İNSAN MAKİNE SİSTEMLERİ

... konulu sunumlar: "İNSAN MAKİNE SİSTEMLERİ"— Sunum transkripti:

1 İNSAN MAKİNE SİSTEMLERİ
ERGONOMİ

2 Öğrenme Hedefleri Bu konuyu çalıştıktan sonra:
Ergonomide İnsan makine Sistemleri hakkında bilgi sahibi olacak, Sistemlerin Özellikleri ve Faaliyetleri hakkında bilgi sahibi olacak, İnsan makine sistemlerinde Fonksiyonlar ve Sistemlerin sınıflandırılması hakkında bilgi sahibi olacaktır.

3 İçindekiler Sistem Kavramı ve Sistem yaklaşımı
Sistemlerin sınıflandırılması İnsan Makine Sisteminde Fonksiyonlar Üretim sistemleri Ergonomik Analiz ve Tasarım Ergonomik Tasarımlarda Göz önüne Alınacak Hususlar

4 SİSTEM KAVRAMI VE SİSTEM YAKLAŞIMI
Ergonomik çalışmalar çoğunlukla insanların çeşitli alet ve makinelerle birlikte olduğu ortamlara yöneliktir. Genel olarak insan-makine sistemi olarak adlandırılan bu ortamlarda temel öğe olan insan ve makine birbiriyle etkileşim halindedir. Sistem kavramı ve sistemin bir bütün olarak ele alınmasını öngören sistem yaklaşımı, çok sayıda unsurun aynı anda etkileşiminin analizine olanak verir. Sistem sözcüğü bilimsel çalışmalar yanında günlük yaşantıda da oldukça sık kullanılan, çoğunlukla da farklı anlamlar yüklenen bir kavramdır. Genellikle bir bütün veya bütünlükle özdeş olarak kullanılan sistem kavramı ve uzantısı olarak sistem yaklaşımı yöneticilerin en çok önem vermesi ve bir meslek felsefesi olarak benimsemeleri gereken hususlar­dan birisidir. Çünkü, sistem yaklaşımı veya bütünsel yaklaşım her alan­daki problemlerin ilgili olduğu sistemin bütünü çerçevesinde ele alınmasını öngörmektedir.

5 SİSTEM KAVRAMI VE SİSTEM YAKLAŞIMI
Sistem sözcüğü günümüzde hemen her alanda kullanılmaktadır. Üretim sistemi, ulaşım sistemi, sinir sistemi, sistem tasarımı gibi tanımlamalar yanında sistem kurma, sistem bozuk, sistemin aksaması gibi ifadelerin günlük yaşantıdaki kullanımı incelendiğinde, çevremizdeki hemen her şeyin sistem olarak ele alınabileceği söylenebilir. Buna göre; bir insan, bir fabrika, bir kent, bir otomobil birer sistem olduğu gibi düşünce sisteminden, eğitim sisteminden, adalet sisteminden söz edilir. Sistem kavramını tanımlayacak olursak; belli bir amaca yönelik, karşılıklı ilişkileri olan öğelerin oluşturduğu bütündür diyebiliriz. Sistem tanımında sistem ile ilgili üç temel karakteristik yer almaktadır: Sistem öğelerden oluşturmuştur, Öğeler arası ilişkiler bulunmaktadır, Sistem belirli bir amaca yönelmiştir. Öğeler (elemanlar), sistemi oluşturan parçalardır. Sistemin fiziksel ya da kavramsal olmasına bağlı olarak sistem öğeleri farklı biçimlerde olabilirler. Bir otomobil, motor, tekerlekler, direksiyon, koltuklar, benzin deposu gibi öğelerden oluşan bir sistem iken, sözgelimi hukuk sistemi, yargı organları, yasalar, kararlar vb. unsurlardan oluşur.

6 SİSTEM KAVRAMI VE SİSTEM YAKLAŞIMI
İlişkiler, öğeler arası bağımlılıklar; etkileşim ise öğelerin birbirini etkileme özelliğidir. Otomobil örneğinde, lastiklerle direksiyon arasında bir ilişki olduğu gibi elektrik sistemindeki bir arızanın otomobilin motorunu etkileyebileceği açıktır. Bir işletmede de bölümler arası ilişkiler olacak, sözgelimi imalat birimi görevini yapmak için malzeme birimiyle ilişki içerisinde bulunacak, satın alma biriminin zamanında alımları yapmamış olması imalat birimini etkileyebilecektir. Amaçlar ise varılmak istenen durum veya elde edilmek istenen sonuçlardır. ÇEŞİTLİ SİSTEMLER ÖĞELERİ, ÖĞELERİN ÖZELLİKLERİ, FAALİYETLERİ VE AMAÇLARI SİSTEM ÖĞELER ÖĞELERİN ÖZELLİKLERİ FAALİYETLER AMAÇLAR Fabrika Tezgah İşgören Ambar Kapasitesi Eğitimi İmalat Sevkiyat Mamul üretmek, kâr etmek Ulaşım Taşıtlar Yollar Yolcular Mallar Kapasite Genişlik Güzergah Ağırlık Taşıma Yer değişim faydası sağlamak Eğitim Okullar Öğrenciler Öğretmenler Ders Kitapları Derslik sayısı Başarı durumu Deneyimleri Sayfa sayısı Ders verme Eğitim Öğretim hizmeti vermek İnsan Vücut organları Fiziksel Ölçüler, Güç Zihinsel/Bedensel Faaliyet Varlığını devam ettirme

7 SİSTEMLERİN SINIFLANDIRILMASI
Sistemler çeşitli şekillerde sınıflandırılabilmektedir Fiziksel (somut) ve soyut sistemler: Fiziksel sistemler bir amaca ulaşmak üzere birlikte hareket eden ve insan, makine, malzeme, enerji gibi fiziksel öğeler içeren sistemlerdir. Buna karşın soyut sistemler ise organizasyonu kuramı, felsefe sistemi gibi birbirine bağlı kavram ya da fikirlerin birer düzenlemeleridir. Soyut sistemler tanımlamalar, açıklamalar, semboller veya varsayımlar yoluyla ifade edilebilir. Açık ve kapalı sistemler: Açık sistemlerde sistem ve çevresi arasında enerji, malzeme, bilgi değişimi vardır. Başka bir deyişle, girdileri ve çıktıları olan sistemler açık sistemlerdir. Kapalı sistemler ise, çevreyle enerji, malzeme, bilgi alış verişi olmayan sistemlerdir. Doğal ve yapma sistemler: Sistemin ortaya çıkış biçimini yansıtan bu sınıflamaya göre yapma sistemler, belirli bir yarar sağlamak üzere insan eliyle kurulmuş sistemlerdir. Doğal sistemler ise, güneş sistemi, iklim, biyolojik yapı gibi doğada bulunan sistemlerdir. Geçici ve kalıcı sistemler: Kalıcı sistem, bireylerin işlev sürelerinden daha uzun süre varlığını koruyan sistemlerdir. Geçici sistem ise, belli bir amacın yerine getirilmesine kadar varlığını sürdürür.

8 ENDÜSTRİYEL SİSTEM SINIFLANDIRMASI
Sistemin Türü Birbirleri İle İlişkili En Önemli Öğeler (Örnekler) Sistem (Örnekler) Amacı Teknik Sistemler (Makine Sistemleri) Üretim araçları Otomatik aktarma hattı Malzeme aktarımı Sosyal Sistemler (İnsan Sistemleri) İnsanlar Yönetim kurulu Karar alma, yol gösterme İnsan Makine Sistemleri İnsan ve üretim aracı Makine başında çalışma yeri, vinç kabini, bir işletmenin üretim atölyesi Makinede parça imali Tabloya göre, teknik sistem, sadece alet, araç, do­nanım gibi fiziksel üretim aracından oluşan sistemlerdir. Teknik sistem içerisinde insan boyutu göz önüne alınmamıştır. Sosyal sistemler, insan gruplarının oluşturduğu sistemlerdir. İnsan makine sistemleri ise insan ve üretim aracının birlikte ele alınıp tasarlandığı sistemlerdir

9 İNSAN MAKİNE SİSTEMLERİ
İnsan-makine sistemleri verilen girdiyi istenilen çıktıya dönüştürmek amacıyla bir araya getirilmiş karşılıklı etkileşim içerisinde olan bir veya daha fazla insan ile yine bir veya daha fazla makinenin oluşturduğu bütün olarak tanımlanabilir. İnsan-makine sistemi terimi içerisinde yer alan makine kavramı oldukça geniş bir bakış açısı altında ele alınmaktadır. Makine terimi sistemin amacına ulaşması ya da bir fonksiyonu yerine getirmesi doğrultusundaki faaliyetleri gerçekleştirmek üzere insanların kullanabilecekleri her türlü alet, araç, gereç, donanım, tesis ve benzeri fiziksel nesneleri ifade etmektedir. Elinde çekiç olan bir işçi ya da orakla hasat yapan çiftçi insan makine sistemi oluşturur. Otomobil ve sürücüsü, bilgisayar ve operatörü, torna tezgahı ve ustası, bir büro makinesi ve kullanıcısı biraz daha karmaşık insan makine sistemi örnekleridir. Uçak, ambalaj makinesi, iletişim sistemi, petrol rafinerisi, bunları kullanan personel ile birlikte karmaşıklık düzeyi daha yüksek olan insan-makine sistemleridir.

10 İNSAN MAKİNE SİSTEMLERİ
İnsan-makine sistemlerine insanın aktif bir rolle katılımı esastır ve sistemin amacına ulaşmasına yönelik fonksiyonların yerine getirilmesinde diğer sistem öğeleri ile etkileşim içerisindedir. Şu halde insan-makine sistemi göz önüne alındığında şu temel öğeler dikkati çekmektedir. İnsan Makine Çalışma alanı İNSAN-MAKİNE ARAKESİTİ (ARAYÜZEYİ) KONTROL ALETLERİ İNSAN GÖSTERGELER FİZİKSEL ÇEVRE SOSYAL VE ÖRGÜTSEL ÇEVRE MAKİNE

11 ERGONOMİK FAALİYETLERİN AMAÇLARI
Bu çerçevede bir otomobil ve sürücüsü düşünüldüğünde, hız, devir, yakıt göstergeleri ile direksiyon, gaz, fren pedalları ve vites kolu gibi kumanda aletleri sürücü ve otomobil etkileşimini sağlamaktadır. Bu sistemde sürücünün komutları otomobil göstergelerinden daha çok çevreden aldığı bilgi ve uyarılara bağlı olur. Şekil de de gösterilen sistemin kendisinden daha büyük bir sistem olan ve gürültü, aydınlatma, iklim gibi özellikleri olan bir fiziksel çevre içerisinde yer alır. Her ikisinin de içerisinde olduğu bir üst sistem ise sosyal ve örgütsel çevredir. Ergonomik faaliyetlerin amaçlarından biri de makineleri insanlara uyumlaştırmadaki mevcut sınırlılıkları ve imkanları belirlemek ve bu doğrul­tuda ilerlemelere girişmektir. Bu şu manaya gelmektedir; bir makinenin kullanımı için gerekli olan bireysel beceri bireyle­rin işlevsel kapasiteleri dahilinde olmalıdır. Özel ilgi gerektiren bireysel sağlık ile sistem sağlığı tehlikeye atılmamalıdır. Bu noktada dikkat hem insan ve hem de makine konusunda sadece statik parametrelere değil dinamik paramet­relere de yoğunlaştırmalıdır. Makinelerden yana, normal çalışma, kusurlu çalışma ve onları tesis etme gibi değişik çalışma konuları, kontrol, eylem ve bakım gibi faaliyetlerle birlikte ve hatta onların da üzerinde öneme sahiptirler. Öte yandan insanlardan yana, cinsiyet özellikleri, antropometrik farklar, yaş, kişisel nitelikler (eğitim) ile zihinsel ve fiziksel karakteristikler oldukça önemlidir.

12 ERGONOMİK DİZAYN BOYUTLARI
Bu açıdan bakıldığında şu dizayn boyutları ortaya çıkmaktadır. iş alakalı dizayn (hareket teknolojisini uygulama) fizyolojik dizayn (yorgunluk ve stresi önlemek) psikolojik dizayn (makine problemlerini tanımlama ve motivasyon) organizasyonel dizayn (vardiyalı çalışmalar, molalar, vb.) sosyolojik dizayn (grup işleri, müstakil işler) çevresel dizaynı (gürültü, sıcaklık, soğuk hava, tozlu hava) antropometrik dizayn (vücut boyutlarına uygunluk) Kompleks bir insan/makine sistemi dizayn edilmeden önce makinenin ve bireyin fonksiyonları belirlenmelidir. Fonksiyonların dağıtımında insan ve makinenin göreli avantaj ile dezavantajları mutlaka dikkate alınmalıdır.

13 İNSAN-MAKİNE SİSTEMİNE ERGONOMİK YAKLAŞIMI

14 İNSAN-MAKİNE SİSTEMLERİNDE FONKSİYONLAR
İnsan ve makine bir sistem olarak hiçbirisinin tek başına yapamayaca­ğını başarmak için etkileşim halindedirler. Şayet sistem belirli bir işi yapmak zorunda ise bazı fonksiyonlar yerine getirilmelidir. Bu fonksiyonların insan ile makine arasında nasıl bölümleneceği önemli bir konudur. Fonksiyonları insan ve makine arasında ayırma ve dağıtmada savunulabilir bir yöntem, sistemde ihtiyaç duyulan bütün fonksiyonları önce listelemek, sonra da insan ile makineyi her birinin neyi daha iyi yapabileceğini görmek amacıyla karşılaştırmaktır. İnsan ve makine sistemlerinin fonksiyonel bir parçası olan insan davra­nışı bu sistemin kısıtları ve amaçlarından doğan gerekleri karşılamak zorundadır. Sistem içerisindeki insan, sistemin kendisine yüklediği görevleri yerine getirirken sistemi meydana getiren diğer tüm elemanlar ile de etkileşim halindedir.

15 İNSAN-MAKİNE SİSTEMLERİNDE FONKSİYONLAR
Genel olarak bireyler aşağıda sıralanan türden fonksiyonları yerine getirmede makinelere göre çok daha üstündürler. Görme, işitme, dokunma, tat ve koku alma duyulan yoluyla geniş çaplı bir güdü meydana getirmek. Düşük seviyeli veya seyrek olarak ortaya çıkan güdüleri ayırt etmek. Çevredeki mevcut oldukça olağan veya hiç beklenmedik güdüleri algılamak, belirlemek ve tanımak. Karar almada geniş çapta geçmiş tecrübeleri kullanmak. Değişik olaylara ve olağanüstü durumlara çabuk bir tarzda yanıt vermek ve uymak. Bir miktar belirli gözlemlere dayanarak genellemelere ulaşmak. Bir probleme çözüm bulmada, daha önce hiç uygulanmamış yeni çözümleri geliştirmeyi de kapsayacak şekilde esneklik sergilemek

16 İNSAN MAKİNE SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
Böylece insan işlemciler insan-makine sistemine dikkate değer yetenek ve hünerlerini de beraberlerinde getirirler. Fakat bireylerin bu tür sistemlerde telafi edilmesi gereken zayıf yanları da vardır. O halde yine genel olarak bireyler aşağıda sıralanan türden fonksiyonları yerine getirmede makinelere göre ikinci derecede öneme sahiptirler. YETERSİZLİKLER 1- Duyusal dürtünün ortaya çıkmasında insan saniyede devirli frekansın ötesindeki işitme ile ilgili güdüyü sezemez. 2- Sürekli uyanık olmayı gerektiren görevlerde insan performansının uzun zaman diliminde güvenilir olmadığı aktiviteleri uzun süreli gözlemlemek. 3- Hızlıca gerçekleştirilebilen matematiksel hesaplamaların miktarı. 4- Güvenli ve hızlıca çok miktardaki veriyi ele geçirmek. 5- Sürekli ve doğru uygulamanın gerekli olduğu yerde fiziksel güç uygulamak. 6- İnsan performansının stres ve yorgunluk şartlan altında olumsuz etkileneceği uzun zaman diliminde rutin tekrarlı performans. Aralarında kesin bir ayırım olmamakla birlikte insan makine sistemleri genellikle manuel , mekanik ve otomatik sistemler olmak üzere üç kategori içerisinde ele alınmaktadırlar

17 İNSAN MAKİNE SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
Manuel Sistem: Manuel sistemler işlemi yapan kişi ve onun kullandığı el aletleri ve gereçlerden oluşur. Bu sistemlerde işlemi yapan kişi güç kaynağı olarak sadece kendi fiziksel enerjisini kullanır. Mekanik Sistemler: Yarı otomatik olarak da adlandırılan bu sis­temler birbiriyle iç içe (entegre) çalışması sağlanmış fiziksel parçalar­dan oluşur. Bir dış güç kaynağıyla çalışan tezgah örneğinde olduğu gibi bu sistemler fonksiyonlarını çok fazla değişkenlik olmadan yerine getirirler Otomatik Sistemler: Bir sistem tam otomatik hale getirilmişse bü­tün işlemsel fonksiyonlarını hiç ya da çok az insan müdahalesi ile ger­çekleştirir. Robotlar otomatik sistemlerin iyi bir örneğidir. Otomatik sistemlerin insan müdahalesi gerektirmemesi bazı kişilerde bir insan-makine sistemi olarak nitelendirilmeme şeklinde yanlış bir düşünceye yol açmaktadır. ÜRETİM SİSTEMLERİ: Üretim sözcüğü, mal ve /veya hizmet üretmek için yapılan faaliyetlere verilen addır. Hemen her örgütün temel fonksiyonu mal ve/veya hizmet şeklinde bir üretim yapmaktır. Fabrikalar, okullar, hastaneler, mahkemeler, lokantalar ve benzerleri. Bunlardan fabrikalar dışındakiler hizmet (servis) üreten örgütlerdir.

18 İNSAN MAKİNE SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
İnsan, makine, malzeme, enerji gibi girdileri istenilen ürün veya hizmete dönüştürmeye yönelik eleman ve faaliyetlerden oluşan bu yapı üretim sistemi olarak adlandırılır. Üretim ya da hizmet ayrımına bakılmaksızın bütün sistemler,  GİRDİ SÜREÇ ÇIKTI akışı şeklinde gösterilebilirler. ÇEŞİTLİ SİSTEMLERİN GİRDİ, SÜREÇ VE ÇIKTILARI  SİSTEM GİRDİ SÜREÇ ÇIKTILAR Fabrika Hammadde İmalat Mamul Tatmin Lokanta Müşteri Yemek Servisi Tok İnsan Hastane Hasta Teşhis - Tedavi Sağlıklı Kişi Ulaştırma Yolcular Taşıma Yer Değişikliği

19 İNSAN MAKİNE SİSTEMLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
Öte yandan Üretim Sistemlerinde Etkinlik ve Verimlilikte çok önemlidir. Etkinlik amaçlara ulaşma derecesini ifade etmekte kullanılır. Verimlilik ise amaçlara ulaşmada kullanılan kaynaklarla ilgilidir ve çıktıların girdilere oranı olarak tanımlanır. Eğer çıktılarla girdiler aynı birimlerle ifade ediliyorlarsa girdi/çıktı oranından elde edilecek birimsiz değer verim olarak adlandırılır.

20 ERGONOMİK ANALİZ VE TASARIM
Yeni bir sistem kurulacağı zaman veya mevcut sistemde problem, aksaklık veya yeni düzenlemeler söz konusu olduğunda, sistemle ilgili özel çalışmalar yapılması gerekir. Genelde sistem çalışmaları olarak adlandırılan bu faaliyetler 1- sistem analiz ve 2- sistem tasarımı çalışmalarından oluşur. Sistem Analizi çerçevesinde yapılan çalışmalar insan makine sisteminin yapısını, öğelerini ve özelliklerini ve bu sistemlerden alınacak sonuçları belirlemeye ve iyileştirmeye yöneliktir. Sistem tasarımı, problem çözme ve bağlı olarak karar almada kullanılan yaklaşım, yöntem ve tekniklere verilen addır. Sistem analizi bir problemin varlığını ve ilgili değişkenleri saptamayı, değişik etkenlerin analizini, eylemlerin programlanmasını, en iyi veya en azından daha iyi bir çözümün belirlenmesini amaçlar. İnsan makine sistemlerinde ergonomik amaçlı yapılacak analiz ve tasarımlar mevcut insan makine sisteminin ergonomik açıdan iyileştirilmesine ya da yeni bir sistem kurulurken bu sistemin ergonomik faktörler göz önüne alınarak tasarlanmasına yöneliktir. Bu bağlamda, ergonomik çalışmaların amacı işin insana ve insanın işe uyumu için gerekli koşulların belirlenmesidir.

21 ERGONOMİK ANALİZ VE TASARIM
İşin insana uyumunda; Çalışılan yerin ve üretim araçlarının düzenlenmesi (Çalışma alanı, makineler, göstergeler, kontroller vb.). İş çevresinin analizi ve düzenlenmesi (Ses, gürültü, aydınlatma, titreşim, iklim vb.). İş organizasyonunun analizi ve düzenlenmesi (İşin kapsamı, çalışma ve dinlenme zamanları vb.). İnsanın işe uyumunda; •Kişinin işin içeriğine bireysel yatkınlığı (yaş, cinsiyet, bedensel ve zihinsel özellikler vb.). İş öğretimi ve işe alıştırma gibi hususlar yer alır. Gerek mevcut, gerekse yeni kurulacak sistemlere yönelik olsun ergonomik amaçlı sistem analizleri bir tasarımla sonuçlanacaktır. Dolayısıyla bu çalışmaların tümü sistem tasarımı olarak adlandırılabilir.

22 ERGONOMİK TASARIMLARDA GÖZ ÖNÜNE ALINMASI GEREKEN KRİTERLER
İnsancıllık ve Ekonomiklik İnsancıllık ve ekonomik amaçlar göz önünde bulundurularak insana ait özelliklerin, bilgilerin, yeteneklerin ve becerilerin bilinmesi ve bunlara ait alt ve üst sınırların belirlenmesi, insana yaraşır bir iş düzenlemesinin en önemli değerlendirme ölçütleridir. Sağlığın Korunması Sağlığın korunması geniş anlamıyla çalışma koşullarından ileri gelen hastalıkların önlenmesi veya azaltılmasına yöneliktir. Sağlığın korunmasına, aşırı yüklenmenin giderilmesi veya az yüklenmenin dengelenmesi de dahildir. İşin Sosyal Uygunluğu İşin sosyal açıdan insana uygunluğu, insana yaşamının toplumsal normlar (bunlar yasalar, yönetmelikler ve yönergeler ya da toplu sözleşmelerle karşılanmış da olabilir) içinde sürdürülebileceği ortamın sağlanması ve bireylerarası ilişkilerin özendirilmesi anlamını taşır.

23 ERGONOMİK TASARIMLARDA GÖZ ÖNÜNE ALINMASI GEREKEN KRİTERLER
Teknik-Ekonomik Rasyonellik Teknik ekonomik rasyonellik insan-makine sisteminin fonksiyonel açıdan doğru biçimde düzenlenmesi bu tür sistemlerin performans yeteneklerinin sürekliliğinin sağlanması ve insanların sistem içinde ekonomik açıdan en doğru biçimde görevlendirilmesi anlamını taşır. Üretim sistemlerinde yapılacak ergonomik tasarımların çok pahalı ya da karmaşık nitelikte olması gerekmez. Eğer problemlere sezgilerin de yardımıyla bilimsel olarak yaklaşılır, uygun çalışma yöntemleri kullanılır ve temel ergonomik ilkelere uyulursa insan makine sistemlerinde önemli iyileştirmeler sağlanabilecektir.

24 ERGONOMİK ANALİZ VE TASARIM GEREKTİREN HUSUSLAR
Çalışma ortamlarında sistem analiz ve tasarımlarının nedenleri aşağıdakiler olabilir . 1. Problem Varlığı: Sistem istenilen şekilde çalışmıyor olabilir, arzula­nan durum ile bulunulan durum arasında fark vardır. Bu durumda tasa­rımcıdan aksaklıkları belirleyip gidermesi istenebilir. Örnekler: Çalışanların fiziksel şikayetleri vardır (bel ağrısı, işitme kaybı vb.) İş kazaları çok sık olmaktadır. İşten ayrılmalar fazlalaşmıştır. 2.Yeni Gereksinimler: Sistem analizi çalışmalarına neden olabilecek bir gelişme ya da uyulması zorunlu yeni bir durum ortaya çıkabilir. Örnekler: Gürültü düzeyinin 85 dB altında olması zorunluluğu İş yerinde sigara içme yasağı konması Talebin artması 3.Yeni Bir Düşünce veya Teknolojinin Uygulamaya Konması: İşletmede örneğin yeni yönetim biçimlerinin ya da teknolojilerinin uygulan­ maya konması sistem analizini gerektirebilir. Örnekler: Kalite Güvence Sistemi-ISO 9001, Otomasyona geçiş CNC tezgahlarının kullanılmaya başlanması

25 ERGONOMİK TASARIMLARDA GÖZÖNÜNE ALINACAK HUSUSLAR
1.İnsan-makine sistemi içindeki insan etkinlikleri amaca uygun ve etkin olmalı, 2.Çalışanın algıladığı enformasyon, yapılan göreve tam uygun olmalı, 3.Bir sistem elemanı tek bir fonksiyon için olmalı, 4.Birbirini izleyen görevler arasındaki zaman dilimi insan davranış hızına uygun olmalı, 5.İnsandan istenen hassasiyet derecesi onun doğal yeteneklerine uygun olmalı, 6.Sistem, insanın yanlış davranışına mümkün olduğu kadar müsaa­de etmemeli, 7.Kolay ve hızlı öğrenme mümkün olmalı, 8.Gözleme görevi eksiksiz olmalı, 9.Sinyaller kolay algılanabilir, anlaşılabilir ve yorumlanabilir olmalı,

26 TASARIMLAR Tehlike sinyallerinin özel bir ayırt ediciliği olmalı,
Sistem elemanlarına kolay ulaşılabilir olmalı, Birbiri ile ilgili kumanda elemanları birbirine yakın olmalı, Sistem içindeki nesnelerin tutma ve taşımaları kolay olmalı, Zorlanma düzeyi mesai süresi boyunca sürdürülebilir olmalı, İnsan, sistem içinde bulunmaktan hoşnut olmalı, İnsanın iş kazası ve meslek hastalığına uğrama riski az olmalı, Yaptığı iş mümkün olduğu kadar tek düzelikten çıkarılıp zenginleştirilmeli, İnsan yetenekleri tam olarak kullanılabilmeli, İnsanın sosyal ve kişisel gereksinimleri karşılanabilmeli,

27 TASARIMLAR Sıklık, önemlilik ve sıra açısından insan davranışları en az hataya yol açacak şekilde düzenlenmeli,  Sistem bütünüyle statik ve dinamik antropometrik (vücut) ölçülere uygun olmalı, Tehlike anında hızla yer değiştirmek mümkün olmalı, Çevre koşulları, insana ait ergonomik konfor sınırları içinde olmalı, İnsanın yüklenme sınırı, yaş, cinsiyet, özürlü olup olmama gibi du­rumları göz önüne alınarak belirlenmeli, Sistem, insanın eğitim, alıştırma, deneyim gibi yollarla kendini geliştirmesine yardımcı olmalı, İş organizasyonu (görev dağılımı, çalışma ve dinlenme zamanları, alt-üst ilişkileri vb.) temel ergonomi ve endüstri mühendisliği ilkelerine göre düzenlenmiş olmalıdır.

28 ÖZET ÖZET Ergonomik çalışmalar çoğunlukla insanların çeşitli alet ve makinelerle birlikte olduğu ortamlara yöneliktir. Genel olarak insan-makine sistemi olarak adlandırılan bu ortamlarda temel öğe olan insan ve makine birbiriyle etkileşim halindedir. Sistem kavramı ve sistemin bir bütün olarak ele alınmasını öngören sistem yaklaşımı, çok sayıda unsurun aynı anda etkileşiminin analizine olanak verir. Sistem sözcüğü günümüzde hemen her alanda kullanılmaktadır. Üretim sistemi, ulaşım sistemi, sinir sistemi, sistem tasarımı gibi tanımlamalar yanında sistem kurma, sistem bozuk, sistemin aksaması gibi ifadelerin günlük yaşantıdaki kullanımı incelendiğinde, çevremizdeki hemen her şeyin sistem olarak ele alınabileceği söylenebilir. Buna göre; bir insan, bir fabrika, bir kent, bir otomobil birer sistem olduğu gibi düşünce sisteminden, eğitim sisteminden, adalet sisteminden söz edilir. Sistem çalışmalarında sistem ve çevresinin tanımlanması çok önemlidir. Bir sistemi diğerlerinden ya da çevresinden ayıran alan sistem sınırı olarak tanımlanır. Örgütler açısından sistem ve çevresini belirlemeye yönelik bir gösterge sistem içindeki öğe ve eylemlerin yönetimce kontrol edilip edilememesidir.

29 ÖZET Yönetim kontrolü altındaki unsurlar sistem içerisinde, kontrolü dışındakiler ise sistem dışında (çevresinde) yer alırlar. Bütün sistemler kendilerini oluşturan daha küçük alt sistemlere ayrılabilirler. Örneğin, üretim sis­temi içerisinde fabrika bir alt sistem olarak ele alınabileceği gibi; fabrikadaki bir departman kendi başına bir sistem oluşturur. Benzer şekilde insan vücudu bir sistem olduğu gibi, dolaşım sistemi bunun bir alt sistemidir. İnsan-makine sistemi terimi içerisinde yer alan makine kavramı olduk­ça geniş bir bakış açısı altında ele alınmaktadır. Makine terimi sistemin amacına ulaşması ya da bir fonksiyonu yerine getirmesi doğrultusundaki faaliyetleri gerçekleştirmek üzere insanların kullanabilecekleri her türlü alet, araç, gereç, donanım, tesis ve benzeri fiziksel nesneleri ifade etmektedir.

30 ÖZET Elinde çekiç olan bir işçi ya da orakla hasat yapan çiftçi insan makine sistemi oluşturur. Otomobil ve sürücüsü, bilgisayar ve operatörü, torna tezgahı ve ustası, bir büro makinesi ve kullanıcısı biraz daha kar­maşık insan makine sistemi örnekleridir. Uçak, ambalaj makinesi, iletişim sistemi, petrol rafinerisi, bunları kullanan personel ile birlikte karmaşıklık düzeyi daha yüksek olan insan-makine sistemleridir. Yukarıdakilere göre daha soyut ve biçimsellikten uzak sayılabilecek insan makine sistemi örneği olarak sağlık sistemleri, trafik yönetim sistemleri verilebilir. Yeni bir sistem kurulacağı zaman veya mevcut sistemde problem, aksaklık veya yeni düzenlemeler söz konusu olduğunda, sistemle ilgili özel çalışmalar yapılması gerekir. Genelde sistem çalışmaları olarak adlandırılan bu faaliyetler sistem analiz ve sistem tasarımı çalışmalarından oluşur. Sistem yaklaşımı çerçevesinde yapılan bu çalışmalar insan makine sisteminin yapısını, öğelerini ve özelliklerini ve bu sistemlerden alınacak sonuçları belirlemeye ve iyileştirmeye yöneliktir. İnsan makine sistemlerinde ergonomik amaçlı yapılacak analiz ve tasarımlar mevcut insan makine sisteminin ergonomik açıdan iyileştirilmesine ya da yeni bir sistem kurulurken bu sistemin ergonomik faktörler göz önüne alınarak tasarlanmasına yöneliktir. Bu bağlamda, ergonomik çalışmaların amacı işin insana ve insanın işe uyumu için gerekli koşulların belirlenmesidir.