İLK OKUMA VE YAZMA ÖĞRETİMİ

... konulu sunumlar: "İLK OKUMA VE YAZMA ÖĞRETİMİ"— Sunum transkripti:

1 İLK OKUMA VE YAZMA ÖĞRETİMİ
2. HAFTA OKUMA-2

2 anlam kurma süreci yazar ve okuyucu arasındaki etkili iletişim
OKUMA yazar ve okuyucu arasındaki etkili iletişim ön bilgiler uygun bir yöntem ve amaç düzenli bir ortam anlam kurma süreci

3 Sembolleri tanımasına Zihinsel becerisine Tecrübelerine
OKUMA Okumada anlam kurma: Sembolleri tanımasına Zihinsel becerisine Tecrübelerine Okuyucunun istekliliğine, ilgisine, yargılarına, Okuma amacına Ortama bağlıdır.

4 Gizli Okumaz yazmazlık Fonksiyonel okuryazarlık
OKURYAZARLIK Okumaz yazmazlık Yarı okuryazarlık Temel okuryazarlık Gizli Okumaz yazmazlık Fonksiyonel okuryazarlık Multifonksiyonel okuryazarlık

5 OKURYAZARLIK UNESCO’ya göre; Bütün yaşam etkinliklerindeki uğraşını kolaylaştırmada gereksinim duyduğu bilgi ve becerileri kazanmasını, bu bilgi ve becerileri kendisinin ve toplumun gelişiminde sürekli kullanmasını olası kılan okuma, yazma ve aritmetikte hünerli kişiye okuryazar denir.

6 OKUMANIN PRENSİPLERİ

7 OKUMANIN AMAÇLARI

8 Çevresel okuma Sesli okuma Sessiz okuma İnşat Toplu okuma Görsel okuma
OKUMA TÜRLERİ Çevresel okuma Sesli okuma Sessiz okuma İnşat Toplu okuma Görsel okuma Serbest okuma Güdümlü okuma Bilgilenimsel okuma Anlamlı okuma Hızlı okuma Seçmeli okuma Eleştirel okuma

9 OKUMAYA HAZIR OLUŞLUK Faktörcü görüş Olgunlaşma teorisi Doğuştancılar

10 Özel bilişsel problemler Görsel ayrım İşitsel ayrım
OKUMAYA HAZIR OLUŞLUK Takvim yaşı Cinsiyet Sağlık sorunları Beyin başatlığı Genel zeka Zihinsel düşünme Özel bilişsel problemler Görsel ayrım İşitsel ayrım İlişkilendirici öğrenme Dikkat Sözel dil gelişimi Kitap harf ve satırların özellikleri

11 OKUMA ORTAMINI DÜZENLEME
Işık düzeni Oturma düzeni Sessiz ortam Havalandırma ve Isı

12 Dudak hareketleri yapma Sessiz (iç) konuşma Parmakla takip
YAVAŞ OKUMA NEDENLERİ Hece hece okuma Yavaş kelime tanıma Kelime kelime okuma Fısıldayarak okuma Dudak hareketleri yapma Sessiz (iç) konuşma Parmakla takip Kafa hareketleri Geri dönmeler Satırdan satıra geçiş

13 İLK OKUMA VE YAZMA ÖĞRETİMİ
2. HAFTA OKUMA YAKLAŞIMLARI

14 OKUMA YAKLAŞIMLARI PARÇADAN BÜTÜNE YAKLAŞIMI BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI İNTERAKTİF YAKLAŞIM FİRDEVS GÜNEŞ’E GÖRE; SENTEZ (Alfabe, ses, hece, bak söyle) ANALİZ (Kelime, cümlecik, cümle, hikaye) KARMA (Eklektik, bilinçlendirme) ÖZCAN DEMİREL’E GÖRE; TEMEL OKUYUCU YAKLAŞIMI DİL YAŞANTI YAKLAŞIMI BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ YAKLAŞIM PROGRAMLI ÖĞRETİM YAKLAŞIMI

15 PARÇADAN BÜTÜNE YAKLAŞIMI
aşağıdan yukarıya-ses temelli yaklaşım-tümevarım yazılı metin önemlidir dildeki ses-sembol ilişkisini çözümleme harf yöntemi, ses yöntemi, hece yöntemi

16 PARÇADAN BÜTÜNE YAKLAŞIMI
Çocuklara seslerin nasıl öğretileceğine ilişkin iki görüş bulunmaktadır. Sentetik/Bireşim Yoluyla Seslerin Öğretilmesi: Analitik/Çözümsel Yolla Seslerin Öğretilmesi:

17 PARÇADAN BÜTÜNE YAKLAŞIMI
Harf (alfabe-elifba) yöntemi: Önce harf öğretilir Harflerin birleştirilmesi ile hece, kelime, cümle Harf ve şekilleri aynı anda öğretilir 1924 öncesi kullanılmıştır

18 PARÇADAN BÜTÜNE YAKLAŞIMI
Ses yöntemi: Önce ses öğretilir Seslerden hece ve kelimeler Okunuşu ve yazılışı farklı olan diller için daha uygun arası kullanılmıştır (ses ve sözcük)

19 PARÇADAN BÜTÜNE YAKLAŞIMI
Hece yöntemi: Önce heceler öğretilir Hecelerden kelime ve cümleler

20 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
yukarıdan aşağıya-tümdengelim Okuyucu dile ve dünyaya ilişkin edindiği deneyimleriyle okumaya başlar sözcük yöntemi, hikâye yöntemi, dil deneyim yaklaşımı, tüm dil yaklaşımı, dengeli okuma yazma öğretimi

21 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Sözcük Yöntemi: sözcüğün hecelere bölünmeden tamamının tanınması çocukların gördükleri anda tanıyabilecekleri çok fazla sayıda sözcük öğretilir Bu yöntemin amacı, ilk okuma ve yazmada hızla gelişen sözcük dağarcığı oluşturmaktır.

22 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Sözcük Yönteminin Özellikleri çocuklar için anlamlı olan sözcükler seçilerek öğretime başlanır Bu sözcüklerden cümleler ve metin oluşturulur.

23 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Sözcük Yönteminin Özellikleri Okutulan cümleler giderek zorlaştırılması daha uzun sözcüklerin tanınması çocuklar daha fazla sözcüğü tanımaya başlamadan önce de ses öğretimi yapılmaz.

24 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Sözcük Yönteminin Özellikleri Uygulamadaki temel nokta, çocukların gördükleri an tanıyabilecekleri sözcüklerden oluşan cümleler ve bu cümlelerden oluşan bir metin verilirken birkaç bilinmeyen sözcüğün metine konulmasıdır.

25 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Sözcük Yönteminin Özellikleri Bilinmeyen sözcükler küçük kartlara ve tahtaya yazılarak metin okunmadan önce çocuklara tanıtılır ve anlamları açıklanır. Metin okunurken de bu sözcükler pekiştirilir.

26 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Sözcük Yönteminin Özellikleri: Bu yöntemle ilk okuma yazma öğretilirken olayların düzgün sıralandığı ve çocukların olayları tahmin edebileceği metinler, hikâye kitapları kullanılır.

27 Sözcük Yöntemi Uygulama Örneği
I. Ders: Çocuklara öğretilmek istenen sözcüklerin bulunduğu bir metin seçilir. Büyük boyutlardaki hikâye kitapları kullanılır. Kitap, birkaç defa çocuklara okunur. Hikâye sesli okunurken çocuklardan daha sonra ne olacağını tahmin ederek derse katılımları istenir.

28 Sözcük Yöntemi Uygulama Örneği
II: Ders: Çocuklara hikâyedeki cümlelerin yazıldığı kâğıt şeritler verilir. Bu cümleleri hikâye kitabındaki cümlelerin üstüne koyarak eşlemeleri istenir. Daha sonra cümleleri oluşturan sözcük kartları çocuklara verilir cümlelerdeki sözcüklerin üstüne koyarak eşlemeleri istenir.

29 Sözcük Yöntemi Uygulama Örneği
III. Ders: Çocuklardan kartlara yazılmış herhangi bir sözcüğü seçmeleri ve hikâye kitabındaki yerine yerleştirmeleri istenir. Bu işlem yapılırken resimler kapatılır. Daha sonra çocuklardan hikâyeyi hep birlikte sesli okumaları istenir.

30 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Dil Deneyim Yaklaşımı : İlk okuma ve yazma öğretiminin başlangıcında çocuklar duygularını, düşüncelerini, olaylara ilişkin tepkilerini öğretmene yazdırırlar; okumayı ve yazmayı yazdırdıkları bu metinlerden öğrenirler.

31 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Dil Deneyim Yaklaşımı : Çocukların becerileri geliştikçe düşüncelerini öğretmene yazdırmayı bırakarak kendi düşüncelerini yazmaya başlayacakları üstünde önemle durulmaktadır.

32 Dil Deneyim Yaklaşımını Uygulama Basamakları
1. Amaçların belirlenmesi: Odaklanılacak noktalar belirlenir. Örneğin: Bir çocuk yolda bulduğu yaralı bir kuşu sınıfa getirebilir. Çocuklar da heyecanlanarak onun hakkında yazmak isteyebilirler.

33 Dil Deneyim Yaklaşımını Uygulama Basamakları
2. Uyaranın Sunulması: Çocukların yazdırabilecekleri ya da yazacakları herhangi bir konu bulunduktan sonra çocukların ilgisini çekebilecek bir sınıf ortamı hazırlanır. Örneğin: Çocukların kuşlara ve yavrularına ilgilerini devam ettirebilmek için bunlarla ilgili kitaplar, yazılar ve şiirler bulunarak sınıfta sergilenir.

34 Dil Deneyim Yaklaşımını Uygulama Basamakları
3. Tartışma/Konuşma: Çocuklarla birlikte bir deneyim edinildikten sonra deneyimler grupta tartışılır/konuşulur. Çocukların düşünceleri sıraya koyulur ya da yazmak istedikleri dinlenir.

35 Dil Deneyim Yaklaşımını Uygulama Basamakları
4. Söylenenlerin Yazılması ya da Çocuğun Yazması : Çocukların yaşlarına ve becerilerine göre deneyimlerini yazdırmaları ya da öğretim amaçlarına göre bağımsız yazmaları istenebilir. Örneğin: Çocuklar kuşlar hakkında düşüncelerini öğretmene yazdırdıktan sonra, kuşların neler yediği ve yaşadıkları yerler hakkında yazmaları için çocuklar cesaretlendirilir.

36 Dil Deneyim Yaklaşımını Uygulama Basamakları
4. Söylenenlerin Yazılması ya da Çocuğun Yazması : Okumaya yeni başlayan çocukların yazdırdığı dil deneyim tablosuna bir örnek: Zeynep “Sınıfa kuş geldi.” dedi. Mert “Kuş çok küçük.” dedi. Buse “Kuşun tüyleri sarı ve beyaz.” dedi. Barış “Kuşu sevmek istiyorum.” dedi.

37 Dil Deneyim Yaklaşımını Uygulama Basamakları
5. Okuma : Çocukların sesli ve koro halinde okumaları dır. Okuma etkinliği örneği: • Önce tabloda yazılı cümleler çocuklara okunur. Sonra yazılanları öğretmenle birlikte okumaları çocuklardan istenir. Okunan yerleri öğretmen bir cetvelle gösterir. • Okumak isteyen çocuklara tablodaki bazı cümleler sesli okutturulur. • Çocuklardan tablodaki cümleleri sesli olarak öğretmenle birlikte tekrar okumaları istenir. .

38 Dil Deneyim Yaklaşımını Uygulama Basamakları
6. Beceri Öğretimi : Doğal bir parçası olduğu için ayrıca üstünde fazla durulmaz. Harf-ses ilişkisi kurmak, yazının yönü gibi basit beceriler olabileceği gibi hikâyede yer alan karakterler, başlarından geçen olaylar, karakterlerin kullandığı dilin analizi gibi karmaşık bir beceri de olabilir.

39 Dil Deneyim Yaklaşımını Uygulama Basamakları
7. Konuya İlişkin Çalışmaların Geliştirilmesi : Belirlenen konu hakkında yazılan diğer yazıların okunmasıdır.

40 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Hikâye Yöntemi: Küçük çocukların sevebilecekleri ve anlayabilecekleri hikâyeler seçilir. Seçilen hikâyelerin çocuklara okunması ve okutulması olarak tanımlanmaktadır.

41 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Hikâye Yönteminin İlkeleri: • İlk okuma yazma öğretiminin materyalleri hikâye kitaplarıdır. •Strateji ve beceri öğretimleri hikâyeler okunurken gerçekleştirilir. •Anlamaya ilişkin alıştırmaların yapıldığı çalışma kâğıtları hazırlanmaz ve okumaya başlamadan önce sözcüklerin anlaşılmasına ilişkin fazla çalışma yapılmaz.

42 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Hikâye Yönteminin İlkeleri: •Okuduklarını yetişkinler ve akranlarıyla konuşması/tartışması için çocuklar cesaretlendirilir. •Okuma materyali seçerken çocuklara seçenekler sunulur. •Çocuklar okuduklarının anlamına odaklanır. •Okumak için seçilen kitaplar farklı kültürleri kapsar.

43 Hikâye Yönteminin Uygulama Basamakları
1. Kitap çocuklara tanıtılır. Kapaktaki resim gösterilerek başlığı okunur. Çocuklardan hikâyenin konusunu tahmin etmeleri istenir. Çocuklar tahminlerde bulunurken kapaktaki resimden ve başlıktaki sözcüklerden ipucu almaları için yönlendirilir. 2. Kitap çocuklara okunur. ilk sayfa okunduktan sonra çocuklardan sonraki sayfada neler olacağını tahmin etmeleri istenir.

44 Hikâye Yönteminin Uygulama Basamakları
3. Çocukların tahminleri tartışılır/konuşulur. Çocuklardan tahminlerinin nedenlerini açıklamaları istenir. 4. Okumaya devam edilerek diğer sayfalar okunur ve tahminleri alınır, doğru tahminler üstünde konuşulur.

45 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Tüm Dil Yaklaşımı Çocuk merkezli bir yaklaşım Çocuk kitaplarının/hikâyelerinin kullanımı önemli Gerçek okuma, yazma ortamları ve içerikleri kullanılmakta

46 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Tüm Dil Yaklaşımı Okuma süreci bir bütündür ve parçalara bölünmez. Metin, okuyucu ve bulunulan ortam bir bütün olarak düşünülmelidir. Okuma yazma öğretiminde, okunan metnin özellikleri, okuyucunun bilgi ve deneyimleri ve sınıf ortamının önemli olduğu düşünülmektedir.

47 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Tüm Dil Yaklaşımı Tüm dil yaklaşımını savunanlar okuma, yazma, konuşma ve dinlemenin dilin birlikte gelişen biçimleri olduğunu ve toplumda iletişim amaçlı kullanıldığına inanmaktadırlar.

48 Tüm Dil Yaklaşımının Uygulanması
Tüm dil yaklaşımında anlamı yapılandırmak, yaklaşımın özünü oluşturmakta ve eğitimde harf ya da sözcüğe değil, cümleye odaklanılmaktadır. Okurken sözcüklerin anlamı doğru anlaşılmalı, cümle bir bağlam içinde olmalıdır.

49 Tüm Dil Yaklaşımının Uygulanması
Bu yaklaşımı savunanlar ilk okuma yazma öğretiminde dilin ipucu sistemleri olan anlam, söz dizimi, harf-ses ilişkisinin önemli olduğunu savunmaktadırlar.

50 Tüm Dil Yaklaşımının Uygulanması
Tüm dil yaklaşımına göre dili öğrenenler belli bir çevreyle sarılıdır. Bu çevre sosyal çevre ya da bağlam olarak adlandırılır. Bağlam, okuma yazma öğretiminde de önemli bir etkendir.

51 Tüm Dil Yaklaşımının Uygulanması
Öğretmenin sınıfta bir hikâyeyi okurken hikâyenin farklı yerlerindeki sesinin tonları, sınıfta verdiği ödevler, çocuklar sınıfta çalışırken ortamın sessizliği, sınıfta bulunan kütüphane, kitap köşesi, duvara asılan yazılar bağlamı oluşturur.

52 Tüm Dil Yaklaşımının Uygulanması
Tüm dil yaklaşımında, ilk okuma yazma becerilerinin gelişimi çocukların sözlü dil becerilerini edinmelerine benzetilmektedir. Küçük çocuklar sözlü dili ya da konuşma dilini sosyal bir çevrede diğerlerini görerek duyarak anlamlı amaçlar edinerek öğrenirler.

53 Tüm Dil Yaklaşımının Uygulanması
Örneğin: Bebek ağladığında anne bebeğin aç olmasını ya da sıkılmasını, oyun oynamak istemesini anlayabilir ve bunlarla ilgili konuşur. Böylece bebekler o durumda söylenen sözcükleri anlamaya başlarlar. Burada anne ve baba dil öğretimi için önceden belirlenmiş bir programı kullanmak yerine, bebek neyle ilgilenirse onunla ilgili konuşurlar.

54 Tüm Dil Yaklaşımının Uygulanması
Tüm dil yaklaşımını uygulayanlar da buna benzer şekilde okuma yazmayı öğrenmeye başlayan her bir çocuğun bireysel ihtiyaçlarının karşılanması gerektiğine inanmaktadırlar.

55 Tüm Dil Yaklaşımının Uygulanması
Öğretmenlerin yeterli şekilde eğitilmemesi, sınıftaki öğrenci sayısının fazla olması ve okul kütüphanesinde yeterli sayıda kitabın bulunmaması bu yaklaşımın doğru ve eksiksiz uygulanmasını etkilemiştir. Böylece okuma yazma öğretiminde dengeli okuma yazma yaklaşımı doğmaya başlamıştır.

56 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Dengeli Okuma Yazma Yaklaşımı: Öğretmenin stratejilere, sürece ve becerilere model olmasını gerektiren öğretmen merkezli öğretimle öğrenci merkezli etkinliklerin birlikteliğini savunan bir yaklaşımdır.

57 BÜTÜNDEN PARÇAYA YAKLAŞIMI
Dengeli Okuma Yazma Yaklaşımı: Temelinde okumanın okuyarak, yazmanın ise yazarak öğrenileceği görüşü bulunmaktadır. Bu görüşe göre çocuklar ve öğretmenler günlük okuma- yazma etkinliklerinde sınıfta işlenilen konuya uygun hikâye kitapları kullanırlar. Okuma etkinlikleri çocukların kendi seçtikleri konularla ilgili yazma projeleriyle birlikte yürütülür

58 Dengeli Okuma Yazma Yaklaşımı:
Temel üç dengesi: • İlk olarak, öğretmenler öğrencilerin dil gelişimlerini desteklerken hem çözümleme hem de anlama becerilerini desteklemelidirler. Öğretmenler, öğrencileri hem bilişsel (okuduğunu anlama ve yazılı anlatım stratejilerini kullanma) hem de duyuşsal (okuma ve yazma sevgisi kazandırma) açıdan desteklemelidirler.

59 Dengeli Okuma Yazma Yaklaşımı:
Temel üç dengesi: • İkinci olarak, öğretmenler, öğrencilerin gereksinimleri doğrultusunda, farklı yaklaşımlardan yararlanmalıdırlar.

60 Dengeli Okuma Yazma Yaklaşımı:
Temel üç dengesi: • Son olarak, öğretmenler, öğrencilerini farklı metin türleri ile karşılaştırmalı ve öğretimde yalnızca ders kitaplarına bağlı kalmamalıdırlar.

61 Dengeli Okuma Yazma Yaklaşımının Bileşenleri
Sesli okuma: Öğrencilerin dinleme ve okuduğunu anlama becerileri ile sözcük dağarcıklarını geliştirme amacıyla öğretmenin, metni sınıfa sesli olarak okumasıdır. Birlikte okuma: Öğretmen ve öğrenciler aynı metni okurlar. Öğretmen sesli okumadaki kadar merkezde değildir.

62 Dengeli Okuma Yazma Yaklaşımının Bileşenleri
Rehberli okuma: Rehberli okumada öğret- men desteği önceki iki bileşende sağlanandan daha azdır. Rehberli okuma, benzer gereksinimi olan öğrencilerden oluşan küçük gruplarla uygulanır.

63 Dengeli Okuma Yazma Yaklaşımının Bileşenleri
Bağımsız okuma: Yaklaşımda yer alan son bileşen, bağımsız okumadır. Bağımsız okuma sırasında, öğrenci okuyacağı metni kendi belirler ve okur.

64 İNTERAKTİF YAKLAŞIM Parçadan bütüne ve bütünden parçaya yaklaşımlarının kuvvetli yönleri birleştirilerek ve her iki yaklaşımın zayıf yönleri azaltılarak etkileşimli yaklaşım geliştirilmiştir.

65 İNTERAKTİF YAKLAŞIM Okumanın, okuyucunun önceden edindiği bilgilerini kullanarak, yazı/metin hakkında varsayımlarda bulunmasıyla başladığını ileri sürmektedir. Örneğin: Balık tutmaya ilişkin bir metni okuyan okuyucu, balıkçılığa ilişkin bilgileri ile bu konudaki deneyimlerini metindeki yeni bilgilerle birleştirir ve anlama ulaşır.

66 İNTERAKTİF YAKLAŞIM Eklektik yöntem: Okumayı öğretmeye cümleleri öğreterek başlanır. Daha sonra kelime, hece ve harf öğretildikten sonra tekrar harfleri tamamlayarak hece, kelime ve cümleler oluşturulur.

67 İNTERAKTİF YAKLAŞIM Bilinçlendirme yöntemi: Seçilen kelimeler resimlerle desteklenerek kelimeler ve heceler sonra benzer heceler öğretilerek okuma sağlanmaktadır.

68 Osmanlıdan Günümüze Okuma Yazma Yöntemleri
1913 yılında yayınlanan ilkokul programında harf yöntemi önerilmiştir. 1924 yılında yöntemlerle ilgili ilk ciddi çalışma olan alfabe kongresinin yapıldığı, kongrede ses yöntemi ve sözcük yöntemi tavsiye edildiği ve yöntemin kullanımının da öğretmenlerin inisiyatifine bırakıldığı, ancak beklenen başarı sağlanamadığı için ses ve harf yöntemi yasaklanarak hece yöntemine geçilmiştir.

69 1926 programında sözcük ve karma yöntem uygun görülmüştür
OKUMA YAKLAŞIMLARI 1926 programında sözcük ve karma yöntem uygun görülmüştür 1936 programıyla cümle yöntemi kullanılmaya başlanmıştır 1936,1948,1968 ve 1982 programları da çözümleme yöntemi savunulmuştur. 2004–2005 öğretim yılında ses temelli cümle yöntemi uygulanmaya başlanmıştır.