyen çevresel üst sisteme uyum sağlayabilme becerisine bağlıdır.

16 DURUMSALLIK YAKLAŞIMI
Recai Coşkun DURUMSALLIK YAKLAŞIMI Durumsallık Yaklaşımı Sistem Yaklaşımının önerdiği şekilde örgütün alt sistemlerden oluştuğunu ve çevresiyle uyum içerisinde olması gereğini vurgulamaktadır. Ek olarak her örgütün çevresinin farklı olduğunu, dolayısıyla örgütün çevresine vermesi gereken tepkiler ve yönetim duruşları da farklılık göstereceğini belirtmektedir. Her örgütün kendine özgü bir hikayesi vardır Standart başarılı yönetim biçimi yoktur Yöneticiler için bazı evrensel başarı ölçütleri olabilir ancak her sektörün, her çevrenin performans belirleyicileri farklıdır

17 Durumsallık Yaklaşımı
Recai Coşkun Durumsallık Yaklaşımı Örgüt, çevresi ve alt sistemleriyle bir bütündür. Örgüt çevreyi etkiler, çevre de örgütü etkiler. Çevre faktörlerinin örgütü etkileme gücü, örgütten örgüte farklılık gösterir. Her örgüt için geçerli bir “en iyi yönetim” biçimi yoktur. Örgüt çevresi, örgüt ve yönetime etki eder. Bu yüzden yönetimin çevresel değişikliklere tepki verebilecek esnekliğe sahip olması gerekir. Örgütün tasarımı, denetim sistemleri, yönetim biçimi çevreden etkilenir. Bazi sektörlerde (sözgelimi çimento) geleneksel örgütlenme biçimi hala geçerliyken bazılarında (sözgelimi iletişim) daha yeni ve yatay örgütlenme biçimlerine rastlanmaktadır. Teknoloji çevresi hızla değişmektedir, yönetim de değişmelidir.

18 Mekanik ve Organik Örgütlerin Karşılaştırılması
Recai Coşkun Mekanik ve Organik Örgütlerin Karşılaştırılması Mekanik Organik Yönetim Biçimi Merkezi Yerinden yönetim Yönetici tarzı Otokratik Demokratik Çalışan Becerisi Uzman Esnek- değişebilir Denetim Sıkı ve yakından nezaret Gevşek, kendi kendini denetim Başarı Ölçütü İşin doğru yapılması Doğru işin yapılması Görevler ve Roller Ayrıntılı tanımlanmış Genel ve geniş tanımlanmış

19 YÖNETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR VE YÖNETSEL ARAÇLAR
Recai Coşkun YÖNETİMDE YENİ YAKLAŞIMLAR VE YÖNETSEL ARAÇLAR Kıyaslama (Benchmarking) Bir örgütün belli konularda performansını alanının en iyisi olan bir başka örgütün performansıyla kıyaslamasıdır. Çalışanı Güçlendirme (Empowerment) Çalışanlara yaptığı iş üzerinde daha geniş bir kontrol alanı tanıyan, yetki ve sorumluluğu örgütün bütününe yaymayı amaçlayan yönetim anlayışı. Değişim Mühendisliği (Reengineering) İşletmenin performansında anlamlı düzeyde sıçrama yapmak amacıyla süreçlerinde, teknolojisinde ve uygulamalarında kökten değişiklikler yaparak kendini yeniden inşa etmesidir. Öğrenen Örgütler Yönetimin, bireylerin ve grupların yaratıcı düşünme ve davranmalarını sağlayarak örgütün toplam öğrenme becerisini artırması ve öğrenmenin örgütsel bir işleve dönüşmesini sağlaması. Kaizen Örgütün performansında sürekli iyileştirmeyi öngören yönetim yaklaşımı. Tam Zamanında Üretim Üretim için gerekli olan girdilerin ihtiyaç duyulduğu anda edinilmesi, sıfır stokla çalışılması Toplam Kalite Yönetimi Kalitenin sadece kalite departmanının değil, örgütün bütün departmanlarının ve bütün süreçlerinin bir işlevi olduğunu öngören yönetim anlayışı. Z Teorisi Japon Yönetiminin Amerikan kültürüne uyarlanmış şekli olan ve bireysel başarıyla takım çalışmasını uyumlaştırmayı amaçlayan yönetim anlayışı.

20 Recai Coşkun TARTIŞMA SORULARI Aynı sektörde faaliyette gösteren iki firmadan birisinin Mekanik diğerinin Organik yapı ile başarılı olması mümkün müdür, nasıl? Sizce Türkiye’de yaygın olarak hangi örgüt yapıları görülmektedir, niçin? Sistem Yaklaşımının Klasik ve Neo-Klasik görüşlerden temel farkı nedir? Durumsallık Yaklaşımının Sistem Yaklaşımıyla ayrıştığı ve örtüştüğü noktalar hangileridir?