DEVLET BORÇLARI.

... konulu sunumlar: "DEVLET BORÇLARI."— Sunum transkripti:

1 DEVLET BORÇLARI

2 DEVLETİN BORÇLANMA NEDENLERİ
1.Bütçe Gelirlerini Yer ve Zaman İtibariyle Denkleştirmek 2.Bütçe Açıklarını Finanse Etmek 3.Olağanüstü Giderlerin Finansmanı İçin Yapılan Borçlanma 4.Vadesi Gelmiş Borçların Ödenebilmesi Amacıyla Borçlanma 5.Maliye Politikası Aracı Olarak Borçlanma

3 BORÇLANMA İLE VERGİ ARASINDAKİ TEMEL FARKLAR
1.Borçlanmanın faiz karşılığı vardır, vergiler karşılıksızdır. 2.Borçlanma geçici nitelikte bir kamu geliridir; vergiler süreklidir. 3.Borçlanma genellikle gönüllülük esasına dayanır; vergi zorunludur. 4.Borçlanma nihai bir kamu geliri değildir; vergi ise kesin kamu geliridir,geri ödemesi yoktur. 5.Borçlanma tasarruflar üzerinden yapılır; vergi geri ödeme gücü üzerinden alınır. 6.Borçlanma yükü vadesine bağlı olarak hem bugünkü hem de gelecek nesiller tarafından hissedilirken; vergi yükü genellikle bugünkü nesiller tarafından taşınır. 7.Borçlanma belirli hizmet ve harcamaların karşılığıdır; verginin global karşılığı toplam kamu harcamalarıdır. 8.Borçlanmada borç sözleşmesi esastır; vergiler kanunilik ilkesi gereği kanuna dayanır. 9.Borçlanma ihtiyaç görüldükçe yapılır; vergiler yıllık ilkesi gereği yılda bir kere alınabilir.

4 DEVLET BORÇLANMASI İLE ÖZEL BORÇLANMA ARASINDAKİ TEMEL FARKLAR
1.Devlet kanuna dayanarak borçlanır; özel kesim serbestçe borçlanır. 2.Devlet borçlanma senetleri kamu ihalelerinde para yerine teminat olarak kullanılabilir; özel sektör borçlanma senetleri teminat olarak kullanılamaz. 3.Devlet,kamu borç kağıtlarının getirileri için vergi imtiyazları,istisnalar tanıyabilir; özel sektör borç kağıtları için tanımaz. 4.Devlet borçlandığı kişilere faiz dışında değişik avantajlar ve garantiler sağlayabilir; özel borçlanmada bunlar yoktur. 5.Devlet gerektiğinde zorunlu ya da yarı zorunlu borçlanmaya gidebilir; özel sektör gidemez. 6.Devlet borçları özel borçlara göre genelde hem miktar olarak büyük , hem de vade olarak daha uzundur. 7.Devlet ,borcu reddetme,moratoryum yetkisine sahiptir; özel borçların reddi mümkün değildir. 8.Devlet borçlanması kamu hizmetlerinin finansmanı amacıyla yapılır; özel borçlanma özel ihtiyaçların finansmanı amacıyla yapılır.

5 BORÇLANMA KAPASİTESİNİ VE SINIRINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
1.Borçlanma faiz oranı 2.Tasarruf oranı 3.Borç servis oranı 4.Kamu harcamalarındaki artış oranı 5.Vergi kapasitesi 6.Ulusal ve uluslar arası likidite hacmi 7.Borç stokunun düzeyi 8.Milli gelir düzeyi 9.Kamu açıklarının düzeyi 10.Hazinenin güvenirliliği 11.Ülke riski 12.Makroekonomik göstergeler

6 BORÇLARIN SINIFLANDIRILMASI
1.İstege baglı olup olmamalarına göre borçlar: a.Cebri b.Yarı cebri c.İhtiyari

7 BORÇLARIN SINIFLANDIRILMASI
2. Vadelerine Göre Borçlanma: a. Kısa Vadeli (Dalgalı) Borçlar: Devletin en fazla 12 ay vadeli olarak para piyasalarından temin ettiği borçlara denir. Kısa Vadeli Borç Çeşitleri: - Hazine bonoları - Hazine kefaletine haiz bonolar - Hazineye kısa vadeli avans - Müteahhit bonoları - Bütçe emanetleri

8 BORÇLARIN SINIFLANDIRILMASI
b. Uzun Vadeli (Konsolide) Borçlar: 5 yıldan uzun vadeli, sermaye piyasalarından temin edilen ve kısa vadeli borçlara göre sağlanan faiz ve diğer menfaatlerin daha yüksek olduğu borçlardır. Uzun Vadeli Borç Çeşitleri: - Devlet tahvilleri - Konsolide edilen borçlar - Tasarruf bonolar - Kur farkından doğan borçlar

9 BORÇLARIN SINIFLANDIRILMASI
3. Sağlandıkları Kaynaklara Göre Borçlanma: Sağlandıkları kaynaklar bakımından borçlar iç borç ve dış borç olmak üzere ikiye ayrılır. Bir borcun iç ya da dış borç olup olmadığına ilişkin iki kriter uygulanır: Alacaklının milliyeti Piyasanın milliyeti.

10 BORÇLARIN SINIFLANDIRILMASI
a. İç Borçlar: Devletin milli piyasalara ihraç ettiği borçlardır. - İç borçlar bireyler, özel firmalar, ticari bankalar, Merkez Bankası ve sosyal güvenlik kurumlarından sağlanabilir. - Kısa, orta ya da uzun vadeli olabilir. -Milli para cinsinden gerçekleştirilir. - Vadeleri ihraç edildiği tarih itibariyle 1 yıl (364 gün) ve daha uzun vadeli olan borçlanma senetlerine “Tahvil”, 1 yıldan kısa olan borçlanma senetlerine “Hazine Bonosu” denmektedir.

11 BORÇLARIN SINIFLANDIRILMASI
b. Dış Borçlar: Devletin yabancı ülkelerin piyasalarından temin ettiği borçlardır. - Dış borç kaynakları; devletler, uluslararası finans kuruluşları ve özel kaynaklardır. - Dış borçlar alındıkları dönemde gayrisafi milli hasılada artırıcı etki yaratırken, geri ödenirken de azaltıcı etki yaratırlar.

12 BORÇLARIN SINIFLANDIRILMASI
Kullanış Biçimine Göre Dış Borçlar: a. Proje kredileri: Kamu kesiminin gerçekleştirmek istediği yatırım projelerinin finansman ihtiyacını karşılaması için alınır. Alınan borç proje dışında başka bir alanda kullanılamaz. b. Program kredileri: Üretim birimlerinin ihtiyaç duyduğu hammadde, mamul, yarı mamul gibi malların ithalatının finansmanını sağlamak üzere alınır. c. İhracat kredileri: Özel sektör tarafından kullanılır. Krediyi malı satan ülkedeki firma verir. Krediyi kullanan ithalatı yapan ülkedeki firmadır.

13 BORÇLARIN SINIFLANDIRILMASI
d. Borç tecil (erteleme) kredileri: Süresi gelen borcun ödenmesinin sonraki yıllara ertelenmesidir. e. Refinansman: Süresi gelen borcun alacaklının sağladığı finansmanla ödenmesidir. Kredi aynı şekilde yeniden açılmış olur, borç yeni haliyle devam eder. f. Mala baglı krediler: Kredi belli bir malın alımı için verilirse mala bağlı kredi olur. g. Ülkeye baglı kredi: Kredi belli bir ülkeden alışveriş yapılması amacıyla veriliyorsa ülkeye bağlı kredi denir. h. Serbest kredi: Alınan kredinin hangi alanda ne şekilde kullanılacağı herhangi bir şarta bağlanmamışsa serbest kredi denir.

14 Olağanüstü Borç Yönetimi İşlemleri
1) Konsolidasyon (Borcun Tahkimi): Kısa vadeli devlet borçlarının uzun vadeli devlet borçları ile değiştirilmesidir. Konsolidasyon gönüllü olabileceği gibi zorunlu da olabilmektedir. Başvurma nedeni: - Devletin borçlarını ödeme sıkıntısı içinde olması, - Borç ödendiği takdirde piyasada istenmeyen bir genişletici etki yaratmasından çekinilmesi.

15 Olağanüstü Borç Yönetimi İşlemleri
Faydaları: - Hazineyi borç ödemeleri açısından rahatlatır. - Piyasada oluşabilecek bir enflasyonist etkiyi önleyebilir. - Refinansman ile yeniden borçlanmak yerine borcun vadesini uzatarak borcu yaymış olur. Sakıncaları: - Devlete duyulan güven azalır. - Devletin borç yükü artar. - Borç yayıldıkça sonraki nesillere olan yükü artırır. - Devlete borç verenler alternatif tasarruf araçlarından yararlanamaz. (zorunlu konsolidasyonda)

16 Olağanüstü Borç Yönetimi İşlemleri
2) Konversiyon: Yüksek faiz oranlı tahvillerin düşük faiz oranlı tahvillerle değiştirilmesidir. Amaç devletin borç yükünün azaltılmasıdır. Konversiyon için gerekli ortam: - Sermaye ve para piyasalarının uygun olması, - Cari faiz oranlarının düşmesi - Kamu borçlanma kağıtlarına talep olması. Başvurma nedeni: - Yüksek faiz yükünden kurtulmak, - Piyasada meydana gelen faiz düşüşlerinden yararlanmak.

17 Olaganüstü Borç Yönetimi Işlemleri
Faydaları: - Ödenecek faiz miktarı azalacağı için borcun ödenebilirliği artar, - Hazinenin ödemelerinde rahatlık sağlanır. Sakıncaları: - Devlete borç verenler faiz kaybına uğrar. - Devlete güven azalır.

18 Devlet Borçlarının Sona Ermesi
A. Borçların itfası : 1) İhtiyari ödeme: a. Süresiz borçlarda devlet almış olduğu borcun sadece faizini ödemekle yükümlüdür. Anapara ödemesini devlet isterse ödemektedir. b.Devletin borç yükünü hafifletmek için erken ödemeye gitmesi. 2) Cebri ödeme: Devlet vadesi geldiğinde anapara, faiz ve varsa diğer menfaatleri ödemek zorundadır. Toplu ödeme borç süresince sadece yıllık faizin ödenmesi, kademeli ödeme, borç süresince faiz ve anapara kademeli olarak ödenmesidir.

19 Devlet Borçlarının Sona Ermesi
B. Borçların reddi: Devletin tek yanlı olarak mevcut borcunun tamamını ya da bir kısmını ortadan kaldırmasıdır. Hem iç hem dış borçlar için söz konusu olabilir. C. Para degerinin düşmesi: Eger devlet borç karşılıgı herhangi bir garanti vermemişse paranın enflasyon nedeniyle degerinin düşmesi ile devlet borcu gerçekte azalmış olur. D. Moratoryum: Devletin mali sıkıntı içinde oldugu dönemlerde yeni bir anlaşma ile borcun ödeme şeklini ve süresini yeni esaslara bağlamasıdır. Moratoryum ile borç ortadan kalkmaz, sadece ödemeler ertelenir. Eger karşı tarafın rızası varsa borcun tamamı ya da bir kısmı silinebilir.

20 Türkiye’de Borç Yönetimi
Ülkemizde borçların yönetiminden Hazine Müsteşarlığı’nın ana hizmet birimleri olan Kamu Finansmanı Genel Müdürlüğü ve Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü sorumludur. Hazine Müsteşarlığı Başbakana bağlıdır. Başbakan bu yetkisini Hazineden Sorumlu Devlet Bakanı ile kullanır.